پلتفرم‌هایی مانند اینستاگرام و ... با وجود فیلترشدن همچنان در صدر اپلیکیشن هایی قرار دارد که بسیاری از مردم از آن طریق در اندیشه بهبود سفره معیشت خود هستند یا حتی تنها کانال درآمدزایی برخی از زنان سرپرست خانوار و ... محسوب می شود. اما ادامه فیلترینگ درحالی که تکنولوژی های جدید و زمان و راه‌های دستیابی به فناوری های نوین و دیجیتالی را هر روز کمتر از روزهای پیش کرده و البته خواهد کرد، در این شرایط گمان وجود دست هایی برای سوءاستفاده  از فیلترینگ با هدف کسب درآمد بیشتر از فروش وی پی ان و ...  پررنگ‌تر می‌شود. برخی از کارشناسان معتقدند؛ با توجه به شرایط فعلی اقتصادی، رفع فیلترینگ و ایجاد تغییراتی در این زمینه می‌تواند تحولی در فضای اقتصادی - اجتماعی ایران ایجاد کند و به بهبود وجهه بین‌المللی ایران در زمینه دسترسی به اطلاعات و ارتباطات نیز کمک کند، به‌علاوه  این تغییرات همچنین می‌تواند در تقویت زیرساخت‌های امنیت سایبری موثر باشد. به گفته کارشناسان؛ اقدام به‌موقع و هوشمندانه می‌تواند ایران را در مسیر رشد و توسعه قرار دهد و زمینه‌ساز پیشرفت در حوزه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و امنیتی شود.

معمای ادامه دنباله‌دار فیلترینگ در ایران

«آرمان ملی»، علی قاسمی، کارشناس فناوری در این باره گفت: فیلترینگ اینترنت در ایران سال‌هاست که به یکی از چالش‌های اصلی کاربران و کسب‌وکارها تبدیل شده و با استفاده از این سیاست برای کنترل دسترسی به برخی از محتوای اِعمال محدودیت شده،  اما کاملاً بارز است که این امر  پیامدهای بسیاری  روی اقتصاد و اجتماع ایران به دنبال داشته است. از سویی، نقش مبهم برخی افراد در ادامه این روند و پشتیبانی غیرمستقیم از بازار فروش VPNها، و از سوی دیگر، آسیب‌های جدی به کسب‌وکارهای آنلاین و کاهش امنیت در فضای مجازی، بحران‌هایی است که نیاز به توجه فوری دولت دارند.

اقتصاد دیجیتال؛ قربانی اصلی فیلترینگ

او ادامه داد: با افزایش دامنه فیلترینگ در کشور، بسیاری از پلتفرم‌های اجتماعی و تجاری  پر طرفدار بین‌المللی در محیط‌های مختلف با مشکلاتی روبه‌رو شده اند که  این موضوع به طور مستقیم به کاهش فعالیت‌های کسب‌وکارهای آنلاین، از استارتاپ‌های نوپا تا شرکت‌های بزرگ منجر شده است. این در حالی است که؛ اقتصاد دیجیتال در بسیاری از کشورهای جهان با سرعت در حال رشد است، اما ایران به‌واسطه این محدودیت‌ها همچنان درگیرودار تهیه انواع و اقسام فیلترشکن ها از کانال‌هایی است که به هیچ وجه با منعی برای فروش روبه‌رو نیستند و درآمدهای کلانی را نیز به دست می‌آورند و در این راستا کسب‌وکارهایی که به شبکه‌های اجتماعی برای تبلیغ، فروش و ارتباط با خدمات وابسته‌اند، به‌ویژه از این محدودیت‌ها آسیب دیده‌اند و بسیاری از این شرکت‌ها مجبور به توقف یا کاهش شدید نیروهای انسانی می‌شوند که این موضوع در نهایت افزایش نرخ بیکاری و مشکلات جانبی آن شده است.

بازار پررونق VPN؛ معمایی حل نشده

قاسمی بیان کرد: در حالی که دسترسی به بسیاری از اپلیکیشن‌ها و سایت‌های بین‌المللی به‌دلیل فیلترینگ غیرممکن است، استفاده از VPN به یک راه حل تبدیل شده است،  اما نکته مبهم اینجاست که چه کسانی از فروش و استفاده از این ابزارها در کشور سود می‌برند؟ بازار فروش VPN به شکلی عجیب در ایران رونق دارد، در حالی که سیاست‌های فیلترینگ ظاهراً هدف کنترل دسترسی به محتوا را دنبال می‌کنند، این تناقض باعث شده تا برخی از ناظران سوالی داشته باشند که آیا این رویکرد می‌تواند حکایت از دست های پنهان و یا سیاست های خاصی داشته باشد که بدون نگرانی، ادامه این وضعیت، ابهاماتی جدی را برای مردم و کسب و کارهای مختلف موجب شده اند؟

فرسایش تجهیزات فیلترینگ و کاهش امنیت سایبری

این کارشناس اضافه کرد: زیرساخت‌های فیلترینگ از نظر فنی  با توجه به تحریم و محدودیت واردات تجهیزات مورد نظر در ایران نیز در حال فرسایش هستند. گزارش‌ها حاکی از آن است که تجهیزات برای ادامه روند تغییرات کافی نیست و به تدریج کارایی خود را از دست می‌دهند. در نتیجه، اعمال محدودیت‌های بیشتر برای دسترسی به اینترنت می‌تواند باعث تشدید مشکلات فنی و خدمات اینترنتی شود. علاوه بر این، استفاده از ابزارهای غیرمجاز مانند VPN‌ها، نه‌تنها امنیت اطلاعات کاربران را به خطر می‌اندازد، بلکه امنیت کلی فضای مجازی کشور را نیز کاهش می‌دهد. کاربران، با استفاده از این ابزارها، در معرض خطر حملات سایبری قرار می گیرند که می توانند پیامدهای جبران ناپذیری را داشته باشند.

فرصت دولت چهاردهم برای پایان دادن به این نابسامانی

او توضیح داد: با توجه به این مسائل به نظر می رسد دولت چهاردهم، فرصتی مطلوب در پیش رو دارد تا با توجه به وضعیت کلی حاکم در کشور در این زمینه، با اتخاذ سیاست هایی و تعامل با نهادهای مسئول در این بخش، به این نابسامانی ها پایان دهد. کاهش محدودیت‌ها و آزادسازی دسترسی به اینترنت نه‌تنها می‌تواند به بهبود اقتصاد دیجیتال کشور کمک کند، بلکه می‌تواند زیرساخت‌های امنیتی را نیز بهبود دهد. پایان فیلترینگ یا دست‌کم کاهش آن، می‌تواند به شرکت‌ها و کسب‌وکارها فرصت رونق و درآمدزایی در فضای دشوار اقتصادی دهد، این امکان را فراهم می‌کند که دوباره رشد کند و بازارهای ایجاد شود. علاوه بر این، این حرکت می‌تواند اعتماد عمومی را نسبت به سیاست‌های دولت ایجاد کند و احساس آزادی کند.

بهره اقتصادی  فیلترینگ بیشتر از جنبه امنیتی و سیاسی آن است

کیوان نقره‌کار کارشناس فضای مجازی در خصوص وضعیت فعلی فیلترینگ و اختیارات رئیس جمهور برای رفع فیلترینگ، گفت:  مسئله فیلترینگ با رویکرد سیاسی امنیتی شکل گرفت؛ به هر حال مطرح شد و اجرا شد اما بعد از آن به نظر می‌رسد که یک رویکرد اقتصادی هم به این موضوع اضافه شد یعنی به واسطه فروش فیلترشکن‌ها از افراد سودهای اقتصادی بردند و کارتابل های اقتصادی شکل گرفت و به نظر من الان مانع بزرگتر برداشتن فیلتر بحث سیاسی و امنیتی نیست بلکه آن کسانی هستند که در حقیقت سود اقتصادی می‌برند و چه بسا آن فضاست که تمایل دارد همچنان فیلترینگ وجود داشته باشد و چه بسا حتی بیشتر هم شود بنابراین اگر ما این سه حوزه سیاسی امنیتی و اقتصادی را لحاظ بکنیم به نظر می‌رسد که خیلی کار سختی است که ما بخواهیم فیلتر را رفع کنیم. وی با اشاره به اختیارات رئیس‌جمهور برای رفع فیلترینگ، گفت: برای ایجاد دسترسی آزادتر به شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های بین‌المللی، باید به سه حوزه سیاسی، امنیتی و اقتصادی توجه شود. رئیس‌جمهور می‌تواند در این زمینه نقش مؤثری ایفا کند، اما نیاز به همکاری و پیگیری از سوی دیگر نهادها نیز وجود دارد.

ضرورت ساماندهی اینترنت در گام نخست

نقره کار در ادامه با اشاره به  اقدامات دولت  برای ساماندهی وضعیت اینترنت، تاکید کرد:  این اقدامات شامل رایزنی با مجلس و نهادهای مختلف برای بررسی و حل مشکل فیلترینگ است. رئیس‌جمهور باید قدم اول را بردارد و پیگیری‌های لازم را انجام دهد. وی در خصوص رفع فیلتر یک یا چند پلتفرم خاص مانند اینستاگرام یا یوتیوب، معتقد است که این اقدام ممکن است قانع‌کننده نباشد، زیرا مردم به استفاده از این پلتفرم‌ها عادت کرده‌اند و فیلترشکن‌ها هزینه‌های مضاعفی به خانوارها تحمیل می‌کنند؛ فیلترشکن‌ها  خطرات امنیتی ایجاد می‌کند. این موضوع می‌تواند به آسیب‌های اجتماعی و مشکلات سایبری منجر شود. در پایان نقره‌کار بر لزوم فرهنگ‌سازی در زمینه استفاده از فضای مجازی تأکید و خاطر نشان کرد: در حال حاضر مثلاً اینستاگرام و  تلگرام  فیلتر  شده است ولی الان عملاً مردم با فیلترشکن به این برنامه‌ها  دسترسی دارند پس هیچ اتفاقی نیفتاده است فقط اینکه یک هزینه مضاعف به سبد خانوار اضافه شده یک ناراحتی، یک اسباب اذیت اضافه شده است.  باید به تدریج فضای مجازی را آزاد کرد و در مواقع خاص محدودیت‌هایی را اعمال کرد.