برای تبیین اخلاق حرفه ای دریک سازمان و نهاد و ازجمله در دولت به عنوان یک سازمان بزرگ قبل از اینکه عهد وپیمانی با ذی نفعان و صاحبان حق بسته شود لازم است ارزش های کلیدی آن سازمان یا بنگاه تعریف وتبیین شود تا همگان ضمن درک مشترک و درست ازارزش های مورد انتظار آن سازمان و یا دولت و یا حکومت، زمینه تحقق آن ارزش ها را به صورت حرفه ای فراهم کنند.
دکتر مسعود پزشکیان رییس جمهور درطول دوران مبارزات انتخابی و بعد از پیروزی درانتخابات  مفاهیم ارزش مندی همچون صداقت ، اعتماد آفرینی ، مسئولیت پذیری ،رضایت مردم مشتری مداری , قانون گرایی و عهد و پیمان با مردم را مورد توجه وتاکیدات مکررخود قرارداده است که بسیار مورد توجه واقبال مردم و صاحبان آراء قرارگرفته و شاید بتوان گفت راز و رمز موفقیت و پیروزی ایشان درانتخابات پانزده تیرماه ۱۴۰۳ ریاست جمهوری درمیان رقبا مرهون این اندیشه و باور وگفتمان اخلاقی بود. این مفاهیم درعلم مدیریت اخلاق حرفه ای نامیده می شود .
منظور از اخلاق حرفه ای چیست ؟ اخلاق حرفه ای مسئولیت پذیری صاحبان سازمان ها و مشاغل در برابر حقوق صاحبان حق است برای درک بهتر موضوع نکاتی بیان می شود :
۱. با وقوع انقلاب های صنعتی اطلاعاتی و ارتباطی ،جوامع به سمت مدنی شدن پیش رفتند و علی رغم غلبه صنعت و تکنولوژی برجوامع ، همواره تلاش شده است که انسان ها همچنان از ارزش ذاتی و انسانی خود برخوردارشوند و هویت و ارزش های والای انسانی واخلاقی استوار بمانند آنچه درجوامع مدنی و مدرن بیشتر مورد تاکید و انتظار است رعایت حقوق آحاد جامعه (اعم از حقوق فردی و اجتماعی) در موقعیت های متفاوت برای همزیستی مسالمت آمیز از یک سو و تلاش برای پیشرفت و تعالی و کمال انسانی ازسوی دیگر است . به عبارتی همه انسان ها شهروندانی هستند که براساس قانون از همه حقوق فردی ، اجتماعی سازمانی ، ملی و حتی بین المللی برخوردار می گردند
این دغدغه به تدریج درقالب مسئولیت های اخلاقی نمایان شد وهمه سازمان ها ، بنگاه ها ودولت ها ملزم به رعایت حقوق ذی نفعان درغالب منشور اخلاقی و عهدنامه اخلاقی و به عبارتی سند اخلاقی شدند . سند اخلاقی فراگیرترین بیانیه رسمی یک دولت ویا یک سازمان حرفه ای  درتبیین مسئولیت های اخلاقی خود درقبال حقوق محیط درونی و بیرونی است .
۲. تعبیر زیبایی از استاد علامه جعفری ( ره ) نقل شده که وی می گوید دین برادر بزرگتری دارد به نام اخلاق ، وقتی دین برادر بزرگ تر را کنار می گذارد و با قدرت همدم می شود صاحب فرزندی می گردد به نام مصلحت که این فرزند هم دین را می کشد و هم اخلاق را و دفتر تاریخ پراز مصلحت های شوم است . اخلاق امری فرادینی است  اگرچه ادیان الهی عالی ترین مروج اخلاق هستند اما موضوع اخلاق فراتر ازماموریت های دینی وآیینی است اخلاق یک امر انسانی است گرچه اخلاق دارای ارزش های ایدئولوژی است اما ارزش های اخلاقی فراتر از ارزش های ایدئولوژیک می باشد .اخلاق یک موضوع فراملیتی وحقوق بشری است گرچه برخی ملت ها و تمدن ها دراخلاق پیشرو هستند اما اخلاق محصور به اقوام و ملت های خاص در تمدن های مختلف نیست بلکه یک موضوع فراملیتی وحقوق بشری است
۳. اخلاق حرفه ای پیشینه ای طولانی درتاریخ و فرهنگ ملت ها داشته و امروزه درکشورها وجوامع توسعه یافته وحتی درحال توسعه نیز محور و مدارحکمرانی است تا جایی که هم اینک درکشورهای اسکاندیناوی و درشمال اروپا ،کشورهایی مثل دانمارک،فنلاند،نروژ وسوئد ازاین مفهوم  تحت عنوان «حمکرانی اخلاقی» یاد می شود و اساس حکمرانی این دولت ها براخلاق حرفه ای است. درایران عزیز ما ازگذشته های دور  اخلاق درعلوم متعدد ازجمله درعلوم پزشکی مورد توجه بوده وحتی شخصیت های مسلمان و بزرگی همچون محمدبن زکریای رازی پایه گذار اخلاق حرفه ای درعلوم پزشکی بوده اند و از آن جا که علوم پزشکی بیش از سایر علوم به امور خصوصی و شخصی  بیمارهمچون رازداری ،امانت داری ، سلامت و حیات بیمار و…اهتمام دارد اخلاق حرفه ای درعلم پزشکی بیش از سایرعلوم مورد اهتمام بوده و شاید توجه و تمرکز دکتر پزشکیان رییس جمهورمحترم ناشی از رفتار وتعهدات حرفه ایشان یعنی حرفه پزشکی است گرچه بنیان های اعتقادی وی به ویژه تمسک به نهج البلاغه والزامات سیره علوی براین مزیت افزوده است .
۴. بنظر می رسد دولتی که امروز در پرتو ارزش ها و باورهای اقای دکترپزشکیان شکل گرفته و به دنبال استقرار نظام حکمرانی اخلاقی است بیش از هر زمان دیگری به شناخت و الزامات اخلاق حرفه ای نیاز مند است .اینجانب به عنوان یک معلم دانشگاه که بیش از ۱۰ سال به تدریس این مبحث مشغول هستم بی مناسبت ندیدم که این تجربه را درآستانه استقرار دولت وفاق ملی با دست اندرکاران مدیریت کشور به اشتراک بگذارم تا زمینه ای برای الزامات اخلاق حرفه ای دردولت بیش از گذشته مهیا شود و مدیریت کشور در دولت اقای دکتر پزشکیان  بتواند نوید بخش حکمرانی خوب که همانا حکمرانی اخلاقی است متعهد شود.
فراموش نکنیم امروزه اخلاق حلقه مفقوده حکمرانی درجامعه ماست. مردم از بدعهدی ، دروغ گویی ، تظاهر و ریا ، ناراستی ، قانون گریزی ، بداخلاقی دولت ها وشیوه های حکمرانی خسته شده اند این امرموجب کاهش و افول سرمایه اجتماعی جامعه ایرانی شده است.
درپیمایش ارزش ها ونگرش های ایرانیان که درآبان ۱۴۰۲ منتشر شد میزان اعتماد مردم به کارآمدی دولت کمتراز ۳۰% و میزان اعتماد به کارایی مجلس و قوه قضائیه هم تاحدودی مشابه است .اعتماد عمومی مردم نسبت به سیاست مداران حدود ۲۰ % است یعنی ۸۰% مردم به سیاست مداران بی اعتماد هستند. عدم مشارکت بالای ۵۰ % مردم درانتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۳ به علاوه مشارکت کنندگان مشروط درانتخابات خود بیان گر نوعی دیگر از افول سرمایه اجتماعی و اعتماد مردم به شیوه های حکمرانی است واین یک زنگ هشدار بلکه فراتر از آن، بیان گر یک بحران اجتماعی است .
۵. برای تبیین اخلاق حرفه ای دریک سازمان و نهاد و ازجمله در دولت به عنوان یک سازمان بزرگ قبل از اینکه عهد وپیمانی با ذی نفعان و صاحبان حق بسته شود لازم است ارزش های کلیدی آن سازمان یا بنگاه تعریف وتبیین شود تا همگان ضمن درک مشترک و درست ازارزش های مورد انتظار آن سازمان و یا دولت و یا حکومت، زمینه تحقق آن ارزش ها را به صورت حرفه ای فراهم کنند. امری که آقای دکترپزشکیان آغازگر آن است و در همه محافل واظهارنظر ها برآن موارد تاکید دارد. ارزش های کلیدی هرسازمان و نهاد حداقل دارای چند ویژگی است  قابل اندازه گیری وسنجش پذیر باشد ،کوتاه ،گویا و محدود باشد ، مزیت رقابتی آن سازمان ودولت تلقی می گردد .براین اساس می توان ارزش های کلیدی دولت اقای پزشکیان در پنج محور زیر  مشخص کرد:
-صداقت وراستگویی – قانون گرایی – رضایت مردم ( مشتری مداری ) – اعتماد آفرینی – مسئولیت پذیری .
موارد موصوف ارزش های اصول اخلاقی دولت خواهد بود و دولت موظف است این اصول اخلاقی را در دو سطح برنامه ریزی و عملیاتی کند سطح اول کارکنان دولت می باشند که درقالب یک عهد نامه اخلاقی سیاست ها وارزش ها و اصول اخلاقی دولت را می پذیرند و با امضاء به این عهدنامه خودرا متعهد به انجام آن خواهند کرد که بسیار حائز اهمیت ، اثربخش و موجب افزایش کارائی و اعتماد عمومی خواهد بود زیرا سرمایه اصلی دولت برای انجام تعهدات و اصول اخلاقی سرمایه انسانی وکارکنان دولت است که می تواند به یک سرمایه اجتماعی برای دولت تبدیل شود .
سطح دوم ویژه سطح مدیران ارشد سازمان های دولت و وابسته به آن است که درقالب منشور اخلاقی سازمان که بیان نظامند مسئولیت های اخلاقی دولت درمقابل حقوق محیط داخلی و محیط بیرونی خواهد بود انجام می شود منشور اخلاقی یا نظامنامه اخلاقی که به آن میثاق نامه دولت ، مرامنامه اخلاقی دولت گفته می شود کمک می کند که ارزش ها ونگرش ها وخط مشی دولت درقبال ذی نفعان به خوبی تبیین شود و همه دست اندرکاران دولت ضمن وفاداری به این میثاق نامه براجرای آن درسطح کارگزاران و مدیران اهتمام ورزندوبه این سان وعده ها وارزش ها و تعهدات رییس جمهور عزیز درساختار دولت عملیاتی خواهد شد و دولت می تواند با تعیین شاخص های کمی و سنجش پذیر میزان التزام همه بخش های دولت وهیات وزیران و دستگاه های تابعه را رصد و پایش کند ضمن اینکه میزان پای بندی دولت به این اصول وارزش ها همیشه درمعرض نظرآحاد مردم قرارخواهد گرفت
این که ابعاد ارزش های کلیدی و اصول اخلاقی دولت چهاردهم چیست و چگونه می تواند محقق شود؟ در یادداشت های بعدی به تفصیل بیان خواهد شد .

*جماران

  تعداد بازديدها: 210

    نسخه قابل چاپ