وقتی تاریخ 8 ساله جنگ تحمیلی را ورق می‌زنیم،نورانیت صفحه زرین و درخشان عملیات مشترک رزمندگان سلحشور ارتش، سپاه و نیروی‌های مردمی جمهوری اسلامی ایران را در سوم خرداد 1361، نشانه‌هایی از اراده الهی و امداد‌های غیبی در کنار مجاهدت و فداکاری رزمندگان مقاومت را در آن می‌توان بوضوح دید.
عراقی‌ها در جنگ تحمیلی با حمایت مستقیم و غیر مستقیم دیگر کشورهای غربی با گرفتن خرمشهر پس از مقاومت ستودنی 34 تفنگداران دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در سال 1359 بر روی دیوار‌های خرمشهر نوشتند؛ (جئنا لنبقی) یعنی آماده‌ایم که بمانیم و به دنبال آن صدام بعنوان رهبر جبهه بعثی، در یک سخنرانی از این صید بعنوان مروارید شط‌العرب نام برد.
اولین مقاومت‌ها در خرمشهر در طی 34 روز توسط شجاع دلان تفنگداران دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران به فرماندهی ناخدا یکم هوشنگ صمدی و همرزمانش رقم خورد که در واقع اولین سیلی و «نه» محکمی به دیکتاتوری معدوم عراق صدام‌حسین بود که در خیال و توهم خود سه روز خواب و وعده تصرف خوزستان را داده بود. تکاوران دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در مقاومت 34 روزه خرمشهر 103 شهید 292 جانباز تقدیم نمود. و در جریان عملیات بیت‌المقدس که منجر به آزاد سازی خرمشهر گردید در اولین گام‌های راهبردی و عملیاتی زمینه عبور تجهیزات و نیرو از رودخانه کارون را مهیا نمودند و خط دفاعی مستحکمی را برقرار کردند و مانع عبور دشمن از پل خرمشهر شدند و این بار نیز در عملیات 34 روزه اولین شکست سریع راهبردی را بر پیکره تجهیزاتی و انسانی دشمن وارد نمودند.
در واقع نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران را می‌توان در ردیف اولین‌ها در حماسه آفرینی خرمشهر نام برد
خرمشهر به جهت قدمت و موقعیت جغرافیایی از جمله مجاورت با خلیح همیشه تا ابد فارس و کشور عراق و ساختار و ظرفیت‌های بندر و تجاری و ویژگی‌های مشابه دیگر همیشه از اهمیت راهبردی و ممتاز‌ی برخوردار بوده و هست. به همین خاطر، بارها و بارها در تعرض و دسیسه چینی استعمارگران غربی از جمله انگلیس و مورد طمع کشور‌های همسایه قرار گرفته است. در دوران انقلاب نو پای اسلامی ایران در جنگ هشت ساله تحمیلی از آبان 1359 تا خرداد 1361 به مدت 578 روز به اسارت و در قفس رژیم بعثی درآمد.
در تاریخ و تقویم مکتوب جمهوری اسلامی ایران سوم خرداد به نام مقاومت و پایداری و پیروزی ثبت و درج گردیده اما در ذهن و یاد و خاطره شفاهی ما ایرانیان معجزه سوم خرداد با موسیقی محمد نبودی ببینی و نماز رزمندگان در مسجد جامع خرمشهر بهمراه تصاویر مقاومت کلاه سبز‌ها و با کلام امام خمینی (ره) که خرمشهر را خدا آزاد کرده نقش بسته و طلایی می‌گردد.
نقش و جایگاه پیروزی در عملیات بیت‌المقدس در سوم خرداد 1361 که در واقع از چهار عملیات پی در پی بوده که از لحاظ راهبردی بسیار حائز اهمیت است به دلیل اینکه قدرت برتر نظامی ایران در این عملیات برای اولین بار بصورت طراحی و سازماندهی شده موجب تثبیت مرزها‌ی ایران و باز پس گیری آن از دشمن متجاوز و متخاصم اتفاق افتاد و جنگ تحمیلی را وارد مرحله نوینی نمود و آن هم گذر از راهبرد دفاعی و ایجاد موقعیت جدید برتر سازی و بازدارندگی بود.
بصورت اختصار می‌توان پیروزی در سوم خرداد و آزاد سازی خرمشهر دو وجه نظامی و سیاسی مورد تحلیل قرار داد.
از جمله نتایج نظامی عبارتند از
‌1- هم افزایی و موفقیت آمیز بودن عملیات مشترک و پی در پی رزمندگان ارتش،سپاه و نیروهای مردمی
2- باز پس گیری و آزاد سازی خرمشهر بعد از گذشت 19 ماه و تثبیت موقعیت مرز‌های جغرافیایی ایران
3- تلفات انسانی رژیم بعثی ازجمله 16 هزار کشته و 19 هزار اسیر
4- انهدام و از بین رفتن تجهیزات جنگی از جمله انهدام 60 هواپیما، 3 فروند بالگرد، 418 نفربر و 49 دستگاه خودروی جنگی
5- به دست آوردن غنایم و تجهیزات رها شده از جمله یک فروند بالگرد، 150 دستگاه نفر بر، 56 دستگاه خودرو و...
6- مقدمه پیروزی‌های متوالی وپی در پی دیگر، در نهایت شکست دشمن بعثی و متجاوز
7- عقب نشینی یگان‌های نظامی عراق از مرزهای ایران تا داخل مرزهای خودی
از جمله آثار و نتایج سیاسی عبارتند از
1- تقویت روحیه سلحشوری و اعتماد به نفس رزمندگان به جهت دستیابی به توفیقات بزرگتر
2- بازگشت مرزهای قانونی در نقشه سیاسی
3- عقب نشینی عراق و بازگشت به مرزهای خودی و تغییر راهبرد و تاکتیک‌های نظامی از حمله به دفاع
4- از دست خرمشهر توسط عراق در واقع از دست دادن امید و تکیه گاه اصلی صدام جهت مذاکره
5- عملیات روانی مثبت و انتشار و تزریق امید و شادمانی در بین مردم و جبهه پشتیبانی و افزایش سرمایه اجتماعی
6- اعتراف و ترس حامیان عراق بویژه آمریکا، دولت ریگان از عمق و آثار سیاسی شکست در عملیات بیت‌المقدس
7- خشنودی و پیام جاودانه امام خمینی (ره) بعنوان رهبر انقلاب
فتح خرمشهر به تعبیر امام خمینی (ره) یک مساله عادی نبود بلکه مافوق طبیعت بود به همین خاطر آن را فتح ارزش‌هایی دانست که در بهمن 1357 پایه‌گذاری شده بود. رویداد سوم خرداد 1361، بی‌شک یکی از بزرگترین رویدادهای سیاسی و نظامی هشت ساله دفاع مقدس و انقلاب اسلامی است که صحنه‌های نبرد حق علیه باطل را تغییر داد و اقتدار و امیدآفرینی را همچون خورشیدی از شهر خرمشهر به همه جای جای سرزمین ایران مقاوم، تلالو و هدیه بخشید.
از وعده‌های خداوند در قرآن کریم پیروزی جبهه حق بر باطل است که بی‌شک حماسه سوم خرداد از آن نوع است. حماسه‌ای که دفاع مقدس را در جنگ تحمیلی وارد مراحل نوین و جدیدی از دست آوردها و پیروزی‌ها قرار داد و شرایط برتر ساز‌ی ایران را از دیدگاه نظامی و سیاسی بر دشمن متجاوز و متخاصم تحمیل و تثبیت نمود.
پس از پیروزی جبهه مقاومت در سوم خرداد 1361 و فتح و آزاد سازی خرمشهر رسانه‌های خارجی متفق‌القول و یک صدا از برتری ایران سخن گفتند و حیرت زده شدند و از آن بعنوان یک شکست بزرگ و خطرناک یاد کردند.
از دیگر نشانه‌های اهمیت و بزرگی سوم خرداد هزار و سیصد و شصت به یک عملیات بیت‌المقدس می‌توان اشاره نمود. در خاطرات سپهبد شهید صیاد شیرازی نقل شده است استراتژی جنگی ایران پس از آزادی خرمشهر سیاسی شد و شامل انجام یک عملیات نظامی برای تحقق صلح و با استفاده از عملیات نظامی برای آنکه بتوان از طریق دیپلماتیک جنگ را تمام کرد.و در واقع هم اینطور شد پیروز‌های پی در پی با اعتماد به نفس بالای رزمندگان و قرار گرفتن دیپلماسی در میدان سرانجام به پیروزی ایران در جنگ تحمیلی هشت ساله منجر گردید.
نتیجه
رزمندگان ایران در ظهر سوم خرداد 1361 رژیم بعثی عراق را در یک نبرد و عملیات منظم و طراحی شده و مشترک توسط خبرگان نظامی و ولایت مدار ارتش، سپاه و جبهه مردمی و بومی خرمشهر، رژیم بعثی و اجاره‌ای عراق را بطور کامل از مرزهای بین‌المللی ایران بیرون و اخراج نمودند. حماسه و اقتدار آفرینی و آزاد سازی خرمشهر یکی از رویدادهای مهم و اثر گذار، نه تنها در دوران دفاع مقدس بلکه در طول دوران انقلاب اسلامی است که باید به عنوان الگو و سرمشق همیشگی باشد.
اگر امروز خرمشهر با مساحت 23کیلومتری که در تلاقی دو رودخانه اروند رود و کارون و در مجاورت خلیج فارس و در همسایگی کشور عراق در آرامش و امنیت کامل قرار گرفته، مطمئناً بواسطه و وام‌دار مدد الهی و فداکاری فرزندان قهرمان این مرز و بوم است.
رهبر انقلاب اسلامی در سالروز سوم خرداد در جمع جوانان دانشگاه افسری امام حسین (ع) گفتند: جوانان عزیز، آینده برای شما است. شما هستید که باید این تاریخ را به عزتش محفوظ نگه دارید... خرمشهر‌ها در پیش است،نه در میدان جنگ نظامی، در میدانی که از جنگ نظامی سخت‌تر است، البته ویرانی‌های جنگ نظامی را ندارد، بالعکس آبادانی‌ها به دنبال دارد، اما سختی‌هایش بیشتر است.
با وام گرفتن از کلام رهبر انقلاب و در آستانه آزادسازی خرمشهر از حماسه سوم خرداد، باید بعنوان یک افتخار ملی یاد نمود. جوانان عزیز امروز، وارثان حقیقی انقلاب اسلامی ایران و ادامه دهندگان راه شهدا هستند و باید تمام تلاش و همت خود را در سربلندی و اهتزار پرچم جمهوری اسلامی ایران در تمامی میادین و صحنه‌ها به نمایش بگذارند و در عملیات‌‌ها پیش رو، سوم خرداد‌ها بیافرینید و خرمشهر‌ها آزاد کنند.