با پايان فرآيند اخذ راي، در ساعات پاياني جمعه شب، شمارش آرا در حوزه‌هاي انتخابيه سراسر كشور آغاز شد كه به تدريج نتايج رسمي و نام منتخبان نيز اعلام شد. ادعاي گزافي نيست اگر نتايج انتخابات مجلس دوازدهم تا ساعات پاياني شنبه شب را «عجيب» بخوانيم. رخدادهايي بي‌سابقه.
ركورد كاهش مشاركت شكسته شد
ميزان مشاركت مردم در انتخابات مجلس دوازدهم 41 درصد اعلام شد. طبق اعلام خبرگزاري دولت، از 61 ميليون ايراني واجد شرايط راي دادن، 25 ميليون نفر پاي صندوق‌هاي راي رفتند. اين كمترين ميزان مشاركت مردم ايران در 12 دور انتخابات مجلس بعد از انقلاب است. بيشترين ميزان مشاركت مردم در انتخابات مجلس، مربوط به مجلس پنجم بود كه در آن 71.1 درصد مردم راي دادند و علي‌اكبر ناطق‌نوري رييس آن مجلس شد. دومين مشاركت بالا نيز مربوط به مجلس ششم بود كه 67.3 درصد راي دادند و مهدي كروبي به رياست پارلمان رسيد.تا قبل از انتخابات 11 اسفند، پايين‌ترين نرخ مشاركت مربوط به مجلس يازدهم با 42.57 درصد بود كه رياست آن با محمدباقر قاليباف است و اينك ركورد كاهش مشاركت، باز هم شكسته شده است.
پايگاه خبري عصرايران در اين باره نوشته است: «اين نكته از آن جهت حايز اهميت ويژه و حياتي است كه در سال ۱۳۹۸ كه انتخابات مجلس يازدهم برگزار شد، ميزان مشاركت براي اولين‌بار به زير ۵۰ درصد رسيد و در انتخابات رياست‌جمهوري و شورا‌هاي سال ۱۴۰۰ نيز اين مشاركت زير ۵۰ درصدي ادامه يافت (۴۸.۸ درصد) و اكنون در سال ۱۴۰۲، بار ديگر شاهد مشاركت زير ۵۰ درصدي در دو انتخابات مجلس شوراي اسلامي و مجلس خبرگان هستيم. به بيان ديگر در همه انتخابات ۴ سال اخير كه همه نوع انتخاباتي هم برگزار شده، بيش از ۵۰ درصد مردم و حتي نزديك به ۶۰ درصدشان در انتخابات شركت نكرده‌اند.»
احمد زيدآبادي، تحليلگر مسائل سياسي نيز در كانال تلگرامش نوشت: اگر نرخ مشاركت ۲۰ درصد هم مي‌شد، رسانه‌هاي اصولگرا باز هم، اعلام جشن و پيروزي مي‌كردند.رسانه‌هاي اصولگرا مشاركت حدود ۴۰ درصدي در ‎انتخابات مجلس را به عنوان پيروزي، جشن گرفته‌اند.كلا در كشور ما قرار نيست كسي ذهنيتش را با واقعيت تطبيق دهد، اين واقعيت است كه بايد خودش را با ذهنيت افراد سازگار كند!
وي در مطلب ديگري نيز نوشت: پيش از اين نوشته بودم كه انتخابات مجلس دوازدهم ارزش دموكراتيك ندارد، اما به لحاظ تركيبي كه پيدا مي‌كند، تا اندازه‌اي جهت‌گيري آينده را مشخص خواهد كرد. از آنجا كه در اين دور از انتخابات چهره‌هاي ناشناس بسياري تاييد «صلاحيت» شده بودند، اين احتمال وجود دارد كه افرادي با گرايش سياسي نامشخص يا بدون گرايش سياسي خاص، ولي با جهت‌گيري مخالفت شديد با وضع موجود، اكثريت كرسي‌هاي مجلس را به خود اختصاص داده باشند. البته تا زمان مشخص شدن گرايشِ اكثريتِ راه يافتگان به مجلس بايد صبر كرد، اما اگر احتمالي را كه مطرح كردم، واقعيت پيدا كند، چه خنده‌بازاري به پا خواهد شد! چه بسا عجيب و غريب‌ترين مجلس پس از انقلاب شكل گرفته باشد!
آمار عجيب آراي باطله
دوم شدن آراي باطله در يزد بازتاب زيادي در رسانه‌ها داشته است. در يزد ميزان آراي باطله ۲۹ هزار و ۳۰۳ راي اعلام و به عبارتي دوم شده است. از اين شهر، محمدصالح جوكار با تعداد ۸۱ هزار و ۶۳۴ راي به مجلس راه يافته است. كانديداهاي بعدي با اختلاف زياد، تنها از ۱۹ هزار تا سه هزار راي آورده‌اند.
هنوز مشخص نيست در انتخابات اخير چند درصد آرا، باطله هستند، اما در انتخابات رياست‌جمهوري سال ۱۴۰۰، آراي باطله رتبه دوم جدول رده‌بندي آرا را به خود اختصاص داد.
بر اساس آماري كه ياسر جبراييلي، فعال سياسي اصولگرا اعلام كرده در استان تهران يك ميليون و ۸۱۳ هزار نفر راي داده‌اند. تعداد كل واجدين شرايط حدود ۱۰ ميليون و ۳۰ هزار نفر بوده و با اين حساب مشاركت در استان تهران حدود ۱۸ درصد برآورد مي‌شود. روزنامه اينترنتي فراز در اين باره نوشته است: «با توجه به نزديكي تعداد آراي ماخوذه با دوره قبل و كاهش بي‌سابقه راي نامزد‌ها به نظر مي‌رسد بخش بزرگي از آرا باطله بوده باشد. تا حدي كه برخي شائبه پيشتاز بودن يا دوم بودن آراي باطله در حوزه انتخابيه تهران را مطرح كرده‌اند.»
بر اساس قانون انتخابات هر نامزد بايد بتواند ۲۰ درصد از كل آراي ماخوذه را به دست آورد. همچنين بر اساس ماده ۲۲ قانون آراي باطل نيز جزو آراي ماخوذه به حساب مي‌آيند. البته اين در صورتي است كه آراي ماخوذه «ناخوانا» باشد، حاوي اسامي غير از نامزد‌هاي تاييد شده باشد و سفيد به صندوق انداخته شود. به‌طور كلي نيز آرا و صندوق‌هايي كه شائبه تقلب در آنها هست و قانون به ۱۲ مورد آن اشاره كرده باطل و جزو آراي ماخوذه محاسبه نمي‌شود. البته طبق تبصره ماده ۲۲ آراي باطل ماخوذه در حد نصاب انتخاب نماينده محاسبه نمي‌شود. اين يعني هر چند پيش‌بيني مي‌شود آراي باطله زيادي به صندوق‌ها ريخته شده باشد، اما اين آرا در نصاب نامزد‌ها محاسبه نخواهد شد.
بازماندگان عجيب رقابت‌هاي انتخابات مجلس دوازدهم
با آغاز شمارش آرا به‌طور رسمي و غيررسمي اخبار حكايت از اين دارد دارد كه برخي چهره‌هاي شناخته شده ادوار قبل از راهيابي به مجلس آينده بازماندند و بخشي از عجايب اين دوره انتخابات هستند.
«محمدباقر نوبخت»، دبيركل حزب اعتدال و توسعه با سابقه ۴ دوره نمايندگي مجلس از حوزه انتخابيه رشت و خمام، رييس سازمان برنامه و بودجه در دولت يازدهم و دوازدهم، در اين دوره، از حوزه انتخابيه تهران ثبت‌نام كرده و تاييد صلاحيت شده بود .اما در فاصله ۲۱ روز مانده به برگزاري انتخابات تصميم به تغيير حوزه انتخابيه‌اش به شهر رشت و خمام گرفت. با اين وجود او از كسب راي براي ورود به مجلس باز مانده است.
«محمدرضا باهنر»، نماينده دوره‌هاي دوم، سوم، چهارم، پنجم، هفتم و هشتم و نهم با ۲۸ سال نمايندگي در مجلس، ابتدا از حوزه انتخابيه تهران نامزد شده بود و بعد به كرمان تغيير حوزه داد، نتوانست آراي مردم كرمان را جلب كند.
«محمدرضا پورابراهيمي»، نماينده مردم كرمان در مجالس نهم، دهم، يازدهم نيز از راهيابي به مجلس دوازدهم باز ماند.
«علي‌اصغر عنابستاني»، نماينده دوره يازدهم مجلس و نامزد حوزه سبزوار بود كه نامش با سيلي زدن به يك سرباز راهنمايي و رانندگي بر سر زبان‌ها افتاده بود نيز به مجلس دوازدهم راه نيافت. علاوه بر اين «حسن نوروزي» كه سابقه حضور در دوره‌هاي هشتم، دهم و يازدهم مجلس شوراي اسلامي را در كارنامه دارد، از راهيابي به مجلس دوازدهم باز ماند و حسن قشقاوي، سخنگوي اسبق وزارت امور خارجه، از حوزه رباط‎كريم و بهارستان راهي مجلس شد.
«حسين جلالي»، نماينده مردم رفسنجان در مجلس يازدهم جاي خود را به اناركي‌محمدي داد. اناركي‌محمدي در مجلس دهم نيز نماينده مردم رفسنجان و انار بوده است.
علاوه بر اين با پايان شمارش آرا و اعلام نتايج انتخابات مجلس شوراي اسلامي در حوزه انتخابيه شهرستان كرمانشاه، محمد رشيدي به عنوان نفر اول منتخب مردم شد و عبدالرضا مصري، فضل‌الله رنجبر، جهانبخش اميني و ابراهيم رحيمي‌زنگنه به دور دوم راه يافتند و بدين‌ترتيب ايرج ملكي از راهيابي به مجلس باز ماند.
فراكسيون اقليت در راه است؟
اعلام نتايج برخي شهرستان‌ها حكايت از راهيابي چهره‌هاي تازه يا اقليت مجلس يازدهم به دوره دوازدهم دارد. مسعود پزشكيان از تبريز، آذرشهر و اسكو، غلامرضا نوري‌قزلجه از بستان‌آباد، عبدالكريم حسين‌زاده از نقده و اشنويه، مجيد نصيرپور سردهايي از سراب، سيد فريد موسوي از مراغه و عجب‌شير و نمونه‌هاي ديگر آماري بالغ بر 35 نفر را در سراسر كشور رقم مي‌زند. چهره‌هايي كه مي‌توانند يك فراكسيون اقليت منسجم را در مجلس دوازدهم رقم بزنند.
رخداد بي‌سابقه در تهران
خبرگزاري مهر، ميزان مشاركت مردم تهران در انتخابات روز گذشته را 24 درصد اعلام كرد.در انتخابات دور يازدهم مجلس شوراي اسلامي كه سال 1398 برگزار شد، 26.24 درصد از تهراني‌ها پاي صندوق‌هاي راي رفته بودند.در انتخابات رياست‌جمهوري سال 1400 نيز ميزان مشاركت مردم تهران، 34.39 درصد بود. با اين اوصاف، كمترين ميزان مشاركت مردم تهران در يك انتخابات، در روز 11 اسفند 1402 رقم خورده است. فارغ از مساله مشاركت در تهران رخدادي بي‌سابقه نيز در اين دوره از انتخابات ثبت شده و آن تعيين تكليف اكثريت كرسي‌هاي تهران در مجلس دوازدهم در دوره دوم است.
بر اساس ماده 9 قانون انتخابات جديد مجلس شوراي اسلامي در انتخابات مجلس فرد منتخب در مرحله اول انتخابات بايد حداقل بيست درصد (۲۰%) از كل آرا را كسب كند و انتخاب در مرحله دوم و همچنين انتخابات ميان‌دوره‌اي با كسب اكثريت نسبي به هر ميزان است.
ماده ۱۰نيز تصريح دارد كه چنانچه در مرحله اول براي يك يا چند نفر از داوطلبان حداقل يك‌پنجم آرا حاصل نشد، انتخابات دومرحله‌اي خواهد شد، بدين معني كه از بين نامزد‌هايي كه حداقل يك‌پنجم آرا را در مرحله اول به دست نياورده‌اند، فقط به تعداد دو برابر نمايندگان مورد نياز از بين كساني كه بيشترين آرا را در مرحله اول داشته‌اند، در انتخابات مرحله دوم شركت مي‌كنند و در صورتي‌ كه تعداد نامزد‌هاي باقيمانده، كمتر از دوبرابر باشد، تمام آنان در مرحله دوم انتخابات شركت خواهند كرد.
در شرايط فعلي بر اساس ميزان آمار اعلام شده تا ساعات پاياني روز شنبه بيشترين راي متعلق به سيد محمود نبويان با حدود 120 هزار راي است. اين در حالي است كه بر اساس ميزان آراي كل اخذ شده در تهران كف راي قابل قبول 20 درصد حدود يك ميليون و 800 هزار رايي است كه درباره تهران اعلام شده است، يعني 360 هزار راي. با توجه به اينكه ميزان 120 هزار راي براي 40 درصد صندوق‌هاي تهران اعلام شده با فرض ثبات همين نسبت راي به نفر اول باز هم حد نصاب لازم براي پيروزي در دور نخست تامين نمي‌شود و مي‌توان با قطعيت نسبي اعلام كرد كه براي نخستين‌بار در انتخابات مجلس شوراي اسلامي هر سي كرسي تهران در مجلس در دور دوم انتخابات تعيين تكليف مي‌شود. با اين وجود حميد رسايي در كانال تلگرامي خود نوشته است: حداقل سه نفر نخست تهران يعني «محمود نبويان، حميد رسايي و اميرحسين ثابتي» به‌طور حتم در دور نخست پيروز مي‌شوند. با اين پيش‌بيني بايد براي بقيه 27 نفر در تهران، 54 نفر در دور دوم انتخابات رقابت كنند و به عبارتي تا رتبه 57 كسب‌كنندگان راي در دور اول، در دور دوم به رقابت خواهند پرداخت.
علاوه بر اين قانون انتخابات مجلس در تبصره 2 ماده 10 تاكيد دارد كه اگر تعداد نامزد‌هاي باقيمانده مساوي يا كمتر از نمايندگان مورد نياز باشد، انتخابات مرحله دوم انجام نخواهد شد و نامزد يا نامزد‌هاي مذكور با همان تعداد آراي مكتسبه مرحله اول به مجلس راه مي‌يابند.
تبصره 3 اين ماده قانوني نيز تاكيد دارد كه وزارت كشور با هماهنگي شوراي نگهبان زمان انجام مرحله دوم انتخابات را ظرف يك ‌ماه پس از اعلام نتيجه مرحله اول و تاييد صحت انتخابات توسط شوراي نگهبان، تعيين و اعلام خواهد كرد.
لازم به تاكيد است كه بر اساس قانون انتخابات مجلس، كليه راي‌دهندگان مرحله دوم منحصرا در حوزه انتخابيه‌اي كه در مرحله اول انتخابات راي داده‌اند، شركت خواهند كرد و كساني كه در مرحله اول در هيچ يك از حوزه‌هاي انتخابيه راي نداده باشند در مرحله دوم انتخابات مي‌توانند، شركت كنند.
در انتخابات ميان‌دوره‌اي حوزه‌هاي انتخابيه هر دوره مجلس، كساني حق راي دارند كه در انتخابات قبلي آن دوره در همان حوزه راي داده باشند يا در هيچ يك از حوزه‌هاي انتخابيه شركت نكرده و راي نداده باشند.
رييس ستاد انتخابات استان تهران نيز با بيان اينكه «در حوزه انتخابيه تهران، ري، شميرانات، اسلامشهر و پرديس همچنان بايد منتظر باشيم؛ چراكه هنوز شمارش آرا ادامه دارد و ممكن است تا فردا نيز به طول بينجامد» از احتمال كشيده شدن انتخابات مجلس در اين حوزه انتخابيه به دور دوم خبر داد.
بازي ليست و سرليستي 
كدام ليست تهران توفيق بيشتري داشته است؟
با مرور ميزان آراي 30 نفر نخست تهران تا زمان حاضر به نظر مي‌رسد چهره‌هايي كه در ليست صبح ايران قرار داشتند بيش از بقيه در كسب راي توفيق پيدا كرده‌اند، البته لازم به يادآوري است كه اين اسامي به صورت اختصاصي مختص اين ليست نبوده و از اساس مشتركات هر 4 ليست- ليست متحد شوراي ائتلاف نيروهاي انقلاب و جبهه پايداري، ليست امنا، ليست جبهه متحد و ليست صبح ايران- قابل توجه است. در اين بين ليست شوراي وحدت با سرليستي منوچهر متكي جز سرليست خود كه در ليست صبح ايران نيز بوده هيچ توفيقي در كسب راي نداشته است.
فهرست «صبح ايران» كه منتسب به علي‌اكبر رائفي‌پور و ائتلاف او با سعيد محمد ارايه شده بود، با 20 كانديدا، بيشترين سهم را در بين 30 نفر نخست به خود اختصاص داده است. منوچهر متكي، تنها كانديداي موجود بين 30 نفر نخست است كه از بين 4 فهرست فوق، فقط در ليست صبح ايران حضور داشته است و البته همان‌طور كه تاكيد شد سرليست شوراي وحدت نيز بود . البته متكي به خاطر سابقه كارهاي اجرايي به خصوص وزارت امور خارجه در دولت محمود احمدي‌نژاد پتانسيل‌هاي فردي راي‌آوري در بدنه راي اصولگرايي را نيز داشته است. فهرست امنا هم كه با چهره‌هايي چون رسايي و كوچك‌زاده شكل گرفت، هر چند كانديداي اختصاصي در بين 30 نفر اول ندارد ولي با 17 كانديداي مشترك، بعد از صبح ايران، جايگاه دوم كسب راي را دارد.
مساله دوم بالاترين راي در تهران يعني سيد محمود نبويان است. راي بالاي نبويان از دو بعد قابل توجه است؛ نخست توجه بدنه راي‌دهندگان در تهران به شمايل جبهه پايداري با همه رويكردهاي خاص اين جريان كه در راي بالا به نبويان تبلور يافته و دوم حضور او در همه فهرست‌هاي چهارگانه است كه طبيعتا صدرنشيني او در ميزان آرا در تهران را برايش به ارمغان آورده است. احتمال اول چندان قابل ارزيابي نيست به خصوص كه ميزان راي آقاتهراني نشان از استقبال راي‌دهندگان از جريان پايداري در تهران ندارد. آقاتهراني در انتخابات گذشته، 868 هزار راي به دست آورده بود در حالي كه بر اساس آخرين آمار اعلامي روز گذشته كه كمتر از نيمي از صندوق‌ها شمرده بود، تنها موفق به كسب 80 هزار راي شده است و اگر نسبت دو برابري اين عدد را هم بعد از اتمام شمارش آرا در نظر بگيريم وزن راي به ليدر جبهه پايداري در تهران مشخص مي‌شود. بنابراين راي محمود نبويان به عنوان پيشتاز انتخابات در تهران در قالب حضور در 4 ليست قابل تعبير و تحليل است.
گفتني ديگر انتخابات تهران علاوه بر اينكه هيچ ليستي به صورت كامل راي نياورده، جايگاه محمدباقر قاليباف است. قاليباف بر اساس آخرين آمار اعلامي شمارش آرا در جايگاه چهارم قرار دارد. علاوه بر اين در انتخابات دور قبل در تهران قاليباف بر اساس آمار اعلام شده بالغ بر يك ميليون و 200 هزار راي در صدر ليست منتخبين تهران قرار داشت و آخرين نفر اين ليست عزت‌الله اكبري‌تالارپشتي با حدود 600 هزار راي بود. به نظر مي‌رسد بعد از يك دوره حضور قاليباف در مجلس به عنوان نماينده تهران و در كسوت رييس مجلس، ميزان راي كسب شده توسط وي كه تا ساعات پاياني روز شنبه به 100 هزار راي نيز نرسيده از آخرين نفر ليست اصولگرايان در دوره يازدهم نيز كمتر شده است. در كنار اين موضوع از ياد نبريم كه اميرحسين ثابتي مجري برنامه جهان‌آرا كه از نيروهاي فكري سعيد جليلي نيز محسوب مي‌شود و از اساس در ليست اصولگرايان هيچ جايي نداشت در رتبه سوم و بالاتر از قاليباف در تهران كسب راي كرده است. محمدباقر قاليباف و زهرا سادات لاجوردي، تنها كانديداهايي هستند كه نام‌شان فقط در ليست شانا بوده و به جمع 30 نفر رسيده‌اند. در مجموع، فهرست شانا كه حول محور قاليباف تشكيل شده بود، با 2 كانديداي اختصاصي و 10 كانديداي مشترك، كمترين ميزان موفقيت را در بين فهرست‌هاي چهارگانه به دست آورده است.علاوه بر اين به نظر مي‌رسد چهره‌هاي نزديك به او كه سهم قاليباف در ليست متحد اصولگرايان محسوب مي‌شدند هيچ يك نتوانسته‌اند در بين 30 نفر نخست قرار بگيرند.
نكته مهم ديگر درباره تهران سليقه راي‌دهندگان تهراني از بدنه راي اصولگرايي است . نخست بايد به اين نكته توجه داشت كه فهرست شوراي وحدت نيروهاي انقلاب اسلامي كه از سوي تشكل‌هاي باسابقه اصولگرا مانند حزب موتلفه اسلامي حمايت مي‌شد و در عمل نماد اصولگرايي سنتي است، نتوانست در ميان اين 4 فهرست جايگاهي داشته باشد و سرليست آن يعني منوچهر متكي به مدد وزن سياسي شخصي و حضور در ليست صبح ايران، وارد 30 نفر برگزيده اوليه تهران شده است.بنابراين عبور از اصولگرايي سنتي برخلاف آنچه تا سال‌هاي ابتدايي دهه 90 هنوز برقرار بود، رقم خورده و نهايي شده است. نكته دوم اينكه راي‌دهندگان از بدنه راي اصولگرايي در تهران برخلاف دور قبل ديگر ليستي راي نداده‌اند. موضوعي كه در جاي خود نيازمند بررسي‌هاي جدي است و با اعلام نتايج نهايي آرا در تهران مي‌توان درباره آن تحليل‌هاي مشخص و تازه‌اي داشت. تحليل‌هايي كه خبر از دوران تازه در بدنه راي اصولگرايي و تغيير ديدگاه جدي آنها نسبت به گفتمان و رفتارهاي اصولگرايي دارد. تغيير ديدگاه‌هايي كه قطعا با تغيير مطالبات نيز همراه خواهد بود.