دوازدهمین نشست از سلسله نشست‌های تبیین مکتب امام خمینی(س) با موضوع «مهمترین عوامل آسیب‌زا در نظام حوزه و روحانیت» در مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) قم برگزار شد.
مدیر مرکز امور نخبگان و استعدادهای برتر حوزه‌های علمیه با تأکید بر اینکه امام خمینی(س) قوی‌ترین دفاع‌ها و کارآمدترین حمایت‌ها و جانبداری‌ها را از حوزه و روحانیت کرده است، گفت: منشور روحانیت از مهمترین اسناد راهبردی حوزه و روحانیت است. تقریبا سرجمع چیزی که در آن بخش‌ها آمده است، در قالب سازمان یک بیانیه راهبردی در اختیار ما هست. حضرت امام در منشور روحانیت نقاط بسیار قوی را به ما یادآوری کرده‌اند. در خصوص روش تحصیل، ایشان به روش سنتی حوزه و روش فقاهتی و فقه جواهری تأکید دارند اما به این نکته تأکید می‌کنند که یک مسأله که دارای حکمی بوده است، در روابط حاکم بر سیاست و اجتماع و اقتصاد یک نظام ممکن است حکم جدیدی پیدا کند. به آن معنا که با شناخت دقیق روابط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، همان موضوع اول که از نظر ظاهر با قدیم فرقی ندارد، واقعا موضوع جدیدی شده است؛ که قهرا حکم جدیدی می‌طلبد.
به گزارش خبرنگار جماران، حجت‌الاسلام و المسلمین سیدعلی عماد در نشست «مهمترین عوامل آسیب‌زا در نظام حوزه و روحانیت»، گفت: امام خمینی(س) فقه، اصول، فلسفه و دروس مختلفی را گفته‌اند. اما امام به مثابه یک حوزه‌شناس سرآمد و در قله شناخت نقاط قوت و آسیب‌های روحانیت، در خصوص موضوع روحانیت، ابتدا ساختار مشخصی از بحث را تبیین نکرده‌اند که بر اساس او مثل دانش اصول یا دانش فقه که کتاب الطهاره را از ابتدا تا انتها طی می‌کند، بحث کند. این گفت‌وگوها موردی، حسب اقتضاء و ناظر به ظروف و شرایط صورت گرفته ولی مجموعه آنها می‌تواند مبنای مطالعات حوزه‌پژوهانه‌ای در چهارچوب آراء و اندیشه‌های امام قرار بگیرد.
مدیر مرکز امور نخبگان و استعدادهای برتر حوزه‌های علمیه افزود: اگر فرصتی گذاشته شود و ساختار جامع قلمرو حوزه‌پژوهی و روحانیت‌پژوهی به مثابه یک خرده نظم دانشی که یک نهاد تأثیرگذار اجتماعی را می‌خواهد تحلیل کند، با دقت سازمان عملی، درخت‌واره و نظام موضوعات او از ابتدا تا انتها طرحی شود و در قالب آن نظام موضوعی، تحلیل جامعی از کلمات نورانی امام ارائه شود.
وی تأکید کرد: مطالعات آسیب‌شناسی به لحاظ روش و دقت نظر، مطالعه‌ای است که پس از دو گزارش در مورد وضع موجود و وضع مطلوب بحث و بررسی می‌شود. ما ابتدا باید این مسیر را می‌رفتیم ولی به مناسبت اتفاقی که رخ داده، بحثی که اینجا طرح می‌کنیم مبتنی بر اطلاعات ارتکازی خودمان از وضع موجود و وضع مطلوب است. همه ما به دلیل علاقه وافر و تعلق خاطر شدیدی که به ساحت حضرت امام داشته‌ایم، مکرر بیانات امام را مشاهده کرده‌ایم و به ذهن سپرده‌ایم و یک فهم اجمالی از وضع موجود خودمان داریم.
عماد اظهار داشت: مطالعات آسیب‌شناسی هرگز به معنای تنقیص یک موضوع، نهاد یا نظریه نیست. بلکه اتفاقا مطالعات آسیب‌شناسی پیش‌فرضی دارد و آن اینکه این موضوع از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است که صرف وقت، توان، نگاه و نظر داریم که این مطالعه را انجام بدهیم. امام در عین اینکه یک حوزه‌پژوه، حوزه‌شناس و یک آسیب‌شناس خردمند در قلمرو حوزه و روحانیت بود، قوی‌ترین دفاع‌ها و کارآمدترین حمایت‌ها و جانبداری‌ها را از حوزه و روحانیت کرده و کمتر کسی اینچنین به دفاع از روحانیت برخاسته است.
وی با تأکید بر اینکه منشور روحانیت از مهمترین اسناد راهبردی حوزه و روحانیت است، تصریح کرد: تقریبا سرجمع چیزی که در آن بخش‌ها آمده است، در قالب سازمان یک بیانیه راهبردی در اختیار ما هست. حضرت امام در منشور روحانیت نقاط بسیار قوی را به ما یادآوری کرده‌اند. در خصوص روش تحصیل، ایشان به روش سنتی حوزه و روش فقاهتی و فقه جواهری تأکید دارند اما به این نکته تأکید می‌کنند که یک مسأله که دارای حکمی بوده است، در روابط حاکم بر سیاست و اجتماع و اقتصاد یک نظام ممکن است حکم جدیدی پیدا کند. به آن معنا که با شناخت دقیق روابط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، همان موضوع اول که از نظر ظاهر با قدیم فرقی ندارد، واقعا موضوع جدیدی شده است؛ که قهرا حکم جدیدی می‌طلبد.
مدیر مرکز امور نخبگان و استعدادهای برتر حوزه‌های علمیه با اشاره به بخش‌هایی از منشور روحانیت امام خمینی(س)، گفت: اگر ما فرمایشات امام را مبنای نظری قرار بدهیم و با توجه به تطور شرایط، تحول دانشی، تحولات حاکم بر جهان و نظام و نظام روحانیت خواسته باشیم اجتهاد کنیم، طبیعتا باید آنها مبنا باشد و با تحلیلهای مبتنی بر عنصرهای نو شده وارد شویم و بیان امام را مورد استفاده و استناد قرار بدهیم.
وی تصریح کرد: یک فصل از کار روحانیت و شناخت امور روحانیت این است که مأموریت‌های روحانیت را تعریف کنیم و بعد ببینیم که آیا روحانیت در ایفای نقش‌ها و مأموریت‌های خودش چه وضعیتی دارد و با چه آسیب‌هایی مواجه است. حوزه و روحانیت در بیان امام و رهبر معظم انقلاب و با توجه به احصاء مصادر، سه مأموریت اساسی دارد. شناخت روشمند، روزآمد منطقی و ناظر بر ظروف زمانه از مفاهیم، یافته‌ها و منابع دینی مأموریت نخست او است. به دنبال آن مأموریت دوم نشر، تبیین، توجیه و رساندن پیام دین و تبلیغ اندیشه دینی و گزاره‌های دینی است. سوم قیام و اقدام در راستای اقامه گزاره‌های دینی و احکام شریعت در حوزه فرد و اجتماع و تأثیری‌گذاری نظام ما در پهنه بین‌الملل است.
عماد یادآور شد: به نظر مرحوم امام هویت حوزه و روحانیت این است که روحانیت استمرار خط انبیاء و جانشینی آنان است و مسئولیت حفظ شریعت و تبلیغ رسالت را بر عهده دارد. نگهبانی از کیان اسلام و امت اسلامی و تمامیت کشورهای اسلامی را بر عهده دارد. «مردمی بودن» و «متکی بودن به ملت» یکی از ویژگی‌های هویتی روحانیت است. حضرت امام در جاهای مختلف تأکید دارد که روحانیت وابسته به هیچ جایی نیست و شما نمی‌توانید روحانیت شیعه را مثل روحانیت مسیحی کنید. خودمان تأمل کنیم که وضعیت جاری ما در خصوص شاخصه‌های هویتی که امام برای روحانیت و حوزه‌های علمیه تعریف کرده است، در چه نقطه‌ای از توفیق قرار دارد؟ بخشی از اینها وضعیت ما کاملا رضایت‌بخش است و در بخشی از آنها این وضعیت چندان رضایت‌بخش نیست.
وی افزود: برخی از نظرسنجی‌هایی که انجام می‌شود، پیمایش‌های ملی و موردی که در ایران خود ما در چهارچوب نظام جمهوری اسلامی و دستگاه‌های دولت جمهوری اسلامی انجام می‌شود، گزارش‌هایی به ما می‌دهند که مراجعه به آنها نشان دهنده تفاوت‌هایی در وضعیت است. سنجش و نگرش ایرانیان در حوزه فرهنگ، دین، سیاست و اجتماع که در 82 ،92 و 1402 انجام شده در بعضی شاخصه‌های روحانیت وضع ما را موفقیت‌آمیز اعلام نمی‌کند؛ یعنی در یک جاهایی توفیق چندانی نداشته‌ایم و باید تدبیر کنیم.
