به جز بحث سیاست خارجی که به عللی قصد پرداختن به آن را ندارم و اتفاقات یک ماهه اخیر به اندازه کافی گویای سرانجام آن است، سعی می کنم که خیلی کوتاه به سایر موارد اشاره کنم. به لحاظ مدیریتی کافی است که به استعفا و در واقع برکناری چندین وزیر و مقام اصلی فقط طی یک سال اول توجه کنیم که در دولت یکدست و هم سو با مجلس شکستی کامل محسوب می شود. موضوعی که حتی در دولت های ائتلافی گذشته نیز دیده نمی شد. اظهارنظرات متضاد مسوولان یا حداقل ناهماهنگی شدید میان آنها و تغییرات سریع سیاست ها، همگی نشان دهنده فقدان مدیریت است. البته این فقدان مدیریت با نداشتن برنامه همراه بود و عوارض آن چند برابر شده است.

نداشتن برنامه بسیار روشن است، از مواضع خودشان هم پیداست، ولی کافی است که به سیاست های خودرویی این دولت در 30 ماه گذشته نگاه کنیم که تقریبا هر ماه یا هر هفته یک دستورالعمل و مقرره جدید اعلام یا نسخ یا نقض می شد!

فقدان انسجام، به ویژه در سطح سه قوه، روشن است. علت این است که مبنای شکل گیری انسجام پایدار؛ گفت وگو و تفاهم است، برای آن نیز باید متکی به برنامه و منطق و روحیه مدارا و به رسمیت شناختن دیگری بود که همه این ویژگی ها مفقود است و امکان انسجام را سلب می کند.

مشهودترین شکست در حوزه اقتصادی است. نه فقط براساس ادعاها و وعده های رسمی، بلکه برمبنای انتظارات هواداران و حامیان این جناح؛ می توان یک شکست اقتصادی کامل را توصیف کرد. از ادعای آوردن فوری دلار به قیمت 15 هزار تومان تا حل سه روزه مشکل بورس تا ایجاد شغل با یک میلیون تومان تا تثبیت قیمت ها تا کاهش نابرابری و رشد اقتصادی تا بی اهمیت بودن تحریم و...

همچنین وعده های تک رقمی کردن تورم، ساخت یک میلیون مسکن و ایجاد 1،3 میلیون شغل در سال که عملا وعده های تحقق نیافتنی محسوب می شوند. انتظارات ناروا هم زیاد بود که یا ناشی از نابخردی حامیان یا به علت متقلبانه بودن طرح این انتظارات بود.

اخیرا توییتی را دیدم که متنی را از خبرگزاری حامی دولت در اردیبهشت 1400 نقل کرده است؛ متنی تصویری که مدعی بود اگر دولت روحانی ادامه یابد با چه وضعی مواجه خواهیم شد؛ وضعی که بالطبع از نظر نویسنده آن فاجعه بار تلقی می شد.

نویسنده پیش بینی کرده بود که قیمت گوشت در سال 1408 (6 سال دیگر) به 547 هزار تومان، تخم مرغ به 75 هزار تومان، شکر به 12 هزار تومان و روغن به 28 هزار تومان خواهد رسید. یعنی اگر روحانی یا شبیه او رییس جمهور می شد در 1408 با چنین وضع نکبت باری مواجه می شدیم و نتیجه می گرفت که باید به رییسی رای داد. اکنون در سال 1402 هستیم و قیمت گوشت بالای 650 هزار تومان، تخم مرغ بالای 100 هزار تومان، شکر یک کیلویی بالای 30 هزار تومان و قیمت روغن بالای 50 هزار تومان است.

در همان ماه انتخابات یکی دیگه توییت زد که 4 قلم کالای محدود خوراکی خریده 96 هزار تومان. یک لعنت هم به ضمیمه نصیب روحانی کرده بود. الان آن اقلام کمتر از 300 هزار تومان نمی شود و صدا از دیوار درمی آید از این افراد خیر.

وضعیت سرمایه گذاری، سیاست های پولی و ارزی و بانکی و... هیچ کدام نیست که نکته چشمگیر و امیدبخشی در آنها دیده شود.

در حوزه فرهنگ، کافی است به نزول فاحش کیفیت فرهنگ و ممیزی کتاب و فیلم و موسیقی در سطح رسمی اشاره کرد.

کاهش شدید مخاطبان صدا و سیما نیز روشن است. تقریبا هیچ ایده موفقی در حوزه فرهنگ برای عرضه ندارند. در حوزه اجتماعی شکست ها فاحش تر است.

از بحث پوشش زنان گرفته یا موضوع فساد و شفافیت، آموزش و بهداشت و مهاجرت، فرزندآوری، همه و همه چند گام به پس بوده است.

در سیاست داخلی نیز جای بحث چندانی نمانده است.

نظرسنجی ها گویای نظرات مردم نسبت به دولت و عملکرد آن و امید به آینده هستند. میزان رغبت و علاقه مردم به مشارکت نیز از همه دوره های گذشته کمتر است و به همین علت انتشار نظرسنجی ها با مانع مواجه می شود.

همچنین باتوجه به وضعیت موجود، هر چه به انتخابات نزدیک تر می شویم احتمالا این رغبت کمتر هم خواهد شد.

اینهایی که گفته شد، بالطبع به معنای آن نیست که دولت هیچ کاری نکرده است یا مهم تر از آن مردم و جامعه در سکوت و سکون بوده اند.

موفقیت و شکست را با توجه به ادعاها و نیز ورودی به سیستم و مقایسه با خروجی های آن و نیز فرآیند عمل هر سیستم می سنجند که به این معنا این دولت و مجلس فاقد حداقل ها هستند.

ولی همه این شکست ها در برابر شکست اخلاقی این مجموعه، موضوعی فرعی است. این شکست ها را به احتمال ضعیف شاید بتوان جبران کرد، ولی شکست اخلاقی را نمی توان جبران کرد.

این شکست در کجاست؟ اینکه وعده هایی داده شود یا انتظاراتی تبلیغ شود، می تواند ناشی از ناآگاهی باشد، ولی هنگامی که معلوم شد آن وعده ها به هر دلیلی و با فاصله زیاد محقق نشده است، باید صریح تغییر خط مشی داد و خطا را پذیرفت، ولی اگر همچنان بر روال گذشته حرف بزنیم و تقصیرها را متوجه دولت قبل کنیم و شکست خود حتی در یکی از وعده ها را نیز به روی خود نیاوریم، این نشان می دهد که مساله فراتر از ناآگاهی است، یک مشکل و مساله اخلاقی در این میان است. شکست اخلاقی پایان خط سیاست ورزی آنان است.

آنان که در دولت روحانی برای دلار 7400 تومان و گوشت 50 هزار تومان نوحه خوانی می کردند تا اشک مردم را درآورند، ولی امروز برای دلار 59 هزار تومان و گوشت 650 هزار تومان سکوت می کنند، یعنی سقوط آزاد اخلاقی کرده اند.

شاید هم فکر می کنند که کیسه های اشکی مردم مثل جیب های شان خالی است و دیگر نوحه خوانی اثری ندارد.

آنان شاید از نظر فردی مشکل اخلاقی نداشته باشند، ولی در اخلاق سیاسی به آخر خط رسیده اند.

*اعتماد