امام‌ خمینی(ره) پس از موضع‌گیری علیه تصویب مصونیت قضایی اتباع آمریکا (کاپیتولاسیون) در 13/8/1343 بازداشت و به کشور ترکیه تبعید شد. تبعید امام‌ خمینی گسترش نارضایتی‌ها و اعتراض شخصیت‌های حقیقی و حقوقی و مجامع داخلی و خارجی به تبعید ایشان و همچنین مشکلات دولت ترکیه در کنترل فعالیت‌های امام‌ خمینی و مهم‌تر از همه، رکود و سکون حاکم بر فضای حوزه نجف، موجب شد رژیم پهلوی تصمیم بگیرد امام‌ خمینی را پس از یک سال در 13/7/1344 به عراق منتقل کند. محمدرضا پهلوی تصور می‌کرد امام‌ خمینی در کنار علمای نامدار نجف و دور از ایران، خطر چندانی برای او و دولت آمریکا محسوب نمی‌شود. برخلاف این تصور، از یکطرف حوزه علمیه نجف با حضور امام خمینی، جان تازه‌ای پیدا کرد و در زمینه‌های علمی، اجتماعی و سیاسی فعال شد و از طرف دیگر فعالیت‌های انقلابی یاران امام و تاثیرگذاری در داخل ایران روز به روز افزایش یافت و موجب نگرانی رژیم پهلوی شد.
دولت عراق در 1/7/1357 در اقدامی هماهنگ با دولت ایران، پس از محاصره خانه امام‌ خمینی در نجف، به ایشان ابلاغ کرد در صورت ادامه فعالیت سیاسی باید خاک عراق را ترک کند. امام‌ خمینی در 12/7/1357 پس از سیزده سال، نجف را به قصد رفتن به کویت ترک کرد؛ اما با توجه به اجازه‌ندادن مقامات کویتی برای ورود ایشان به آن کشور، در 14/7/1357 پیشنهاد همراهان خود برای سفر به پاریس را پذیرفت و عازم فرانسه شد. هجرت امام‌ خمینی به فرانسه و اقامت 118روزه ایشان در نوفل لوشاتو پاریس به‌سرعت کانون توجه رسانه‌های گروهی غرب شد و به مبارزات ملت ایران سرعت بخشید. اوجگیری قیام مردم در ایران، پایه‌های رژیم را به لرزه درآورد بطوری که بعد از شکست تمام ترفندها سرانجام، شاه به این نتیجه رسید که ایران را ترک کند.
امام‌ خمینی در دی‌ماه 1357 پس از خروج محمد رضاپهلوی از کشور و راهپیمایی میلیونی مردم در اربعین حسینی که رفراندومی دیگر علیه رژیم پهلوی بود، در پیامی اعلام کرد به‌زودی به ایران باز خواهد گشت تا در خدمت مردم باشد. خبر بازگشت امام‌ خمینی به میهن، شور و هیجان وصف‌ناپذیری را در میان ملت پدیدآورد. مردم در نقاط مختلف کشور با تشکیل کمیته‌های استقبال و آذین‌بندی شهرها، خود را برای استقبال از ایشان آماده کردند و بسیاری از آنان نیز راهی تهران شدند. واکنش بختیار، آخرین نخست‌وزیر شاه، در برابر این خبر، تشکیل جلسه اضطراری شورای امنیت ملی و دستور بستن فرودگاه بود..
در 4/11/1357 ده‌ها هزار نفر از مردم تهران که با مسدود شدن فرودگاه و پروازنکردن هواپیمای در نظر گرفته شده مواجه شدند. بامداد هشتم بهمن، تعدادی از روحانیان در اعتراض به ممانعت دولت از بازگشت امام‌ خمینی، اقدام به تحصن در دانشگاه تهران کردند. انتشار خبر تحصن روحانیان، که به دلیل مرکزیت و اهمیت دانشگاه در مبارزه، در مسجد دانشگاه تهران برگزار شده بود، به نوعی وحدت عملی میان حوزه و دانشگاه را نشان داد و موجب حمایت گسترده مردم و دانشگاهیان شد. روحانیان متحصن در دانشگاه، در نخستین اعلامیه خود، ضمن غیرقانونی دانستن دولت بختیار و اعتراض به کشتار ششم بهمن در تهران و چند شهر دیگر، بستن فرودگاه‌های کشور به روی رهبر محبوب ملت را موجب جریحه‌دارکردن قلب مردم ایران و خشم سهمگین ملت دانستند و اعلام کردند برای اعتراض به اعمال ضد انسانی دولت، از ساعت نُه صبح یکشنبه هشتم بهمن تا بازگشت امام‌ خمینی به آغوش ملت، در مسجد دانشگاه تهران تحصن می‌کنند و از این محل در کنار برادران دانشجوی خود، ندای حق‌طلبانه ملت ایران را به گوش جهانیان خواهند رسانید. بختیار پس از توفیق‌نیافتن برای سفر به پاریس و ملاقات با امام، در نهم بهمن بدون مشورت با شورای سلطنت، ارتش و شورای امنیت ملی، در مصاحبه‌ای مطبوعاتی از بازگشایی فرودگاه و برطرف‌ شدن منع برای بازگشت امام‌ خمینی خبر داد. به ‌زعم وی، امام‌ خمینی پس از بازگشت، به قم می‌رفت و به‌تدریج فراموش می‌شد و او می‌توانست سلطه خود را در کشور برقرار کند.
بالاخره هواپیمای بوئینگ 747 ایرفرانس که با گنجایش چهارصد مسافر برای بازگشت امام‌ خمینی اجاره شده بود در 12 بهمن 1357 به ایران پرواز کرد. امام‌ خمینی درحالی‌که مهماندار ایرفرانس ایشان را همراهی می‌کرد، در فرودگاه مهرآباد تهران از هواپیما پیاده شد. و به درخواست کارکنان نیروی هوایی، با بنز ضد گلوله نیروی هوایی به طرف سالن فرودگاه حرکت کرد. امام‌ خمینی در سخنان کوتاهی در فرودگاه ضمن تشکر از طبقات مختلف مردم، به سنگینی بار این مسئولیت بر دوش خود اشاره کرد و نخستین‌گام پیروزی را، ثمره وحدت خواند. ایشان همچنین ریشه‌کنی کامل رژیم سلطنتی از مرز و بوم ایران را پیروزی نهایی دانست. رهبر انقلاب اسلامی، سپس در میان استقبال بی‌نظیر و پرشور مردم که خیابان‌های واقع در مسیر فرودگاه مهرآباد تا بهشت زهرا را پر کرده بودند، عازم بهشت زهرا شد و در کنار مزار شهدای انقلاب طی سخنان مبسوطی ضمن اعلام غیرقانونی بودن رژیم شاهنشاهی، وعده تشکیل دولت مردمی براساس اراده ملت داد.
بازگشت امام‌ خمینی به ایران موجب همبستگی بیشتر مبارزان، تکمیل اعضای شورای انقلاب و جلسات منظم‌تر آن، تعیین دولت موقت و حمایت مردم از آن، ایجاد رخنه در صف نظامیان و تردید در سران ارتش و نیز بیعت همافران با امام‌ خمینی شد و در بُعد سیاسی و عاطفی تاثیر عمیقی بر تسریع سقوط رژیم پهلوی و پیروزی ملت در بیست و دوم بهمن داشت. به همین علت حدفاصل 12 بهمن تا 22 بهمن دهه فجر انقلاب اسلامی نام گرفت.