مشارکت مردم در طرح نهضت ملی مسکن در سطح پایینی قرار دارد، این گزاره را گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس هم تایید می‌کند. طرح نهضت ملی مسکن که در راستای اجرای قانون جهش تولید و مسکن و احداث سالانه یک میلیون واحد مسکونی در شهریور سال 1400 به تصویب رسید اکنون با گذشت دو سال از اجرای این طرح، پیشرفت بسیار ضعیفی داشته است.
به گزارش اکوایران، در همین راستا مرکز پژوهش‌های مجلس در یک گزارش به بررسی و ارزیابی وضعیت اجرای قانون جهش تولید مسکن و طرح نهضت ملی مسکن پرداخته و موانع بر سر راه اجرای این طرح را بیان کرده است.
گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در زمینه وضعیت متقاضیان طرح نهضت ملی مسکن نشان می‌دهد در مجموع وضعیت 5 میلیون و 387 هزار نفر از متقاضیان این طرح تعیین تکلیف شده و حدود 510 هزار نفر نیز هنوز تعیین تکلیف نشده‌اند. در بررسی وضعیت تایید متقاضیان، حدود 3 میلیون و 940 هزار نفر یا درخواست‌شان رد شده یا انصراف داده‌اند و تنها یک میلیون و 450 هزار نفر مطابق ضوابط طرح نهضت ملی مسکن تایید نهایی شده‌اند.
مرکز پژوهش‌های مجلس علت استقبال محدود متقاضیان از نهضت ملی مسکن را در قالب دو عامل عمده «عدم استطاعت مالی متقاضیان» و «عدم جذابیت طرح» عنوان می‌کند، به این صورت که سنگینی میزان آورده باعث کاهش استقبال شده و ازسوی دیگر ابهام و نامشخص بودن پروژه‌ها از موارد بااهمیت طرح نهضت ملی مسکن و دیگر طرح‌های حمایتی وزارت راه ‌و شهرسازی در بخش مسکن بوده و شاید انتظار اینکه بعد از ثبت‌نام، موقعیت، مشخصات، قیمت، شرایط پرداخت و میزان آورده و زمان تحویل به متقاضیان اعلام شود، بدیهی‌ترین حق متقاضیان باشد که بعضا حتی با واریز حداکثری هم از آن محروم هستند.
مرکز پژوهش‌ها همچنین مکان‌یابی و جانمایی نامطلوب عمده پروژه‌ها به ویژه در شهرهای جدید و عدم عرضه در محل تقاضا را عاملی برای کاهش تقاضای موثر عنوان می‌کند و معتقد است با تعریف این پروژه‌ها در مکان‌هایی که متقاضیان تمایلی به سکونت در آن ندارند در نهایت این واحدها یا درگیر دلالی و سوداگری می‌شوند یا خالی می‌ماند یا اجاره داده ‌می‌شود وهدف غایی افزایش مالک‌نشینی و کاهش استیجار و به‌ تبع آن ساماندهی بازار خرید و اجاره مسکن به دلیل کاهش متقاضیان، محقق نمی‌شود. مرکز پژوهش‌های مجلس با ارایه برآوردی از میزان درآمد دهک‌های مختلف عنوان کرده که شاید تا دهک هشتم هم امکان پرداخت برای آورده‌های هر سه ماه 40 میلیون تومانی را نداشته باشد.
براساس این گزارش درآمد شهروندان دهک‌های مختلف در استان تهران که به طور معمول از بالاترین سطح درآمدی در کشور برخوردارند، به‌نظر می‌رسد 6 دهک نخست حتی در تامین آورده اولیه طرح دچار مشکل هستند و براساس استانداردهای برنامه‌ریزی مسکن هر خانوار باید حداکثر 30 درصد از درآمد خود را صرف نیاز مسکن کند.
این مساله نشان می‌دهد بحران استطاعت مسکن برای مشارکت در طرح‌های وزارت راه و شهرسازی تامین مسکن نیز صادق بوده و با اغماض تنها دهک دهم امکان دسترسی مناسب به مسکن را با مشارکت در طرح نهضت ملی از منظر شاخص مسکن در استطاعت خواهد داشت. در خصوص جذابیت نیز می‌توان به ابهام و نامشخص بودن پروژه‌ها اشاره کرد که با توجه به آنکه موقعیت، مشخصات، قیمت، شرایط پرداخت و میزان آورده و زمان تحویل به متقاضی مشخص نیست این مساله نقش بسزایی در عدم جذابیت دارد.
در بررسی وضعیت افتتاح حساب متقاضیان طرح نهضت ملی مسکن از مجموع 843 هزار فرد معرفی شده به بانک مسکن تا تاریخ 19 بهمن 1401 تعداد 328 هزار نفر هیچ مبلغی واریز نکرده‌اند و مجموعا 480 هزار نفر واریزی داشته‌اند و حدود 35 هزار نفر نیز فسخ شده اعلام شده است. از این میان تنها 242 هزار نفر واریزی از 40 میلیون تومان به بالا داشته‌اند که نمایانگر سطح مشارکت پایین بوده که می‌توان نشان از توان محدود اقشار هدف در تامین آورده و عدم اعتماد برای مشارکت در این طرح باشد.