اظهارنظرهای متفاوت مسئولان ایرانی و کویتی و عربستانی درباره میدان آرش واکنش‌های مختلفی را به دنبال داشته است، اما عجیب ترین آنها مربوط به بیگی نژاد، عضو کمیسیون انرژی مجلس بود که طی سخنانی گفته است: «حجم ذخایر میدان آرش مشخص است و به میزانی نیست که کشورها بخواهند بر سر آن مجادله کنند، راه‌حل موضوع، مذاکره است».
از سوی دیگر کویت مصرانه با استناد به مدارک تاریخی، جغرافیایی و ... به همراه عربستان بر این باور هستند که تملک ایران بر این میدان از نظر آنها مردود و مجاز به برداشت ذخایر انرژی موجود در این میدان نیست. هر چند اختلاف نظر و پافشاری این دو کشور در این زمینه به راحتی با نگاهی به اسناد موجود در مجامع بین‌المللی قابل حل شدن است، اما دفاع از تمامیت ارضی ایران در پی اظهارنظرهای اخیر مسئله ای است که فقط در منابع میدان آرش خلاصه نمی‌شود و پیش از این در خصوص جزایر سه‌گانه، دریای خزر، رودخانه هیرمند و .... نیز تکرار شده است و نیاز به اقتدار بیشتر از سوی ایران از طریق مجامع و سازمان های بین‌المللی دارد تا علاوه بر زدن مهرتایید بر تمامیت ارضی کشور، بر حفظ منابع انرژی ایران، هر چند ناچیز اهتمام ورزید.
دیپلماسی اقتدار از طریق مجامع بین‌المللی
به گزارش آرمان ملی، از کشف اولیه میدان گازی آرش حدود 60 سال می گذرد و از همان ابتدا اختلاف نظرهایی بین دو کشور کویت و ایران وجود داشت که البته ایران نیز مواضع خود را اعلام کرد، اما این امر به تدریج مشمول گذشت زمان شد و مشکلات موجود در ایران باعث شد تا از پیگیری های قاطعانه و جدی در خصوص این میدان، همچون دیگر میادین مشترک دارای منابع انرژی اهمال کند و تعیین تکلیف آن به تعویق افتاد. دراین میان هادی بیگی نژاد، عضو کمیسیون انرژی مجلس در واکنشی عجیب در این باره به ایلنا گفت: «حجم ذخایر میدان آرش مشخص است و به میزانی نیست که کشورها بخواهند بر سر آن مجادله کنند»، هر چند قطعاً پیشبرد اختلافات فی مابین کشورها از طریق مذاکره و توافق بهتر است، اما اشاره به ذخایر نامعلوم یا کم میدان آرش به عنوان دلیلی برای کوتاه آمدن توجیهی منطقی به نظر نمی‌رسد. بر اساس این گزارش، سران کشورهای عضو شورای همکاری خلیجفارس در پایان چهل‌و‌چهارمین نشست خود در دوحه قطر، مباحثی درخصوص پرونده میدان گازی آرش مطرح کردند و مدعی شدند مالکیت میدان گازی مشترک آرش متعلق به عربستان و کویت است و تنها این دو کشور حق بهره‌برداری از منابع آن را دارند. این موضوع در شرایطی رخ می‌دهد که وزارت خارجه ایران این موضوع را محکوم کرد و حق ایران درباره بهره‌برداری از منابع این میدان گازی را انکارنشدنی دانست. هر چند در این زمینه ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه، به بیانیه واهی کشورهای حاشیه خلیجفارس درخصوص پرونده میدان گازی آرش، قدرت دفاعی ایران و جزایر سه‌گانه واکنش نشان داد و با تأکید بر مواضع ثابت و اصولی کشورمان، جزایر سه‌گانه ایرانی ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک را بخش لاینفک و ابدی خاک جمهوری اسلامی ایران دانست و گفت: جمهوری اسلامی ایران هر‌گونه ادعایی درخصوص این جزایر را دخالت در قلمرو داخلی، حاکمیت و تمامیت ارضی خود دانسته و آن را به‌شدت محکوم می‌کند.
کارشناسان معتقدند بهره برداری در باره این میدان گازی با رایزنی نمایندگان کشورهای ذینفع یا در نهایت با ارائه مدارک و بررسی‌های کارشناسانه در مراجع بین‌المللی در خصوص مرزهای کشورها و تعیین میدان گازی آرش قابل بررسی است اما بدیهی است اهمال مسئولان ذیربط از سال‌های دور نتایج مطلوبی در خصوص این مسئله و موارد مشابه به دنبال نخواهد داشت. هر چند نمایندگان مجلس نیز ضمن تاکید برپیگیری حق مسلم خود در خصوص میدان مشترک گازی آرش، بر این باور است بهره برداری از این میدان تا اعلام نتیجه نهایی حق مالکیت کشورهای ذینفع ممنوع خواهد بود.
میدان آرش حق مسلم ایران و نسل‌های آینده است
مصطفی نخعفی، عضو کمیسیون انرژی مجلس در این باره گفت: هر چند مسئولین باید خیلی پیش‌تر از این به این مسئله رسیدگی می کردند، اما قطعاً ایران بهره برداری از این میدان گازی را نیز همانند کشورهای دیگر حق خود می داند و از آن نیز کوتاه نخواهد آمد، هر چند ایران در حوزه کم کاری کرده و نسبت به اختلافات در این خصوص باید خیلی پیش از این رسیدگی می کرد تا بتواند مدیریت و برنامه ریزی خوبی را در خصوص بهره برداری از منابع زیرزمینی کشور خود داشته باشیم، اما در حال حاضر نیز به جد با حضور کشورهای ذینفع در صدد حل این مسئله برخواهیم آمد. در حقیقت این میدان گازی حق مسلم ایران و نسل های آینده است و از این رو به هیچ عنوان در پیگیری حقوق خود در این زمینه کوتاه نخواهیم آمد که البته این مهم در گام نخست در چارچوب رایزنی‌ها و تصمیمات دیپلماتیک عملیاتی خواهد شد و سپس در مراحل بعدی با حضور مراجع بین المللی با کارشناسی در تعیین مرزهای آبی سهم هر یک از کشورها تعیین و تکلیف بهره برداری از این میدان نیز مشخص خواهد شد .نخعی اضافه کرد: پیش از این نیز در میادین مشترک نفتی و گازی با حضور نمایندگان کشورهای ذینفع اختلاف نظرهایی وجود داشته است که آن ها را تا حد زیادی حل کرده‌ایم و پیش بینی می شود این مهم با رعایت مسائل حقوقی برطرف خواهد شد. بدیهی است تا زمان تعیین تکلیف این میدان گازی و شفاف سازی کامل در این خصوص هیچ یک از طرفین حق برداشت از میدان گازی آرش را نخواهند داشت.
جای خالی نظام بهره برداری مشترک
میرترابی ،کارشناس حوزه انرژی نیز در این باره معتقد است: وجود مرزهای آبی و خشکی مشترک بین کشورها همواره باعث می شود که اختلاف نظرهایی در خصوص منابع مشترک زیرزمینی یا آبی ایجاد شود که ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست . از این رو این امر در حقوق بین الملل به یک رویه شناخته ای شده ای رسیده است که تاکنون بسیاری از اختلاف نظرها در مراجع ذی‌صلاح مطرح و مورد رسیدگی قرار گرفته است، چرا که قوانین جامع و شفافی در این حوزه وجود دارد . او اضافه کرد: هر چند بسیار مطلوب است که با بررسی های کارشناسانه جامع «نظام بهره برداری مشترک» برای میادین مشترک ترسیم شود که البته تا کنون مورد غفلت واقع شده است اما اگر با حضور کارشناسان و مسئولین این مهم بررسی و به نتیجه مدون مطلوبی برسد مشکلات در این زمینه به شکل بهینه حل می شود.
بهره برداری نابسامان از میادین مشترک
وی ادامه داد: میادین مشترک ایران در حوزه انرژی پیش از این در نقاط دیگری مانند پارس جنوبی و ... وجود داشته است که با رایزنی های طرفین مقرر شده است که طرفین شروع به برداشت از مرزهای داخلی خود کنند که نمونه بارز آن با کشور قطر است که البته این نوع برداشت از منابع غنی انرژی دو کشور در نهایت به ضرر دو کشور خواهد بود. این کارشناس انرژی اضافه کرد: در برخی از موارد مانند میدان مشترک گازی آرش چنانچه گفت و گوهای طرفین به نتیجه نرسد قطعاً با ارائه مدارک به مراجع بین المللی و تعیین مرزهای مشترک و بررسی های کارشناسانه نحوه برداشت مشخص و به صورت نظام بهره برداری مشترک، نتایج اعلام خواهد شد. او توضیح داد: اهمال مسئولان و کارشناسان در خصوص میدان گازی آرش غیرقابل انکار است هر چند حتی کشورهای عربستان و کویت نیز در خصوص میزان بهره برداری از میدان گازی مذکور دارای اختلافاتی هستند که این امر باید با حضور نمایندگانی از دو طرف طرح و بررسی نهایی شود تا به نتیجه مطلوبی دست یابیم.
در انتظار تعیین تکلیف میدان آرش
بنابر این گزارش، محسن خجسته مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران گفت: هم‌اکنون میدان نفتی مشترک تعیین تکلیف نشده‌ای بین ایران و عربستان وجود ندارد، از سوی دیگر با توجه به احیای روابط بین دو کشور کارهای مقدماتی برای انجام همکاری دوجانبه آغاز شده است. او ادامه داد: برای همه میدان‌های مشترک بین ایران و عربستان برنامه و مصوبه‌های لازم برای افزایش تولید و نگهداشت توان تولید دریافت شده است. آمادگی کامل برای آغاز حفاری در میدان مشترک نفتی آرش وجود دارد و منابع قابل‌توجهی را برای اجرای طرح توسعه این میدان در هیأت مدیره شرکت ملی نفت ایران مصوب کرده‌ایم و با آماده شدن شرایط، حفاری را در میدان آرش آغاز می‌کنیم.
میدان گازی آرش فقط حق کویت و عربستان است
یک منبع در وزارت خارجه عربستان در گفت و گو با خبرگزاری رسمی این کشور (واس) مدعی شد که میدان گازی الدره(آرش) حق مشترک عربستان و کویت است و تنها این دو کشور حق حاکمیت کامل بر آن را دارند. این منبع سعودی گفت که ریاض بار دیگر از ایران دعوت می کند که بر اساس قوانین بین المللی، مذاکرات در خصوص ترسیم مرزها در آن منطقه را آغاز کند. سعد البراک، معاون نخست وزیر و وزیر نفت کویت در ادعایی عجیب گفت که کشورش به طور کامل مواضع و اقدامات ایران در این خصوص را نمی‌پذیرد.بر این اساس او مدعی است؛ میدان گازی آرش یک منبع و ثروت طبیعی برای عربستان و کویت است و تا زمان ترسیم مرزهای دریایی هیچ طرف دیگری در آن حق ندارد. وزیر نفت کویت مدعی شد که مواضع ایران درخصوص این میدان گازی ما را غافلگیر کرد. عربستان و کویت توافق نظر دارند که یک طرف مذاکره هستند و از ایران می خواهیم که ابتدا به ترسیم مرزهای دریایی بین المللی پایبند باشد. محمد ایرانی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در کویت پیش از این در اظهاراتی گفت که ایران آماده از سرگیری مذاکرات با کویت در خصوص میدان گازی الدره(آرش) است.
حمایت قاطع ایران از منابع ملی و حاکمیت ارضی
بر اساس این گزارش، حمایت از منافع ملی ایران به ویژه در حوزه برداشت گاز از زیرآب های خلیج فارس، در میدان آرش و هم در پارس جنوبی از جمله منافع مشترکی است که با دیگر کشورها ایران به طور جدی به آن نپرداخته است و به ویژه درمیدان مشترک با قطر باید گفت که هر چند به صورت مساوی به ایران و قطر تعلق دارد، اما در این مدت آن ها بیش از ایران سرمایه گذاری و بهره برداری کرده اند حال اینکه سرعت سرمایه‌گذاری ایران در پارس جنوبی به دلایل مختلف از جمله تحریم‌های آمریکا بسیار کمتر از قطر است و در این مورد عملا قطر سود می‌برد و ایران زیان دیده است. منافع مشترک ایران در دریای خزر، رودخانه هیرمند و ... نیز از جمله دیگر منافع مشترکی به شمار می آید که نیازمند به اقتدار همراه با دیپلماسی بیشتر از سوی ایران دارد و قطعاً بیانیه هایی که در شورای همکاری خلیج فارس اعلام می شود، محلی برای تصمیم گیری نیست، اما باید پیش از آنکه این مسائل تبدیل به مساله ای صرفاً سیاسی شود این اختلاف نظرها را از مسیر حقوقی به طور جدی پیش برد .
