کوروش احمدی، دیپلمات پیشین ایران در سازمان ملل و کارشناس ارشد سیاست خارجی در یادداشتی برای جماران نوشت:

 در ادامه سلسله مواضعی که از سوی برخی از قدرت‌های بزرگ در ارتباط با سه جزیره ایرانی( ابوموسی ، تنب بزرگ و تنب کوچک ) ابراز شده است، دوشنبه 27 شهریور، وزیر خارجه آمریکا نیز به این همنوایی پیوست و مواضع امارات در مورد این سه جزیره را تایید کرد. وزرای خارجه آمریکا و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در بیانیه مشترک پس از «اظهار مسرت در مورد اهمیت استراتژیک روابط تاریخی بین کشورهایشان»، در بند دوم بخش اول بیانیه که در مورد ایران است گفته اند: «وزرا حمایتشان را از دعوت امارات متحده عربی برای نیل به حل مسالمت‌آمیز اختلاف بر سر سه جزیره تنب بزرگ و تنب کوچک و ابوموسی از طریق مذاکرات دو جانبه یا رجوع به دیوان بین‌المللی دادگستری و مطابق قواعد حقوق بین‌الملل از جمله منشور ملل متحد مورد تاکید قرار دادند.»

صرفنظر از اینکه بند اول بخش مربوط به ایران تندتر از بیانیه قبلی همین جمع و حاوی نکات جدیدی مثل «تهدید اشاعه پهباد» و «بی‌ثبات‌سازی» است، اما بند دوم در مورد سه جزیره ایرانی بی‌سابقه است. آمریکا تاکنون هرگز از موضع امارات در این مورد حمایت نکرده بود و پیوسته بر موضع عام خود مبنی بر خودداری از مداخله در دعاوی ارضی بین کشورها تاکید می‌کرد.

بیانیه‌های مشترک وزرای خارجه آمریکا و شورای هماهنگی مورخ 7 ژوئن 2023 و بیانیه مشترک جو بایدن با سران شورای همکاری در 16 ژوئیه 2022 حاوی تعرضی درباره سه جزیره ایرانی نبود. اینکه آمریکا نهایتا به همراهی با موضع امارات پیوسته یک تحول مهم و تاریخی است. آمریکا در 1971 بطور تلویحی و غیررسمی از اعاده حاکمیت ایران بر سه جزیره حمایت می‌کرد و از کانال‌های دیپلماتیک در این رابطه اقداماتی انجام داد.

در جریان تنش‌های دوره‌ای در رابطه بین دو کشور نیز آمریکا به خودداری از موضع‌گیری در این مورد ادامه داده بود. با توجه به مواضعی که چین و روسیه طی 10 ماه گذشته در حمایت از موضع امارات درباره سه جزیره گرفتند، این احتمال وجود داشت که نهایتا آمریکا نیز تحت فشار شورای همکاری گام در مسیر مشابهی بگذارد.

چین در 10 دسامبر 2022 در بیانیه‌ای در ریاض در سطح سران و روسیه در 12 ژوئیه 2023 در بیانیه‌ای در مسکو در سطح وزرای خارجه روسیه و شورای همکاری از موضع ضد ایرانی امارات در مورد جزایر ایرانی حمایت کرده بودند. محتمل است که موضع بسیار ملایم ایران در قبال اقدام چین مشوق اقدام مشابه از سوی روسیه شده باشد. اگر چه مقامات ایرانی اقدام به احضار سفیر روسیه کرده و به اقدام روسیه اعتراض کردند، اما در عرف بین‌المللی واکنش در این حد نیز در قبال کشوری که متعرض تمامیت ارضی کشوری دیگر می‌شود، کافی نیست.

ژاپن نیز در بند 16 بیانیه مشترک بعد از نشست وزرای خارجه ژاپن و اعضای اتحادیه عرب در قاهره صادر شد، از مواضع امارات در مورد سه جزیره ایرانی حمایت کرد. اکنون محتمل است که آمریکا با مشاهده سابقه‌ای که توسط دو قدرت بزرگ یعنی چین و روسیه و نیز ژاپن ایجاد شده بود و برخورد نسبتا ملایم ایران با آن سه کشور راه را برای اقدام مشابه‌ای هموار دیده باشد؛ خاصه آنکه ایران دو کشور روسیه و چین را متحدان استراتژیک خود می‌‌داند. وقتی متحدان استراتژیک در چنین موضوع مهمی چنین موضع می‌گیرند که عرفا خصمانه تلقی می‌شود، کشوری که اغلب دشمن شمرده می‌شود، ممکن است دست خود را برای اتخاذ موضع مشابهی باز تصور کند.

با این حال، آمریکا باید بداند که موضوع سه جزیره یک موضوع به تمام معنی ملی است و از موضوعاتی است که همه ایرانیان در مورد آن اتفاق نظر دارند و هر گونه تعرض به حاکمیت و تمامیت ارضی ایران را تعرض به منافع همه ایرانیان ورای تمام مرزبندی‌های سیاسی می‌دانند. تاکنون در بین قدرت‌های جهانی تنها قدرت‌های اروپایی در سطح ملی از همراهی با مواضع امارات خودداری کرده‌اند. البته در نشست‌های شورای همکاری و اتحادیه اروپا که خروجی آن یک «بیانیه دو رئیس» (رئیس شورای همکاری و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا) است، به مسأله جزایر و حمایت از موضع امارات در این زمینه اشاره شده است(آخرین مورد در 22 فوریه 2022) و در آن با لحنی ملایم‌تر از بیانیه روسیه و شورای همکاری از موضع امارات حمایت شده‌است.

اما تاکنون کشورهای مهم اروپایی موضع خصمانه‌ای در این زمینه در سطح ملی نداشته‌اند. چنانچه روند همنوایی با موضع امارات در مورد جزایر ادامه یابد، دیر یا زود کشورهای اروپایی نیز در سطح ملی به این روند خواهند پیوست.

با توجه به اینکه اکنون شورای همکاری به یک بلوک اقتصادی با یک تولید ناخالص داخلی معادل 2.5 تریلیون دلار با رشد 7.3 درصد در سال 2022 (بیشترین رشد اقتصادی در جهان) تبدیل شده(در قیاس با رقم کمتر از 400 میلیارد دلار برای ایران) و در سال 2022 حدود 500 میلیارد دلار نفت صادر کرده و چند تریلیون دلار ذخیره ارزی در اختیار دارد، از حاشیه مانور وسیعی برخوردار است و کشورها دلیلی نمی‌بینند که از همراهی با آن خودداری کنند.

برخی از اعضای این بلوک، به‌ویژه امارات، عملا به مرکز مهمی در جهان برای جذب سرمایه و متخصصان تبدیل شده‌اند. درمقابل، ایران اگرچه از نظر امکانات دفاعی پیشرفت شایان و قابل تمجیدی داشته؛ اما این پیشرفت صرفا برای بازدارندگی و دفاع نظامی مفید است. کشورها در شرایط عادی دنبال تامین منافع ملی هستند که منافع اقتصادی در راس آن قرار دارد.

ائتلاف‌سازی‌های دیپلماتیک به‌عنوان مهم‌ترین فعالیت دیپلماتیک عمدتا در همین رابطه انجام می‌شود. با افزایش قدرت اقتصادی و دیپلماتیک بلوک شورای همکاری و تبدیل‌شدن آنها به یک مرکز ثقل مالی و سرمایه‌گذاری در جهان دیگران را نیز تشویق به سوار‌شدن بر موجی می شوند.

روسیه، چین و آمریکا سه عضو دائمی شورای امنیت هستند و اگر قرار باشد که در چارچوب ماده 36 منشور ملل متحد اقدامی انجام شود، رضایت اعضای دائمی شورای امنیت پیش‌نیاز اصلی خواهد بود؛ خاصه آنکه موضوع سه جزیره همچنان در دستور کار شورای امنیت قرار دارد.

اگرچه عملا مشکل خواهد بود که اقدامی مثلا در چارچوب ماده 36 منشور ملل متحد علیه ایران در شورای امنیت یا در مجمع عمومی شکل گیرد، اما مسئله مهمتر این است که این موضع ‌گیری‌ها حکایت از وضعیت نامناسب ایران در جامعه بین‌المللی و ضرورت انجام کاری اساسی دارد.