| پولدارها فاتح کنکور! بارها در مورد عدم عدالت آموزشی و آموزش طبقاتی هشدار داد؛ حالا ترکیب قبول شدگان کنکور به خوبی نشان می‌دهد
چرا معتقد هستیم فقرا دیگر جایگاهی در کسب رتبه علمی و حضور در دانشگاه‌های ممتاز ندارند
آفتاب یزد: اخیرا رتبه‌های برتر کنکور سراسری اعلام شد؛ تهرانی‌ها امسال با ۱۲ نفر در میان ۴۰ داوطلب برتر کنکور در رشته‌های ریاضی فیزیک، تجربی، انسانی، زبان‌های خارجی و هنر، بیشترین تعداد قبولی‌ها را همچون سال‌های قبل به خود اختصاص دادند. پس از تهران، شهر اصفهان با ۴ نفر، رتبه دوم فراوانی در برترین‌ها را در اختیار گرفته است. یزدی‌ها هم ۳ نفر، تبریز دو رتبه برتر و مشهد هم فقط یک نفر را در میان برترین‌ها دارد. نه تنها پایتخت نشینان همچنان در صدر کسب رتبه‌های برتر قرار دارند بلکه آمارها نشان می‌دهند در کنکور امسال نیز مدارس پولی سهم ۹۰ درصدی دارند. معنای آمار این است که کنکور نیز راه موفقیت قشر ثروتمند کلانشهرهاست و فرودستان سهم بسیار کمی در رتبه‌های برتر دارند. پیشتر تحصیلات در جامعه ما تقریبا تنها دریچه‌ای بود که فرودستان برای پیشرفت و جا به جایی طبقاتی امکان استفاده از آن را داشتند و حال این دریچه در حال بسته شدن است. به عبارتی دیگر در شرایط برابر که مدارس پولی رتبه‌های برتر ماراتن کنکور را تصاحب نمی‌کردند دانش‌آموزان می‌توانستند صرفا با تلاش و کوشش خود به دانشگاه‌های خوب راه پیدا کنند و در رشته‌های خوب مشغول به تحصیل شوند و از این طریق مسیر زندگی خود را تغییر دهند. اما امروز مدارس پولی و دانش‌آموزان آن صاحبان اصلی رشته‌های خوب در دانشگاه‌های خوب هستند و کسی نیز به فکر عدالت آموزشی نیست. در جامعه‌ای که اختلاف طبقاتی وجود دارد و عده‌ای با بالا رفتن از فقر مردم در حال رسیدن به ثروت‌های کلان هستند طبیعی است که آموزش نیز طبقاتی می‌شود و عدالت آموزشی نیز در حد آرمان و شعار باقی می‌ماند. اخیرا وزیر آموزش و پرورش گفته است مدیران فرزندانشان را به مدارس دولتی بفرستند تا این مدارس مورد توجه قرار بگیرد. اما‌ای کاش آقای وزیر به یاد بیاورند که در این مملکت عده‌ای از مسئولان برای آموزش فرزندان خود مدرسه تاسیس می‌کنند و راه جدیدی می‌سازند. آفتاب یزد در این گزارش هشدار می‌دهد که ایران در حال وداع همیشگی با آرمان عدالت آموزشی است و آینده این کشور نیز در دست ثروتمندانی خواهد بود که در مدارس پولی درس خوانده‌اند و با پول و ثروت خود آسانسور موفقیت ساخته اند. کارشناسان این حوزه مکررا هشدار داده‌اند که کیفیت آموزش باید در مدارس با یکدیگر یکسان باشد اما امروز در مدارس پولی ثروتمندان علم می‌خرند و مالکان این مدارس علم می‌فروشند. در این میان اما کسی به فکر فرودستان و آینده آن‌ها نیست و این قشر باید بیش از قبل تلاش کند تا در شرایط نابرابر قدری به موفقیت نزدیک شود.ای کاش آقایان مسئول نیز قدری از شعار فاصله می‌گرفتند و فکری به حال اوضاع آموزش پولی می‌کردند. پیشتر نیز عضو حقیقی شورای عالی انقلاب فرهنگی ابراز داشت: حدود ۵۰ درصد صندلی‌های دانشگاه‌های ایران در ۳۰۰۰ رتبه برتر کنکور، سهم دهک دهم جامعه است؛ حال آقایان مسئولان خود بگویند عدالت آموزشی کجاست؟
> سهم هشت درصدی مدارس دولتی
در میان ۴۰ نفر برتر تنها سه نفر در گروه‌های آزمایشی مختلف بودند که در زمره دولتی‌ها قرار گرفته‌اند که نشان می‌دهد سهم دولتی‌ها فقط هشت درصد بوده است؛ هرچند که سال گذشته این میزان تنها ۲.۵ درصد بود، یعنی در کنکور ۱۴۰۱ فقط یک نفر از این مدارس توانسته بود خود را به میان برترین‌های کنکور آن سال برساند و امسال این میزان رشد ۵.۵ درصدی داشته؛ اما واقعیت این است که سه داوطلب از مدرسه دولتی و دو داوطلب از هنرستان هنرهای زیبای اصفهان بوده‌اند؛ مدرسه‌ای که شرایط تحصیل در آن هم نسبت به مدارس دولتی خاص است. همین مسئله نشان می‌دهد هنوز راه زیادی برای باز شدن مسیر درست حضور دولتی‌ها در میان نفرات برتر وجود دارد. از طرف دیگر واقعیت این است که همچنان تعداد قابل توجهی رتبه‌های برتر در اختیار استعدادهای درخشان و بعد از آن غیرانتفاعی‌ها است؛ به‌طوری که از میان تمام نفرات برتر کنکور امسال ۲۴ نفرشان از مدارس سمپاد یا همان استعدادهای درخشان بوده‌اند؛ یعنی عملا ۶۰ درصد آن‌ها را دانش‌آموزان خاص تشکیل داده‌اند. البته آمار سمپادی‌ها در کنکور ۱۴۰۱ به ۷۲ درصد می‌رسد؛ هرچند که این میزان در سال ۹۹ هم ۶۷ درصد بود و عملا امسال این میزان کاهش یافته، اما واقعیت این است که کاهش تعداد مدارس سمپاد به معنی رشد مدارس دولتی نیست، بلکه این تفاوت از سوی دانش‌آموزان مدارس نیمه‌دولتی و غیرانتفاعی
پر شده است. موضوعی زمانی جالب می‌شود که بدانیم ۱۰ نفر برتر در گروه علوم تجربی همگی از مدارس سمپاد بوده‌اند؛ یعنی عملا هیچ شانسی برای قرارگیری در میان ۱۰ نفر این گروه تجربی از میان داوطلبانی که در مدارسی غیر از سمپاد درس خوانده‌اند، وجود نداشت. موضوع دیگر اینکه هدف تغییر شیوه کنکور این بود که سهم دولتی‌ها در رسیدن به رتبه‌های بالای کنکور،
افزایش پیدا کند.
> معلمان آخرین پایگاه عدالت آموزشی
علی بهشتی نیا کارشناس حوزه آموزش در این خصوص به آفتاب یزد گفت: «این موضوع در کشور ما ریشه تاریخی دارد و از گذشته تا امروز آموزش طبقاتی بوده است. زمانی که ما به آموزش اقتصادی نگاه و آن را بیزینس تلقی کردیم کم کم پایگاه عدالت آموزشی از بین رفت. اگر نگاه ما به مدارس عادلانه بود باید فاکتورهای زیرمجموعه عدالت آموزشی تامین می‌شد. یعنی معیشت معلم‌ها و امکانات مدارس باید تامین می‌شد اما ما تمام این مولفه‌ها را از دست دادیم. شاید آخرین پایگاهی که در بحث عدالت آموزشی در مدارس وجود داشت معلمان بودند که در سال‌های اخیر به دلیل فشار اقتصادی زیاد آن‌ها هم تقریبا از مدارس دولتی دست شسته اند. معلمان آخرین نقطه امید در مدارس دولتی بودند که باید مورد توجه قرار می‌گرفتند. از سوی دیگر الان نگاه جامعه نیز به حوزه آموزش تغییر کرده است و بسیاری از خانواده‌ها حاضر هستند از هزینه‌های
دیگر زندگی خود صرف نظر کنند و برای آموزش فرزندان خود هزینه کنند. در این شرایط خواسته خانواده‌ها در مدارس دولتی تامین نمی‌شود و آن‌ها به سمت مدارس پولی می‌روند. در طول این سال‌ها ذره ذره مدارس غیر دولتی تقویت شدند و مافیای کنکور نیز قدرت بیشتری پیدا کردند. ما انتظار داشتیم که سال به سال تاثیر کنکور کمرنگ‌تر بشود اما این اتفاق نیز رخ نداد. از طرف دیگر مناطق محروم باید در حوزه آموزش تقویت می‌شدند اما این اقدام صورت نگرفت و خود خانواده‌ها نیز به این سمت روی آوردند. نظام آموزشی و مردم با یکدیگر در این موضوع سهم داشته اند. البته طبیعی است که خانواده‌ها به فکر آینده و موفقیت فرزندان خود باشند و برای آموزش آن‌ها هزینه کنند.»
> انتظارات جامعه از مدارس دولتی برآورده نمی‌شود
وی ادامه داد: «چند سال پیش یکی از مسئولان در این کشور اعلام کرد که برای تحصیل فرزند خود مدرسه تاسیس کرده است. وقتی مجموعه حاکمیت و مسئولان به این سمت می‌روند که برای فرزندان خود مدارس خصوصی تاسیس کنند جامعه نیز به این سمت حرکت می‌کند. انتظارات جامعه از مدارس دولتی برآورده نمی‌شود و خانواده‌ها به سمت مدارس خصوصی سوق داده می‌شوند. از سوی دیگر آمار رتبه‌های برتر نیز به این موضوع دامن می‌زند زیرا مردم سهم مدارس دولتی را در رتبه‌های برتر می‌بینند و به سمت مدارس غیر دولتی می‌روند.»
> جامعه‌ای طبقاتی‌تر
این کارشناس آموزشی در ادامه تصریح کرد: «اگر این روند ادامه پیدا کند جامعه بیشتر از قبل طبقاتی می‌شود. کسانی که در این سیستم آموزش پولی رشد می‌کنند نگاه طبقاتی به آموزش خواهند داشت. بسیاری از این افراد فکر می‌کنند دارای استعدادهای خاصی هستند و خود را محق امکانات خاص می‌دانند. این افراد احساس می‌کنند که چون خودشان محصول مدارس خاص هستند بنابراین فرزندان خود را باید به این نوع مدارس بفرستند. این باعث می‌شود که مدارس غیر دولتی مدام گسترش پیدا کند و ما از عدالت آموزشی فاصله بگیریم. در این شرایط بسیاری از استعدادهای کشور نهفته می‌ماند زیرا ما داریم جامعه را به سمت بی‌عدالتی آموزشی سوق می‌دهیم. کسانی که چنین نگاهی به حوزه آموزش دارند قطعا در سایر حوزه‌های نیز دیدگاه طبقاتی دارند. ما باید اجازه دهیم اقشار مختلف جامعه در دانشگاه‌ها و رشته‌های خوب تحصیل کنند اما این فرصت از فرودستان گرفته شده است. تا امروز بار بخش اعظمی از ناعدالتی در حوزه آموزش را معلمان به دوش می‌کشیدند اما الان شرایط به گونه‌ای شده است که معلمان دیگر توان و فرصت لازم را ندارند. حداقل کاری که در این شرایط خاص می‌توان انجام داد این است که معلمان به لحاظ مالی تقویت شوند. اگر معلمان دغدغه معیشتی نداشته باشند انگیزه پیدا می‌کنند و در مدارس دولتی مانند مدارس خصوصی تدریس می‌کنند.»
> صحبت از عدالت آموزشی یک تخیل است
علیرضا شریفی یزدی جامعه‌شناس و استاد دانشگاه نیز در گفتگو با آفتاب یزد خاطرنشان کرد: «نهادهای اصلی جامعه دارای کارکردهای مختلفی هستند. موضوع این است که نهاد آموزش در کشور ما به شدت تحت تاثیر نهاد اقتصادی است. همچنین نهاد اقتصادی نیز تحت تاثیر نهاد سیاسی است و سیاست‌هایی که از ناحیه نهاد سیاسی به حوزه اقتصادی ورود می‌کند به تمام نهاد‌ها تسری پیدا می‌کند و نهاد آموزشی نیز از این قاعده مستثنی نیست. ما زمانی می‌توانیم در جامعه‌ای از عدالت آموزشی صحبت کنیم که در آن فضا عدالت بهداشتی، اقتصادی، فرهنگی و... برقرار باشد. این توقع و انتظار که در یک جامعه به شدت طبقاتی دوقطبی عدالت آموزشی وجود داشته باشد به لطیفه شبیه است. طبیعتا وقتی در کشور ما اختلاف طبقاتی زیادی وجود دارد انتظار اینکه جامعه از نظر آموزشی به سمت عدالت حرکت کند یک تخیل است. در نتیجه هرکس پول بیشتری دارد آموزش بهتری دریافت می‌کند و در این شرایط در هر مسابقه‌ای برنده‌تر است. در نهایت چنین افرادی متاسفانه حتی گاهی اوقات تلاش نکرده می‌توانند در جایگاه‌های بهتری قرار بگیرند. با این ذهنیت مدارس غیر دولتی تاسیس شدند که بودجه بیشتری باقی بماند و خرج مناطق محروم شود. اما امروز مدارس غیر دولتی رشد زیادی کردند و ناعدالتی آموزشی نیز افزایش پیدا کرده است.»
*آفتاب یزد
|
