روز گذشته برترین‌های کنکور 1402 معرفی شدند. کنکوری که حواشی مختلفی داشت و نخستین بار دو مرتبه برگزار شد و حالا فقط یک مرحله دیگر تا بسته شدن کامل پرونده‌اش مانده است؛ البته این مرحله آن‌گونه که رئیس سازمان سنجش دیروز اعلام کرده قرار است پس از آغاز سال تحصیلی و در نیمه مهرماه تکمیل شود.

با این حساب نودانشجویان در بهترین حالت اواخر مهرماه طعم حضور در کلاس‌های دانشگاه را خواهند چشید. در بررسی برترین‌های کنکور امسال آنچه بیش از همه به چشم می‌آید، این است که باز هم بخش اعظمی فارغ از پایتخت‌نشین بودن‌شان، در زمره دانش‌آموزان مدارس سمپاد تعریف می‌شوند. یعنی هر چند بنا بود مدل جدید کنکور شرایط را برای دانش‌آموزانی که در مدارس دولتی درس می‌خوانند، تسهیل کند اما هنوز برای رسیدن به صندلی‌های دلخواه کنکور باید جزو دانش‌آموزان مدارس خاص بود.

یک‌سوم رتبه‌های برتر کنکور تهرانی هستند

یکی از موضوعاتی که هر ساله در بحث برترین‌های کنکور مطرح می‌شود، این است که داوطلبان دور از پایتخت عمدتا شانس چندانی برای رسیدن به این رتبه‌ها ندارند؛ اتفاقی که در کنکور امسال هم صدق می‌کند. به‌طوری که از بین 40 نفر برتر، 13 نفرشان از تهران بودند؛ یعنی عملا 32.5 درصد برترین‌های امسال را تهرانی‌ها تشکیل داده‌اند. جایگاه دوم هم به اصفهانی‌ها می‌رسد که چهار نفر یا به عبارت دیگر 10 درصد از برترین‌ها از این خطه کشور بودند. 7.5 درصد از برترین‌ها هم یزدی بودند.

جالب اینجاست که در گروه علوم ریاضی 6 نفر از 10 داوطلب برتر تهرانی بوده‌اند؛ یعنی عملا 60 درصد آنها را داوطلبان مقیم پایتخت تشکیل داده‌اند. در حالی‌که این میزان در علوم تجربی 10 و در علوم انسانی 30 درصد بوده است. جالب اینجاست که تهرانی‌ها در کنکور سال گذشته، سهم بیشتری داشته‌اند و 14 نفر یا به عبارت بهتر 38 درصد از آنها تهرانی بوده‌اند اما در کنکور امسال سهم پایتخت‌نشین‌ها نزدیک به شش درصد ریزش داشته است.

با نگاهی به جنسیت 40 نفر برتر کنکور امسال هم باید عنوان کرد که بخش قابل‌توجه آنها را پسران تشکیل داده‌اند؛ چراکه 28 نفر از آنها داوطلبان پسر بوده‌اند و این نشان می‌دهد 70 درصد از رتبه‌های برتر در اختیار آنها بوده و 12 داوطلب دختر یا به زبان آماری 30 درصد از آنها را دختران تشکیل داده‌اند. البته رشته هنر از بین پنج داوطلب برتر، سه نفرشان دختر بوده‌اند که معنایش آن است 60 درصد برترین‌های این گروه آزمایشی در اختیار دختران بوده است. جالب اینجاست که ترکیب جنسیتی داوطلبان شرکت‌کننده در کنکور 1401 هم همین بوده و دست برتر باز هم در اختیار پسران بوده و تنها 12 نفر داوطلب دختر در میان آنها به چشم می‌خورد.

3 نفر از 40 نفر برتر در مدارس دولتی درس خوانده‌اند

شاید اصلی‌ترین بخش تفکیک آماری را باید به نوع مدارسی دانست که 40 نفر برتر کنکور 1402 در آن تحصیل کرده‌اند.

ابتدا بد نیست سهم دولتی‌ها را مدنظر قرار دهیم. در میان 40 نفر برتر تنها سه نفر در گروه‌های آزمایشی مختلف بودند که در زمره دولتی‌ها قرار گرفته‌اند که نشان می‌دهد سهم دولتی‌ها فقط هشت درصد بوده است؛ هرچند که سال گذشته این میزان تنها 2.5 درصد بود، یعنی در کنکور 1401 فقط یک نفر از این مدارس توانسته بود خود را به میان برترین ‌های کنکور آن سال برساند و امسال این میزان رشد 5.5 درصدی داشته؛ اما واقعیت این است که سه داوطلب از مدرسه دولتی و دو داوطلب از هنرستان هنرهای زیبای اصفهان بوده‌اند؛ مدرسه‌ای که شرایط تحصیل در آن هم نسبت به مدارس دولتی خاص است. همین مساله نشان می‌دهد هنوز راه زیادی برای باز شدن مسیر درست حضور دولتی‌ها در میان نفرات برتر وجود دارد.

مطالعه بیشتر:بحران گرد و غبار در سیستان و بلوچستان / ۱۸۰۰ نفر راهی بیمارستان شدند

60 درصد رتبه‌برتر‌ها همچنان سمپادی‌اند

از طرف دیگر واقعیت این است که همچنان تعداد قابل توجهی رتبه‌های برتر در اختیار استعدادهای درخشان و بعد از آن غیرانتفاعی‌ها است؛ به‌طوری که از میان تمام نفرات برتر کنکور امسال 24 نفرشان از مدارس سمپاد یا همان استعدادهای درخشان بوده‌اند؛ یعنی عملا 60 درصد آنها را دانش‌آموزان خاص تشکیل داده‌اند. البته آمار سمپادی‌ها در کنکور 1401 به 72 درصد می‌رسد؛ هرچند که این میزان در سال 99 هم 67 درصد بود و عملا امسال این میزان کاهش یافته، اما واقعیت این است که کاهش تعداد مدارس سمپاد به معنی رشد مدارس دولتی نیست، بلکه این تفاوت از سوی دانش‌آموزان مدارس نیمه دولتی و غیرانتفاعی پر شده است.

موضوعی زمانی جالب می‌شود که بدانیم 10 نفر برتر در گروه علوم تجربی همگی از مدارس سمپاد بوده‌اند؛ یعنی عملا هیچ شانسی برای قرارگیری در میان 10 نفر این گروه تجربی از میان داوطلبانی که در مدارسی غیر از سمپاد درس خوانده‌اند، وجود نداشت. موضوع دیگر اینکه هدف تغییر شیوه کنکور این بود که سهم دولتی‌ها در رسیدن به رتبه‌های بالای کنکور، افزایش پیدا کند.

سهم دانش‌آموزان نمونه‌دولتی رشد کرد

شش نفر از داوطلبان برتر کنکور امسال هم در مدارس نمونه‌دولتی تحصیل کرده‌اند که از میان آنها دو مدرسه هم مدارسی هستند که به صورت هیات امنایی اداره می‌شوند؛ یعنی عملا 15 درصد آنها در مدارس نمونه دولتی تحصیل کرده‌اند. سهم نمونه‌دولتی‌ها در کنکور سال گذشته تنها 2.5 درصد بود و سال 99 به 10 درصد رسیده بود. طبیعتا نکته‌ای که درباره مدارس نمونه‌دولتی نمی‌توان از قلم انداخت این است که هر دانش‌آموزی امکان حضور در این مدارس را ندارد و پیش‌شرط اصلی‌اش این است که بتوان از سد آزمون ورودی آنها گذشت.

تحصیل نیمی از برترین‌های تهرانی در مدارس غیرانتفاعی

وضعیت در مدارس غیرانتفاعی هم همین است و هفت نفر از برترین‌ها از دانش‌آموزان این مدارس بوده‌اند که معنایش آن است که 17.5 درصد از 40 نفر برتر در مدارس پولی تحصیل کرده‌اند. این رقم در کنکور سال گذشته به 23 درصد می‌رسید که نسبت به سال 99 با رشد 5 درصدی هم همراه بوده است. به عبارت دیگر سهم مدارس غیرانتفاعی در کنکور سال 99 به 18 درصد می‌رسید. اما موضوع‌ زمانی جالب‌تر می‌شود که از بین این هفت نفر، شش داوطلب از تهران و تنها یک نفرشان از استان اصفهان بوده است.
عملا کل داوطلبانی که از تهران در میان برترین‌ها حضور داشته‌اند، 12 داوطلب بود که نیمی از آنها هم از مدارس غیرانتفاعی بوده‌اند.

شاید انتشار آمار مربوط به مدارس سمپاد و غیرانتفاعی‌ها در طول سال‌های اخیر تکراری شده باشد، اما اهمیت این مدارس در کنکور امسال به این دلیل است که بنا بود تغییر شیوه کنکور و پذیرش دانشجو در دانشگاه‌های کشور، منجر به بالا رفتن سهم مدارس دولتی شود؛ اتفاقی که در عمل رخ نداد و پراکندگی جغرافیایی هم نشان می‌دهد باز هم تهرانی‌ها در صف اول رسیدن به صندلی کلاس‌های برتر از حیث دانشگاه و رشته قرار دارند؛ موضوعی که می‌طلبد دست‌اندرکاران فکر جدی برای تغییر شیوه آن انجام دهند.

هرچند برای بررسی بهتر این موضوع باید در مقیاس بزرگ‌تری آمار مدارس میزبان رتبه‌های سه رقمی را بررسی کرد و میزان تحقق سیاست‌های اخیر را سنجید.

*فرهیختگان