نگاه به دین‌‌داری در عصر کنونی دو نوع است؛ ابزاری و احراری.
با نگاه ابزاری، از تجمعات و جوش و خروش‌ها و شورآفرینی‌ها برای نشان دادن رونق بازار دین‌داری استفاده می‌شود. متولیان این امر، به آمارهای کمّی علاقه زیادی نشان می‌دهند و بر طبل مداحی‌های شورآفرین اما بی‌محتوا تا می‌توانند می‌کوبند. عزاداری و جشن، هردو از نظر صاحبان این نگاه، میدان‌های صحنه‌ گردانی هستند و هر قدر در این دو میدان سرمایه‌گزاری شود جواب می‌دهد.
نگاه احراری، با تجمعات و شورآفرینی مشکل ندارد ولی از آنها استفاده ابزاری نمی‌کند بلکه آنها را زمینه‌ای برای آزاد ساختن فکر و ذهن مخاطب و عبور از امور ظاهری و رسیدن به باطن و محتوا می‌سازد.
وجه مشترک این دو نگاه، در عزای اهل ‌بیت محزون شدن و در جشن‌های مربوط به آنها خوشحال شدن و خوشحالی کردن است «یحزنون بحزننا و یفرحون بفرحنا» ولی وجوه افتراق زیادی دارند که مهم‌ترین آنها آگاهی‌ بخشی نگاه احراری تا رساندن مردم به ساحت قدس آزاد اندیشی و آزادگی است. عزاداران حسینی با این نگاه به راهی می‌روند که مورد نظر سالار شهیدان است، همان که او را با عنوان پرمعنای «اب‌‌الاحرار» می‌شناسیم.
اگر قبول داریم امام حسین علیه‌السلام پدر آزاد اندیشان و آزادگان است، بر ما واجب است در هر جلسه‌ای که به نام امام حسین برگزار می‌کنیم، چه جلسه جشن و چه جلسه عزا، خروجی آن حداقل چند انسان آزاد اندیش باشد. در فرهنگ اسلامی به کسانی می‌توانیم آزاد اندیش بگوئیم که از جهل، خرافات، برده این و آن بودن و چشم و گوش بسته از دیگران اطاعت کردن فاصله بگیرد. امام حسین علیه‌السلام که «اب‌الاحرار» لقب گرفته به این دلیل است که با روش و سخن و سیره خود به مردم آموخت چگونه از جهل و خرافات و برده این و آن بودن و چشم و گوش بسته از دیگران اطاعت کردن فاصله بگیرند. قیام‌های سلسله‌وار علیه بنی‌امیه بعد از شهادت شهدای کربلا نتیجه همین آموزش بود. امام خمینی هم که محرم را «ماه پیروزی خون بر شمشیر» نامید برای این بود که به ما بفهماند حتی با پرداختن هزینه‌ای به سنگینی خون نباید در برابر شمشیر که نماد ظلم و تبعیض و بی‌عدالتی است تسلیم شد. وقتی مردم به این آگاهی برسند، از محرم با لباس عزا، با پرچمی که نام کربلا و عاشورا بر آن نقش بسته است و با برپائی مجالس و محافلی که عزاداری حسینی با آگاهی ‌بخشی نسبت به آنچه در جامعه و جهان جریان دارد، استقبال می‌کنند. در چنان شرایطی، انواع ایثارها، وقت گذاشتن‌ها، کارکرد نیروها، بکار بستن امکانات و هزینه کردن‌ها همگی زمینه‌ساز رشد آگاهی و فاصله گرفتن از جهل و خرافات و روحیه بردگی خواهند بود.
تفسیر صحیح این نکته که امام خمینی فرمودند محرم و صفر را زنده نگهدارید تا اسلام زنده بماند، دقیقاً همین است. پدران و مادران ما با همین روش، اسلامی را به ما منتقل کردند که برخلاف نظر «لنین» نه‌تنها افیون توده‌ها نیست بلکه عامل قیام مردم علیه قدرت‌های استبدادی و استعماری است. این اسلام را با نگاه ابزاری به دین‌داری و از جمله به عزاداری امام حسین نمی‌توان زنده نگهداشت و به نسل‌های آینده منتقل کرد. مجالس عزاداری باید کانون‌های بیدارگری، ظلم‌ ستیزی، مبارزه با تبعیض و پاکسازی جامعه از جهل و خرافات باشند. چنین کاری فقط از عهده خطبا و واعظان باسواد، خوشفکر، مستقل و شجاع و مداحان موقر و متدین برمی‌آید. با این روش می‌توان از «دین‌داری ابزاری» فاصله گرفت و به سوی ترویج «دین‌داری احراری» حرکت کرد.