روز دوشنبه انجمن علمی دانشجویی مطالعات افغانستان با همکاری پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه، موسسه ابرار معاصر تهران، انجمن علمی مطالعات صلح ایران و مرکز مطالعات اوراسیای مرکزی دانشگاه تهران نشست تخصصی به مناسبت پنجاهمین سالگرد  کودتای 26 تیر - کودتای ۱۹۷۳ در افغانستان یا کودتای محمد داوود خان به وقایعی در ۱۷ جولای ۱۹۷۳ (برابر با ۲۶ سرطان ۱۳۵۲) در کابل اشاره می‌کند که در پی آن نیروهای محمد داوود خان در کودتایی بدون خونریزی پادشاهی در افغانستان را سرنگون کردند-برگزار کردند.

به گزارش خبرنگار جماران، سید رسول موسوی، دستیار وزیر و مدیرکل آسیای جنوبی وزارت امور خارجه در بخش مربوط به آینده افغانستان سخنرانی کرد.

او در ابتدای سخنانش با اشاره به اینکه دوره های مختلف تحولات افغانستان را از زمان کودتای داوود خان تا به امروز دنبال کرده است، گفت: پرسش مهم بی پاسخی که در این نشست هم مطرح شد این است که چرا برخی تحولات در افغانستان مرتبا تکرار می شوند اما اصلاح نمی شوند. ما با یک سه گانه پیچیده در افغانستان شامل ثبات، امنیت و توسعه روبه رو هستیم. این سه گانه در دوره های مختلف تکرار شده، اما هر سیستم سیاسی و دولتی که روی کار آمده یک یا حداکثر دو مورد آن را مورد توجه قرار داده است.

دستیار وزیر خارجه با تاکید بر اینکه تمرکز او بر مسائل و تحولات داخلی افغانستان است، گفت: در دوره حکومت خلقی ها، توسعه مهمترین شعار بوده به این معنا که ما می خواهیم افغانستان را از یک مرحله عقب افتاده به پیشرفت برسانیم. در همین بازه زمانی دو گانه ثبات و امنیت از سه گانه ای که توضیح دادم به دست فراموشی سپرده شد. از نظر من، ثبات افغانستان موضوعی داخلی و ناشی از تنظیم قوای مختلف در این کشور است. امنیت افغانستان مسئله خارجی است که می تواند کل منطقه و همسایگان را شامل شود؛ به این معنا که چگونه برقراری توازن میان افغانستان و همسایگان در مرحله نخست و سایر کشورهای منطقه در مرحله بعد می تواند تامین کننده امنیت باشد.  

وی یادآور شد: در دوره کمونیست ها، توسعه مدنظر حول محور کمک های شوروی متمرکز است. در این دوره تاکید تنها با توسعه و بی توجهی به ثبات و امنیت به سقوط سیستم سیاسی منجر شد.  در دوره ریاست جمهوری محمد نجیب الله - از 1987 تا 1992 – تلاش اصلی متمرکز بر ایجاد ثبات بود. او در این دوره بحث توسعه را از طریق دعوت و تشکیل شورای مصالحه ملی دنبال کرد اما به امنیت که به منطقه و همسایگان مربوط است بی توجه بود. لذا دکتر نجیب هم نتوانست کار را پیش ببرد. در دوره مذاکرات ژنو هم که میان آمریکا و شوروی بود، مسأله امنیت که به منطقه و همسایگان مربوط بود، فراموش شد. در دوره مجاهدین، از یک طرف بحث توسعه فراموش می شود و از یک طرف مجاهدین صرفا در یک معادله منطقه ای سعی می کنند امنیت را بدون توجه به ثبات داخلی و توسعه ایجاد کنند.

مدیر کل آسیای جنوبی وزارت امور خارجه در ادامه سخنانش با اشاره به دولت اول طالبان در دهه 90 میلادی می گوید: این دولت هم توسعه را فراموش و بر ثبات تمرکز می کند. اما پس از سقوط طالب، برای اولین بار این سه عنصر در کنفرانس بن کنار هم قرار می گیرند . کنفرانس بن تقریبا تلاش می کند ثبات امنیت و توسعه را در یک کاسه ببیند. ما سال های 2001 تا 2003 را سال های موفقیت کنفرانس بن می دانیم. اما از 2003 به این سو که آمریکا فکر می کند می تواند به جای امنیت که موضوع منطقه ای است ناتو را مستقر کند و به جای اینکه ثبات را از طریق توازن نیروها در داخل برقرار کند مکانیسم خود را پیگیری کرده و بخش عمده ای از جامعه را نادیده بگیرد، ما شاهد بازگشت به عقب و تکرار مشکلات بودیم.

رسول موسوی در ادامه سخنانش به دوره بازگشت طالبان به قدرت رسیده و گفت: من معتقدم که طالبان در دوران مذاکرات چهره دیگری از خود نشان داد. چهره ای که به توسعه توجه دارد، به تفکیک و تقسیم قوا و انحصاری نبودن قدرت معتقد است و حتی در دوره ای در مذاکرات مسکو اعلام می کند که خانم ها می توانند در کابینه حضور داشته باشند. همه این ادعاها منجر به طرح اصلاحی با عنوان نوطالبان شد. ما اکنون به شرایطی بازگشتیم که بر اساس برخی گزارش های سازمان ملل، طالبان توانسته امنیت را در داخل افغانستان برقرار کند. همین طالبان با همسایگان در حال مذاکره است. جدا از این بحث که این ثبات برچه پایه و اساسی است به هرحال یکی از واقعیت های موجود این است که افغانستان از حدی از ثبات برخوردار شده است. اما باز هم یک مشکل وجود دارد: طالبان به توسعه بی توجه است.

دستیار وزیر خارجه با اشاره به اینکه این بی توجهی به توسعه می تواند به تکرار مشکلات در آینده منتهی شود، می گوید: تنها در شرایطی سناریوهای پیشین تکرار نخواهند شد که مباحث توسعه به شکل جدی در دستور کار حکومت طالبان قرار بگیرد.  مباحث توسعه هم صرفا بحث رشد اقتصادی نیست، بلکه یک جامعه توسعه یافته یک جامعه مشارکتی است که با وجود همه مشکلات بالاخره یک نوع تقسیم قدرت در آن وجود دارد. علت اینکه هم ایران و هم کشورهای همسایه و هم سایر کشورها در جامعه جهانی بر روی بحث حکومت فرا گیر تاکید دارند بحث مداخله در امور داخلی افغانستان نیست، بلکه بیان یک واقعیت است که ما به دنبال افغانستان توسعه یافته بر پایه مشارکت و توازن قوا هستیم. یک افغانستان توسعه یافته نمی تواند به بخش عمده ای از جامعه که زنان هستند، بی توجه باشد. جمعیت زنان افغانستان بسیار بیشتر از مردان است و نمی توان بدون مشارکت زنان در مسائل اجتماعی، علمی،  اکادمیک به جامعه توسعه یافته دست یافت.

سید رسول موسوی در پایان سخنانش با اشاره به اینکه افغانستان هنوز در جستجوی توسعه است، گفت: توسعه در افغانستان باید به برقراری ثبات و امنیت منتهی شود. اگر به مباحث توسعه در افغانستان توجه شود می توان برخی تحولات مثبت را برای این کشور پیش بینی کرد اما اگر همچنان چشمها بر توسعه بسته شود، تکرار تاریخ را در این کشور شاهد خواهیم بود.