بنیان فکری و محتوائی انقلاب اسلامی، بر تعالیم قرآن، سیره پیامبر اکرم، نهج‌البلاغه، روایات اهل‌بیت علیهم‌السلام که جامع‌ترین آنها در آنچه از امام صادق و امام باقر علیهماالسلام نقل شده متجلی است استوار بود. امام خمینی در این مسیر حرکت کرد و مردم ایران که به ایشان به عنوان رهبر انقلاب اسلامی اقتدا کردند و با فداکای‌های کم‌نظیرشان این انقلاب را به پیروزی رساندند نیز با پذیرش همین بنیان فکری و محتوائی و با امید تحقق عملی اصول و آرمان‌هائی که از آن ناشی شده‌اند، نظام جمهوری اسلامی را تاسیس کرد.
برجسته‌ترین ویژگی تعالیم اسلام و مجموعه روائی و سیره‌ای پیشوایان معصوم اعتدال است. بخش قابل توجهی از تعالیمی که از موسس مکتب تشیع امام صادق علیه‌السلام در اختیار داریم، موعظه‌های ایشان به صوفیه در پاسخ به سخنان انزواطلبانه آنان و نسبت دادن تفکر انزواطلبی به اسلام و قرآن را تشکیل می‌دهد. سفیان ثوری، رئیس صوفیه دوران امام صادق، وقتی پیراهن سفید تمیزی را بر تن آن حضرت دید زبان به اعتراض گشود و استفاده از آن را امری خلاف دانست. جمعی از صوفیه نیز در دیدار با حضرت، با تمسک به آیاتی از قرآن کریم، پرهیز از مواهب دنیائی و ایثار کردن را روش زیست اسلامی دانستند و مرفه زندگی کردن را نکوهش کردند. امام صادق علیه‌السلام با تمسک به آیات متعدد قرآن کریم، سیره رسول‌الله و فرمایشات آن حضرت، نقطه ‌نظرات صوفیه را رد کردند و اعتدال را ویژگی محوری اسلام دانستند.
یکی از جملات امام صادق علیه‌السلام در گفتگو با صوفیه اینست که فرمودند: از طریق پدرانم از رسول‌الله شنیدم که فرمود: شگفت‌انگیزترین چیزی که می‌تواند توجه مرا به خود جلب کند اینست که مومن به درجه‌ای از ثبات شخصیتی برسد که اگر به خاطر مقاومت در اعتقاداتش بدنش را با قیچی قطعه قطعه کنند به آن راضی باشد و اگر حاکمیت شرق و غرب جهان در اختیارش قرار گیرد چیزی در وجود او تغییر نکند و او در هر دو حال یکسان باشد. (تحف‌العقول، صفحه 634).
این ثبات شخصیت، از اعتدال سرچشمه می‌گیرد. انسانی که گرفتار افراط یا تفریط است، هرگز نمی‌تواند به ثبات شخصیت برسد. اشکال کار صوفیه‌ای که به امام صادق علیه‌السلام ایراد می‌گرفتند این بود که فقط به بعضی از آیات قرآن تمسک می‌کردند و کار بزرگ امام صادق علیه‌السلام این بود که آنان را به فهم جامع قرآن توجه دادند. مشکل اصلی خوارج هم همین بود و در عصر ما هم مشکل گروه‌های تکفیری از قبیل داعش و طالبان و القاعده و حتی بعضی افراطیون شیعه نیز همین است. ما مسلمانان می‌توانیم در نهایت مسالمت با همدیگر زندگی کنیم، به اعتقاداتمان اگر اعتدالی باشد پای‌بند باشیم و با وحدت و همکاری جمعی، امت اسلامی را به قدرت برتر جهان تبدیل نمائیم. این، ایده و آرمان پیامبر خدا بود ولی علت اینکه تاکنون محقق نشده اینست که اصحاب افراط و تفریط همواره در مسیر آن سنگ‌اندازی کردند.
ما باید خود را سرزنش کنیم که شایستگی حفاظت از انقلاب اسلامی را که امام خمینی با زحمات طاقت‌فرسا آن را رهبری کردند و مردم ایران با فداکاری کم‌نظیر خود آن را به پیروزی رساندند، نداشتیم. اگر با روش اعتدالی به پیش رفته بودیم و به اصحاب افراط و تفریط مجال صحنه‌ گردانی نمی‌دادیم، کار به جائی نمی‌رسید که امروز مردمی که گرفتار تامین معیشت خود هستند درگیر اموری از قبیل حجاب شوند. رعایت حجاب، از واجبات قطعی شرعی است ولی تا زمانی که حکمرانی اسلامی عدالت اقتصادی و اجتماعی را در جامعه محقق نکند نمی‌تواند مشکل حجاب را حل کند. اگر عدالت محقق شود، خود مردم تمام احکام دین را رعایت خواهند کرد و نیازی نخواهد بود متولیان امور فرهنگی کشور به جای استناد به فرمایشات امام صادق، که اکنون در ایام سالگرد شهادت آن حضرت قرار داریم، به سخنان ویکتور هوگوی فرانسوی و تولستوی روسی برای لزوم رعایت حجاب متوسل شوند و در سطح شهر، جملات آنان را برای ترویج حجاب تابلو کنند! آنچه خود داشت ز بیگانه تمنا می‌کرد.