مهاجرت حالا دیگر به رویای بخش بزرگی از دانش آموختگان و دانشجویان ایرانی تبدیل شده است؛ خبری که برای دادنش حتما باید در ابتدای متن کلمه متاسفانه را نیز گذاشت. خبرهای تازه حکایت از مهاجرت ایرانی‌ها به اندازه کل جمعیت کشور قطر در سال‌های اخیر را دارد. انگار که رویای رسیدن به خواسته‌ها و آرزوها برای بخشی از جامعه ایرانی تنها در بیرون از این مرزها ممکن است و در این میان مساله مدرک تحصیلی و هزینه های آن برای مهاجرت به یکی از موارد مهم تبدیل شده است.
مساله ابراز نگرانی از مهاجرت ایرانیان و به‌خصوص نخبگان و تحصیل‌کردگان نیز موضوع جدیدی نیست، به‌گونه‌ای که پیش از این، هشدارهایی در مورد این پدیده داده شده بود اما مانع‌تراشی در برابر آن و نیز افزایش هزینه مهاجرت تحصیلی سیاستی است که به تازگی ابعاد وسیع‌تری به خود گرفته است. در واقع مشکلات و حواشی مربوط به دانشجویان کشور طی ماه‌های اخیر که با ناآرامی‌های کشور گره خورده بود حالا وارد فاز تازه‌ای شده است. به گزارش فراز، تصمیمات تازه مرتبط با دانشجویان، بیش از هر چیز به اهرم فشاری می‌ماند که هدف آن هرچه هست در سطح ظرفیت‌های علمی و دانشگاهی نمی‌گنجد.
مدرک می‌خواهید، باید پول کلان بدهید
افزایش هزینه‌های آزادسازی مدارک وزارت علوم که تقریبا بلافاصله پس از آیین‌نامه سنگین انضباطی برای دانشجویان منتشر شده گواه این مدعاست. تصمیمی که به نظر می‌رسد بیش‌تر تحت تاثیر مساله مهاجرت دانشجویان اتخاذ شده است.
به گزارش فراز‌، مطابق تصویر نامه منتشر شده در ۷ آذر سال جاری، دانشجویانی که به صورت روزانه در دانشگاه‌های دولتی تحصیل کرده‌اند و قصد آزادسازی مدارک خود یعنی خرید تعهدات تحصیل رایگان را دارند، با تعرفه‌های تازه‌ای مواجه خواهند شد که بعضا نسبت به گذشته ۳۰ درصد افزایش قیمت داشته‌اند. عجیب‌تر آنکه براساس مفاد این آیین‌نامه، دانشجویانی که سال‌های گذشته نیز فارغ‌التحصیل شده‌اند، باید مطابق تعرفه جدید هزینه‌های آزادسازی را بپردازند!
افزایش تا 10 برابری هزینه آزاد سازی مدرک تحصیلی
درواقع سازمان امور دانشجویان در ابلاغیه‌ای اعلام کرده است که دانشجویانی که قصد «آزادسازی مدرک تحصیلی» خود را دارند، باید از حدود ۶ میلیون تا حدود ۲۵ میلیون تومان برای هر ترم، هزینه بپردازند.یک نکته مهم در ابلاغیه جدید سازمان امور دانشجویان این است که این ابلاغیه شامل تمام دانشجویان و دانش‌آموختگان سنوات گذشته که قصد آزادسازی مدرک تحصیلی خود را دارند، می‌شود.
بر اساس ابلاغیه جدید سازمان امور دانشجویان، هزینه‌های جدید برای آزادسازی مدرک تحصیلی 6 تا ۱۰ برابر سال گذشته شده است.
بر این اساس هزینه لغو تعهدات در مقطع کارشناسی گروه انسانی، حدود ۶ میلیون تومان، در مقطع کارشناسی ارشد بیش از ۱۰ میلیون تومان و در مقطع دکتری بیش از ۱۷ میلیون برای یک ترم خواهد بود.
همچنین هزینه لغو تعهدات در مقطع کارشناسی گروه علوم پایه، بیش از ۶ میلیون تومان، در مقطع کارشناسی ارشد بیش از ۱۲ میلیون و در مقطع دکتری بیش از ۲۲ میلیون تومان خواهد بود.
هزینه لغو این تعهدات در مقطع کارشناسی گروه هنر نیز بیش از ۸ میلیون تومان، در مقطع کارشناسی ارشد حدود ۱۵ میلیون تومان و در مقطع دکتری حدود ۲۵ میلیون تومان خواهد بود.
همچنین هزینه لغو این تعهدات در مقطع کارشناسی گروه فنی مهندسی، ۷ میلیون تومان، در مقطع کارشناسی ارشد بیش از ۱۲ میلیون تومان و در مقطع دکتری بیش از ۲۲ میلیون تومان خواهد بود.
از طرف دیگر، برخی از داده‌ها حکایت از آن دارند که هزینه خرید تعهدات در رشته‌های علوم پزشکی نیز در مقطع کارشناسی ۱۵ میلیون تومان، در مقطع کارشناسی ارشد ۲۰ میلیون تومان و دکتری عمومی (پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی) ۳۰ میلیون تومان خواهد بود.
برای درک عمیق‌تر این معضل، تصور کنید دانشجوی یکی از رشته‌های علوم انسانی که در دانشگاه دولتی درس خود را در ۸ ترم تمام کرده باید برای این آزادسازی در مقطع کارشناسی حدود ۴۸ میلیون تومان پرداخت کند.
همین وضعیت در رشته‌های علوم پایه ۴۸ میلیون تومان، در رشته‌های گروه هنر ۶۴ میلیون تومان و در رشته‌های گروه‌های فنی مهندسی در مقطع کارشناسی بیش از ۵۶ میلیون تومان خواهد بود!
این درحالی است که به گواه برخی کاربران این رقم برای کارشناسی پیش از این زیر ۱۰ میلیون تومان بود.
حال تصور کنید فردی تحصیل خود را در بیش از ۸ ترم تمام کند. در چنین شرایطی او علاوه بر همین هزینه آزادسازی، باید سنوات هم پرداخت کند. در چنین شرایطی خروج از کشور برای فارغ‌التحصیلان با سهمیه مناطق ۲ و ۳ تقریبا غیرممکن خواهد بود.
عواقب این تصمیمات ناگهانی چیست؟
لازم به ذکر است که بر اساس گزارش فراز ، مطابق اصل ۱۶۹ قانون اساسی و ماده ۴ قانون مدنی، هیچ قانون و دستورالعملی به جهت وجود حقوق مکتسب افراد عطف به ماسبق نمی‌شود و نمی‌تواند حقوق مکتسبه را به موجب قوانین سابق از آن‌ها ضایع کند. قانونی که نشان می‌دهد تعمیم این تصمیم به دانشجویانی که قبل از این مصوبه وارد دانشگاه شدند نیز خلاف قانون است.
از طرفی این تصمیمات اگر همان اهرم فشاری باشد که در ابتدای گزارش به آن اشاره کردیم، طبعا فشار اقتصادی و روانی بسیاری را متوجه قشر تحصیل کرده جامعه خواهد کرد. امید را از آن‌ها خواهد گرفت و انگیزه برای تحصیل به ویژه در رشته‌های خاص که طبعا نیاز‌های اصلی جامعه هستند را نیز از بین خواهد برد.
ادعای تحصیلات ارزان از سوی تندروها
این در حالی است که روزنامه جوان، نیز در شماره روز شنبه خود در گزارشی با عنوان «وزارت علوم، کارخانه صادرات ارزان تحصیلکرده‌های گران»، از آمار رو به رشد مهاجرت نخبگان ایرانی خبر داد.
بر اساس گزارش روزنامه جوان، در طول یک سال گذشته ۱۶۰ متخصص قلب و همچنین در طول ۴ سال گذشته ۱۶هزار پزشک عمومی از ایران مهاجرت کرده‌اند. در این گزارش همچنین آمده است که در طول یک سال گذشته ۳۰ هزار کادر درمان از دانشکده‌های علوم پزشکی درخواست «نداشتن سوءپیشینه» داشته‌اند که مقصدشان عمان بوده‌است. روزنامه جوان همچنین مدعی شده که بر اساس گزارش سازمان بین‌المللی مهاجرت، میزان مهاجران ایرانی در سال ۲۰۲۲ حدود ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر بوده که نزدیک به ۳.۳ درصد از کل جمعیت ایران را شامل می‌شود.
افزایش مهاجرت دانشجویان و فارغ التحصیلان
هم چنین بهرام صلواتی، مدیر رصدخانه مهاجرت ایران نیز حدود یک ماه پیش از تصمیم ۵۰ درصد از دانشجویان و فارغ التحصیلان، ۲۴ درصد از پزشکان و پرستاران و ۴۸ درصد از کارآفرینان و مدیران ارشد برای مهاجرت خبر داده بود.
او همچنین گفته بود که میل به مهاجرت در میان «دانشجویان و فارغ‌التحصیلان»، «پزشکان و پرستاران» و «کارآفرینان و مدیران ارشد» به ترتیب ۶۷ درصد، ۵۴ درصد و ۷۰ درصد است.به گفته آقای صلواتی، ایران در ۲۰ سال گذشته با یک شیب تند از رتبه ۲۶ دانشجوفرست به رتبه ۱۲ رسیده‌ و بیشترین سن خروج از این کشور به ۲۳ سالگی رسیده که به معنای خروج جوانان بلافاصله پس از فارغ التحصیلی است.آقای صلواتی همچنین بر پایه برآوردهای بین‌المللی مدعی شده بود که برای هر فرد تا سن ۲۳ سالگی یعنی بعد از فارغ التحصیلی حدود ۴۵ هزار دلارهزینه می‌شود.
حال اما بر اساس ابلاغیه جدید سازمان امور دانشجویان، هزینه‌های جدید برای آزادسازی مدرک تحصیلی ۶ تا ۱۰ برابر سال گذشته شده است.
در همین حال اما آمار سازمان ملل متحد در سال ۲۰۲۰ نشان می‌دهد که چهار کشور آلمان، سوئد، هلند و فرانسه بیش از دیگر اعضای اتحادیه اروپا میزبان ایرانیان مهاجر بوده‌اند.
سالنامه مهاجرتی ایران در سال ۱۴۰۰ نشان می‌دهد که جمعیت مهاجران ایرانی در دنیا بر اساس آخرین آمار موجود قابل استناد در سال ۲۰۲۰ میلادی، ۱.۸ میلیون نفر است. البته دبیرخانه شورای عالی ایرانیان، جمعیت مهاجران خارج از کشور را ۴.۰۴ میلیون نفر برآورد کرده که این آمار بر پایه منابع بین‌المللی موجود قابل راستی‌آزمایی نیست.
بر پایه محتوای این سالنامه که از سوی رصدخانه مهاجرت ایران تدوین و از سوی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری ایران منتشر شده، جمعیت مهاجران ایرانی در دنیا بر پایه داده‌های منابع بین‌المللی در سال ۱۹۹۰ میلادی، بالغ بر ۸۲۰ هزار نفر بوده است که این رقم تا سال ۲۰۲۰ و طی سال ۳۰ سال ۲.۲ برابر شده است.گزارش دبیرخانه شورای عالی ایرانیان در سال ۱۳۹۹ حاکیست که آمریکا با پذیرش یک و نیم میلیون ایرانی، مهمترین مقصد مهاجران کشور بوده است. اما داده‌های تجمیع شده سازمان ملل متحد و بانک جهانی نشان می‌دهد که ۴۵۴ هزار ایرانی مهاجر راهی امارات عربی متحده شده‌اند که از این نظر امارات بالاتر از آمریکا که ۳۸۷ هزار و ۲۴۶ ایرانی به آن مهاجرت کرده‌‌اند، قرار دارد.
مطابق داده‌های هر دو گزارش داخلی و بین‌المللی، کانادا جزء سه کشوری است که بیشترین تعداد ایرانی‌ها به آن مهاجرت کرده‌اند. این جمعیت بر اساس گزارش دبیرخانه شورای عالی ایرانیان، ۴۰۰ هزار نفر و بر پایه گزارش‌های بین‌المللی ۱۶۶ هزار و ۲۹۴ نفر است.همچنین گزارش دبیرخانه شورای عالی ایرانیان نشان می‌دهد که در مجموع افزون بر ۶۶۶ هزار ایرانی به کشورهای عضو اتحادیه اروپا مهاجرت کرده‌اند که بیشترین تعداد آنها یعنی ۳۱۹ هزار نفر از سوی آلمان پذیرش شده‌اند. اما گزارش‌های بین‌المللی حاکیست که کمی بیش از ۳۶۵ هزار ایرانی به کشورهای عضو اتحادیه اروپا مهاجرت کرده‌اند که مقصد اکثر آنها یعنی بیش از ۱۵۲ هزار نفر کشور آلمان بوده است.
مساله مهاجرت دانش اموختگان ایرانی نیز به نظر با افزایش هزینه های آزادسازی مدارک حل نخواهد شد و این مساله نیاز به توجه مسولان و درک جوانان این کشور دارد.