تقويت مالکيت عمومي براي ايجاد نشاط در جامعه
علي انتظاري، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه علامه طباطبايي با بيان اينکه در گذشته نيز کارگروه‌ها و جلسات مشابهي براي ايجاد نشاط و شادي در جامعه شکل گرفته است، اما صوري بوده و نتوانسته درعمل موفق ظاهر شود، به «آرمان امروز» مي‌گويد: «از آنجا که ريشه بحث، نظري است، با جلسات اجرايي و تشکيل کارگروه نمي‌توان کارجدي انجام داد. تنها خروجي اين جلسات، آمارسازي است. » وي با اشاره به اينکه دولت‌ها بايد در نظر مردم کارآمد و توانمند جلوه کنند و مردم نسبت به آينده‌اميدوار باشند، اضافه مي‌کند: «دراين‌صورت مردم نسبت به دولت‌ها اعتماد دارند و اين حس امنيت و اطمينان مي‌تواند درايجاد نشاط، تأثيرزيادي داشته باشد. » انتظاري تأکيد دارد که ايراني‌ها با وجود همه نوسانات و فراز و فرود‌هاي اقتصادي هم‌اکنون يک جامعه پر نشاط معرفي مي‌شوند. او ادامه مي‌دهد: «مسأله نشاط اجتماعي، بسيار عميق است. يک مسأله مهم در اين حوزه، حس مالکيت است. مردم در جامعه ايران به گونه‌اي تربيت مي‌شوند که حس مالکيت خصوصي درآن‌ها پررنگ‌تر از مالکيت عمومي است و متأسفانه اين حس به قدري قوي شده که مالکيت عمومي را هم تحت‌الشعاع قرار مي‌دهد. » به گفته اين جامعه‌شناس، در نظام آموزشي، اقتصادي و حتي سياسي ما، بي‌توجهي به حس مالکيت عمومي تبليغ مي‌شود و زماني که اين حس ضعيف شد، ميزان شادي و نشاط درجامعه کاهش مي‌يابد. انتظاري با بيان اينکه ساختار برخي نهاد‌ها مثل بانکداري در جامعه ايران نئوليبرال است که در اين فرآيند مالکيت خصوصي تقويت مي‌شود، مي‌گويد: «نظام بانکداري در گذشته قرض الحسنه بود، اما حالا برسود‌هاي شخصي تأکيد دارد و همين موجب شده تا مالکيت خصوصي قوي‌تر ظاهر شود. اين مسأله تنها بر دوش دولت‌ها نيست، خانواده‌ها نيز در پرورش کودکان نقش زيادي دارند. توجه به ابعاد عمومي در رابطه با کشور، شهر، محيط زيست مثل نريختن زباله در جنگل تعريف مي‌شود.»

بررسي عوامل و راهکار‌ها
يکي از چالش‌هاي فراروي انسان در دنياي امروز، احساس بهزيستي و شادماني است، چرا‌که با وجود پيشرفت‌هاي چشمگير در فناوري و تأمين آسايش انسان، احساس شادماني وي افزايش نيافته است. «شادماني و رضايت مردم از زندگي به عنوان يکي از شاخص‌هاي توسعه مطرح است. بين شادي و زندگي رابطه مستقيمي وجود دارد. يعني کسي که در ظاهر و باطن شاد است، چهره‌اي گشاده دارد، ‌اميدواري، پويايي و تفکر منطقي بر وجودش حکمفرماست. شادي، تصميم‌گيري را براي او آسان مي‌سازد و تلاش و قدرت بهره‌مندي ازفکر و عقل را براي او راحت‌تر مي‌نمايد. چنين انساني، زمين را بر خود تنگ نمي‌بيند، در کوچه باغ زندگي او از بن بست خبري نيست؛ در نتيجه از زندگي کردن لذت مي‌برد و وجودش براي خود و ديگران ارزشمند مي‌گردد. » اگر شادکامي اجتماعي را حاصل شادي‌هاي افراد جامعه بدانيم، به اين باور مي‌رسيم که افسردگي‌هاي افراد در افسردگي جامعه مؤثر است. پس بايد عوامل مؤثر در ارتقاي شادي‌هاي افراد را بشناسيم و براي گسترش اين عامل‌ها در جامعه تلاش کنيم. موضوع نشاط اجتماعي مهم است؛ چرا که توفيق هر جمع و جامعه‌اي به نيرو‌هايي بستگي دارد که خود را قبول دارند، خوشحال هستند و دور از سستي و افسردگي روزگار مي‌گذرانند. برنامه‌ريزي براي هر جامعه نيازمند شناخت وضعيت نشاط اجتماعي است. موتور محرکه توسعه‌ي پايدار « نشاط اجتماعي» است که از انحرافات اجتماعي ميکاهد، امنيت اجتماعي را گسترش مي‌دهد، توليد همراه با خلاقيت و نوآوري را رايج و هم بستگي اجتماعي را زياد مي‌کند و بيگانگي با جامعه را کاهش مي‌دهد.

عوامل کاهنده نشاط اجتماعي
عوامل فردي – خانوادگي: عواملي مانند اشکال در سلامت جسمي، رواني، اجتماعي و معنوي، دستمزد پايين و مشکلات شديد اقتصادي، کمبود وسايل تفريحي و رفاهي، ضعف در مهارت‌هاي ارتباطي با ديگران و انزوا و گوشه‌گيري، مشکلات خانوادگي و کاهش روابط خانوادگي و اجتماعي و...
عوامل محيطي-اجتماعي: عواملي چون بافت شهر و محله که با استاندارد‌هاي روحي و رواني و فرهنگي در تعارض باشند، آلودگي‌هاي صوتي و سروصداي شديد و خشن و از بين رفتن صداي طبيعت مانند صداي آب جاري، نغمه دلنشين پرندگان و وزش باد در شاخسار درختان، تنش‌هاي عصبي و پايين بودن نقطه جوش افراد و گلاويز شدن افراد به دلايل بسيار ساده، ترافيک، عدم ثبات اقتصادي و تورم و دسترسي سخت و دشوار به امکانات لازم و اوليه براي يک زندگي ساده، بزهه کاري‌هاي اجتماعي و نگراني از برخورد‌هاي خشن در جامعه، بي‌نظمي و هنجارشکني‌هاي اجتماعي، تعارض بين فرهنگ و باور‌هاي ديني با رفتار‌هاي اجتماعي و بروز، شکل‌گيري و نهادينه شدن بعضي ضدارزش‌ها مانند کم شدن روحيه تعاون و همدلي و نوع دوستي يا زياد شدن ريا و دروغ، کم شدن فضاي سبز و محدود شدن زيبايي فضاي سبز به پارک‌هاي دور از دسترس که اکثر افراد به صورت بسيار گذرا و با فاصله زماني زياد مي‌توانند از اين فضا‌ها استفاده کنند و در عوض از بين رفتن فضاي سبز متصل به زندگي روزانه مانند حياط خانه و يا تراس و ايوان منازل و درختان خيابان‌ها و گذرگاه‌ها و يا آرايش بسيار نازيباي آن‌ها، جدا شدن انسان از طبيعت و پرندگان و ساير مخلوقات زيباي خداوند، کم شدن جلوه زيباي شهري با بکارگيري رنگ‌هاي سرد و کدر مانند رنگ‌هاي خاکي، خاکستري و رنگ‌هاي تيره با درخشندگي کم، عدم استفاده از جلوه‌هاي ويژه و زيبا از نماد‌هاي هنري و استفاده بسيار محدود از موسيقي آب روان، خرابي‌ها و زشتي‌هايي راه‌ها، پياده رو‌ها، جوي‌هاي خيابان‌ها، ديوار‌هاي منازل و ساير عناصر شهري و....
زماني که مردم جامعه‌اي از نشاط اجتماعي برخوردار باشند، وفاق، همبستگي، تعلق اجتماعي، تعاملات اجتماعي مطلوب، رضايت از زندگي و همچنين سلامت رواني و اجتماعي افراد افزايش پيدا کرده و طبيعي است که به موازات آن آسيب‌هاي اجتماعي نيز کاهش مي‌يابد و انگيزه براي کار و تلاش افزايش مي‌يابد. در نتيجه چنين جامعه‌اي، مسير پيشرفت و ترقي را طي خواهد کرد. گسترش شهرنشيني، دسترسي بيشتر به فناوري، مشغله‌هاي فراوان، تحميل استرس‌هاي متعدد بر افراد، تعامل فرهنگي بالا و خطر تضعيف هويت فرهنگي، کاهش ارتباطات عاطفي ميان مردم و افزايش اختلالات رواني، از ويژگي‌هاي جامعه امروزي و زندگي به اصلاح مدرن است. جامعه ايراني آن اندازه که بايد و شايد، شاد نيست و از نبود بستر‌ها و زمينه‌هاي لازم براي ابراز شادماني به شکل جمعي و عمومي رنج مي‌برد. به عبارت ديگر در جامعه، شيوه‌هاي شناخته شده و متعارف محدودي براي شادماني‌هاي همگاني وجود دارد و در برخي مواقع اين شادماني عمومي در تعارض با نظم و امنيت اجتماعي قرار مي‌-گيرد.

ر‌ها معيري
در دولت دوازدهم و يکي از وعده‌هاي انتحاباتي حسن روحاني، بازگشت نشاط اجتماعي در جمعه بود. برهمين اساس و براي اولين بار در اسفند سال 97، کارگروه دائمي «نشاط اجتماعي» در وزارت کشور تشکيل شد. عبدالرضا رحماني فضلي، وزير وقت کشور، از مردم خواست تا اگر انتقاد يا توصيه‌اي در زمينه نشاط اجتماعي دارند، به دبيرخانه شوراي اجتماعي ارائه کنند. اين کارگروه که به دليل عدم استقبال مردم، راهي جز شکست، پيش روي آن نبود، برنامه‌ريزي دولت دوازدهم، اين بود که با انجام اقدامات و برنامه‌هايي که از سوي دستگاه‌هاي مختلف اعلام مي‌شود، نشاط اجتماعي و شادکامي را در جامعه افزايش پيدا کند، اما مانند سنوات گذشته و حتي آينده در دولت سيزدهم، اين امر مهم اجتماعي به محاق رفت. در اين ميان، سؤال اين است نشاط اجتماعي در جامعه ايران هم‌اکنون درچه سطحي قرار دارد؟ به باور کارشناسان، آمار‌ها و گزارش‌ها نشان مي‌دهد که سطح نشاط اجتماعي در کشور پايين‌تر از حد تصور است. همچنين ارزيابي آمار‌هاي جهاني درباره وضعيت شادي در سال 2020 نشان مي‌دهد که 14 درصد از مردم جهان در سطح «بالا» و 50 درصد «تاحدودي» شاد هستند؛ 30 درصد احساس شادي «پايين» دارند و 6 درصد نيز اصلاً شاد نيستند. رتبه و ميانگين شادي و نشاط اجتماعي براساس در پيمايش‌هاي جهاني نشان مي‌دهد که در سال 2012 (81)، 2013 (115)، 2015 (110)، 2016 (105)، 2017 (108)، 2018(106)، 2019(117)، 2020(118)، 2021 (118) در ميان 150 کشور جهان بوده است.

نقش نهاد‌ها در افزايش نشاط اجتماعي
 تبليغ براي اصلاح اين ذهنيت در برخي از افراد که شادي کردن معادل بي‌بندوباري و لاقيدي و قانون شکني نيست و ترويج مظاهر صحيح شادي که با فرهنگ ديني ما همخواني دارد.
 ترويج استفاده از لباس‌هايي با رنگ‌هاي شاد در منزل و در جامعه متناسب با هنجار‌هاي اجتماعي و باور‌هاي ديني
 آگاه‌سازي مردم براي درک تمايز نشاط با لذات مادي و زودگذر و يا شادي‌هاي کاذب
 با توجه به زمانبر بودن ايجاد زير ساخت‌ها، مي‌بايست با استفاده از شرايط موجود، موضوع نشاط اجتماعي را از طرق مختلف تقويت کرد؛ راه‌هايي مانند برگزاري برنامه‌هاي شاد فرهنگي و هنري شامل طنز، مسابقه و يا اجراي زنده موسيقي محلي در محل‌هاي عمومي
 استفاده از هنر‌هاي خياباني مانند مسابقات نقاشي در خيابان‌ها و مراکز تفريحي، جشنواره طراحي نماد‌هاي هنري با ابزار‌هايي ساده مانند شن و ماسه، ساخت آدم برفي در زمستان و اقدامات اجتماعي و حرکت‌هاي عمومي مانند پياده روي‌هاي دسته جمعي، درختکاري به صورت گروهي و....
 بهبود زير ساخت‌هاي تفريح و سرگرمي‌هاي سالم اجتماعي از جمله افزايش سرانه فضاي سبز در شهر، تعريف و ايجاد مجموعه‌هاي فرهنگي و ورزشي در بوستان‌ها، ايجاد سينما‌هاي روباز در محل بوستان‌هاي شهر، ايجاد سايت‌هاي کوچک ورزشي (فوتسال، تنيس روي ميز،... )
 ايجاد سينماي روباز و يا فرهنگسرا در بوستان‌هاي بزرگ و شناخته شده که مورد استفاده عمومي خانواده‌ها هستند.
 طراحي مسابقاتي با با جوايز ارزنده براي جلب مردم شهر به مقوله ورزش‌هاي همگاني نظير کوهپيمايي عمومي و يا پياده روي عمومي، که در نتيجه آن مي‌توان هم سلامت مردم را مورد توجه قرارداد و هم نشاط اجتماعي را تقويت کرد.
 تبليغ و ترويج قناعت و بهره بردن از شرايط موجود و روي آوردن به سمت طبيعت براي ايجاد تفريحات و سرگرمي‌هاي سالم؛ براي مثال در برخي شهر‌ها بسيار متداول است که يک خانواده مي‌تواند غذاي ساده خود را بردارد و به دامن طبيعت يا پارک محل زندگي برود.
 ساماندهي و رونق بخشي جشن‌ها و اعياد مذهبي مانند نيمه شعبان، عيد مبعث، عيدقربان، عيدفطر و يا عيدنوروز و روز طبيعت و يا جشن‌هاي ملي مانند هفته دفاع مقدس، روز ملي شدن نفت و يا ايام دهه فجر و طراحي جشن‌هاي محله‌اي شاد و فرهنگي. ( براي مثال در عيد نيمه شعبان مي‌توان بدون دخالت محسوس دولتي، جشن‌هاي محلي مردم را به سمت و سوي درست‌تر و پررنگ‌تر و مطلوب‌تر از آنچه هست سوق داد. )
 تعيين روز‌هاي خاص عمومي مانند روز پاکسازي محيط زيست، هفته بهسازي ديوار‌ها و پياده رو‌ها و يا نظافت جامعه يا روز خنده و يا هفته مبارزه با اخم و عصبانيت در طي سال براي جلب توجه مردم به مقوله نشاط تقويت هويت فرهنگي در ميان مردم؛ چنان که نياکان ما به خوبي اين موضوع را دريافته بودند و از هر فرصتي براي باهم شاد بودن استفاده مي‌کردند و اين منظور با تعاملات بيشتر و تقويت صله رحم فراهم مي‌شود.
تقويت هويت فرهنگ قومي، ملي و ديني با تدارک جشنواره غذاي محلي، مسابقات محلي کشتي و يا جشنواره آيين‌هاي محلي تقويت شبکه‌هاي اجتماعي و شبکه‌هاي مروج نشاط اجتماعي، تشويق مردم به عضويت در انجمنها و سازمان‌هاي مردم نهاد امنيت اقتصادي و امنيت شغلي، سلامت اداري و شايسته سالاري هم مي‌تواند در حوزه نشاط اجتماعي بسيار تأثيرگذار باشد، حفظ شأن کارکنان و تکريم ارباب رجوع در ادارات و سازمان‌ها، تأثير بسزايي بر آرامش رواني و رضايت اجتماعي آنان دارد. اين تحول و افزايش روحيه کار و حفظ آرامش روحي بايد ابتدا در بدنه ادارات دولتي شهر رخ دهد تا مردم به آرامش برسند شهرداري و استانداري بايد پيش قراولان اين حرکت باشند. توجه به رعايت نظم و نظافت در ادارات و استفاده از گياهان و رنگ‌هاي شاد براي با طراوت نمودن فضا‌هاي انتظار ارباب رجوع  استفاده از آب نما و فضاي سبز در محوطه‌هاي ادارات پخش آيات قرآن کريم در ساعات ابتدايي روز و انتخاب نوع قرائت با توجه به حال و هواي ساعات مختلف روز کاهش صدا‌هاي ناهنجار و افزايش صداي آب و موسيقي پرندگان در سطح شهر شادسازي فضاي شهري و عرصه‌هاي عمومي، مشتمل بر ساختمان‌ها، خيابان‌ها و ميادين و نماد‌هاي شهري با نمادسازي، مجمسه‌سازي و طراحي و نقاشي‌هاي زيبا در ديوار‌هاي شهر.

*آرمان امروز