برخی سیاست‌های اقتصادی عاملی شده تا در ادوار مختلف سبد غذایی و وضعیت معیشتی بخشی از جامعه ایران تحت تاثیر قرار بگیرد. در چندماه اخیر و پس از «حذف ارز ترجیحی» قیمت بخشی از اقلام خوراکی ضروری افزایش چشمگیری داشته و سطح توانگری بسیاری از سرپرستان خانوار برای تامین یک زندگی حداقلی به شدت کاهش پیدا کرده است.
یک سال از زمان روی کار آمدن دولت سیزدهم می‌گذرد و گزارش‌های مرکز آمار ایران از شتاب گرفتن افزایش قیمت مواد غذایی در ماه‌های اخیر حکایت دارد.
طبق بررسی‌های صورت گرفته یک خانوار ایرانی ماهانه باید برای داشتن تغذیه‌ای سالم و حداقلی بیش از 5 میلیون تومان هزینه کند. هزینه‌ای که بنظر می‌رسد پرداخت آن از عهده بسیاری از خانواده‌های کم درآمد ایرانی خارج باشد. طبق گزارش مرکز آمار ایران نرخ تورم سالانه تیر ماه 1401 برای خانوارهای کشور به 40,5 درصد رسیده که نسبت به ماه قبل، 1.1 درصد افزایش داشته است. در این بین اما آنچه موجب شگفتی شد نرخ «تورم مواد غذایی» بود که طبق گفته مرکزآمارایران به 86 درصد در تیرماه رسید.
سیدابراهیم رئیسی، با شعار جراحی اقتصادی روی کار آمد اما حال که یکسال از روی کار آمدن آن می‌گذرد نارضایتی گسترده نسبت به وضعیت معیشتی در بین اقشار مختلف جامعه ریشه دوانده است.
یکی از اقدامات دولت سیزدهم که در قالب جراحی اقتصادی انجام شد، حذف ارز 4200 تومانی بود که آتش تورم را شعله‌ور کرد؛ کابینه اقتصادی دولت سیزدهم ارز 4200 تومانی را عامل رانت و فساد گسترده در دولت‌های قبلی معرفی کرد و سیدابراهیم رئیسی از زمان کاندیداتوری حذف ارز 4200 تومانی را در برنامه خود قرار داد تا در بهار امسال موفق به حذف آن شد.
طبق برآوردهای صورت گرفته قیمت کالاهای اساسی پس از حذف ارز 4200 تومانی ازسوی دولت سیزدهم افزایش چند صد درصدی را تجربه کرده است؛ قیمت هر شانه تخم مرغ به 100 هزار تومان رسید و قیمت هر کیسه آرد از 60 هزار تومان به هفت‌صد هزار تومان را ثبت کرد. محصولات پروتئینی نیز از این افزایش قیمت‌ها در امان نماندند و از سبد اقشار کم‌درآمد جامعه حذف شدند؛ طبق آخرین بررسی‌های صورت گرفته سرانه مصرف گوشت قرمز در کشور به 3 کیلوگرم رسیده است.
در این بین قوت غالب ایرانیان، برنج، نیز از آتش تورم در امان نماند؛ در این مدت قیمت برنج از سی‌هزار تومان به کیلویی هشتاد تا حدود دویست‌هزار تومان رسیده است و بسیاری از شهروندان به سمت خرید برنج‌های خارجی رفتند یا نان و ماکارونی را جایگزین آن کردند.
بدیهی است که هدف اصلی گرانی‌ها معیشت شهروندان و سلامت آنها است؛ یک هرم غذایی سالم از غلات، میوه و سبزیجات، پروتئین، قندها و چربی‌ها تشکیل شده است، محصولاتی که ماه‌ها است از سفره ایرانیان رخت بربستند.
دریافتی کارگر حداقل بگیر در سال 1401 برابر با 5 میلیون و 679 هزار 750 تومان تعیین شد و از طرفی بُعد خانوار ایرانی درحال کاهش است؛ طبق برآوردهای صورت گرفته بعد خانوار ایرانی بطور میانگین به عدد 3 نزدیک شده است و این درحالی است که در 20 سال گذشته بُعد خانوار ایرانی 4 بوده است.
برای داشتن یک تغذیه سالم یک خانوار سه نفره ماهانه حداقل به 20 کیلوگرم برنج نیاز دارد؛ هر کیلوگرم برنج ایرانی درحال حاضر بطور متوسط 150 هزار تومان قیمت دارد و در نتیجه تامین برنج یک خانوار ایرانی برای یک ماه 3 میلیون تومان هزینه می‌برد.
نان دومین قوت غالب ایرانیان و بزرگترین قسمت هرم غذایی آنها است؛ طبق برآوردهای صورت گرفته هر خانوار سه نفره ایرانی ماهانه بطور حداقلی به 90 عدد نان نیاز دارد.
در صورتی که این خانوار ایرانی موفق به تهیه نان با آرد دولتی شود ماهانه باید 270 هزار تومان برای خرید نان هزینه کند و در صورتی که نان خود را از نانوایی‌های آزادپز تهیه کند ماهانه باید 450 هزار تومان برای تهیه نان هزینه کند.
میوه و سبزیجات دومین بزرگترین قسمت هرم غذایی سالم را در اختیار دارند؛ بطور میانگین نرخ هر کیلوگرم میوه فصل این روزها به 40 هزار تومان رسیده است. طبق گزارش‌های جهانی هر فرد بزرگسال روزانه باید 2 تا 3 واحد میوه مصرف کند؛ بطور ماهانه یک خانوار 3 نفره ایرانی نیاز به 15 کیلوگرم میوه دارند و هزینه تهیه آن 600 هزار تومان تخمین زده شده است.
محصولات پروتئینی در جایگاه سوم این هرم قرار گرفته‌اند؛ میزان مصرف گوشت قرمز طبق نظر کارشناس تغذیه برای هر فرد ایرانی که سالم باید در روز باید معادل 45 گرم باشد و برای خانوار سه نفره ایرانی ماهانه به 4 کیلوگرم برسد.
درحال حاضر قیمت هر کیلوگرم گوشت قرمز بطور میانگین به 250 هزار تومان رسیده و یک خانوار ایرانی برای تامین نیاز خود به گوشت قرمز باید ماهانه یک میلیون تومان کنار گذارد.برای سایر محصولات پروتئینی نیز وضعیت هزینه‌ها سرسام‌آور است؛ هر فرد ایرانی روزانه به یک عدد تخم مرغ نیاز دارد و در نتیجه هر خانوار ایرانی ماهانه به سه شانه تخم مرغ نیاز دارد که هزینه تهیه آن 300 هزار تومان تخمین زده شده است.
در نهایت برای تامین نیازهای اولیه غذایی و داشتن یک زندگی سالم با حداقل‌ها یک خانوار ایرانی ماهانه باید 5 میلیون و 350 هزار تومان هزینه کند، چیزی برابر حداقل دستمزد یک کارگر در کشور.