امام سجاد(ع) یکی از حاضران سفر شهادت، از مدینه به مکه و از آنجا به سوی کربلا بود. لکن به دلیل شدت بیماری که او را از پا انداخت، نتوانست به سوی میدان برود. با وجود این وقتی ندای «هل من ناصر ینصرنی» پدرش را در روز عاشورا ‎شنید، برای اینکه ندای امامش را پاسخ گوید به تقلا درآمد، اما امام حسین(ع) به خواهرش ام کلثوم فرمود: «او را نگاه دار، که از نسل پیامبر کسی در زمین باقی بماند.» این سخن امام حسین(ع) از پشتوانه فکری و فطری گسترده ای برخوردار و ریشه در رسالت خاتم انبیا دارد. واپسین بعثت الهی، با این پشتوانه، افقی به سوی ابدیت گشوده و با کلام وحی نیز مورد حمایت قرار دارد. این رکن رکین هدایت مستمر و به صواب آدمی، در واقعه غدیر خم عینیت یافته و فلسفه انتظار منجی در آخرالزمان و استقرار حکومت عدل جهانی را شکل می دهد.رسالت های پیشین با رحلت رسولانشان، یکی از شئون آن که استمرار رسالت در بستر تاریخ و تعلیم اصول آن به پیروان بود، بلاتکلیف می ‏ماند. در نتیجه تعالیم آن نبی به دلیل نبود جانشینی آشنا به خم وچم مکتب، بتدریج به انحراف و انحطاط کشیده شده و از مسیر خود خارج می شد. براین اساس نیاز اجتماع به حاملان رسالت پس ازرسول امری حتمی و ضروری می نمود. این است که رسالت محمدی(ص) که کامل ترین دین است، دارای نهاد امامت بوده و مصادیق آن را افرادی با ویژگی های افضل، اعلم، اتقی‏ و در یک کلام برخوردار از جایگاه عصمت می داند. امامت در کنار زعامت و رهبری اجتماع مسلمین، مرجعیت دینی را هم برعهده دارد. بدین معنا که می تواند به تبیین، تدوین مفاهیم دینی و تشریع احکام بپردازد.امام زین العابدین(ع) که به همراه عمه‎ها، خواهران و سایر بنی‎هاشم و غیر آن‎ها، از عصرعاشورا به اسارت برده شد، به رغم فشارهای روحی و روانی سختی که متحمل بود در عین ابلاغ پیام نهضت عاشورا، ضمن خطبه‎هایی که ایراد می فرمود به پیام غدیر نیزتوجه خاص نشان داده و همراستایی پیام عاشورا با پیام بعثت، غدیر و انتظاررا بازگو کرد و نشان داد که به وجود آمدن عاشورا در نتیجه غفلت از پیام غدیر است.امام سجاد(ع) در خطبه مشهور خود در مجلس یزید با سخنان خود آثار ندامت را بر چهره مستمعان نشاند. آن حضرت پس از حمد و ثنای الهی خطبه ‏ای ایراد کرد که همه مردم گریستند و بی قرار شدند.

آن حضرت با رویکرد معرفی فضایل جانشین پیامبر و غصب این موقعیت از سوی کسانی که اهلیت آن را ندارند، فرمود: «ای مردم! خداوند به ما -جانشینان برحق رسول خدا - شش خصلت عطا فرموده و ما را به هفت ویژگی بر دیگران فضیلت بخشیده است، به ما ارزانی داشت علم، بردباری، سخاوت، فصاحت، شجاعت و محبت در قلوب مومنین را و ما را بر دیگران برتری داد به اینکه پیامبر بزرگ اسلام، امیرالمومنین علی علیه السلام، جعفر طیار، شیر خدا و شیر رسول خدا صلی الله علیه و آله (حمزه) و امام حسن و امام حسین علیه السلام دو فرزند بزرگوار رسول اکرم صلی الله علیه و آله را از ما قرار داد.» آنگاه در ادامه پس ازاین معرفی کوتاه فرمود: «هر کس مرا شناخت که شناخت و برای آنان که مرا نشناختند با معرفی پدران و خاندانم خود را به آنان می‏ شناسانم.ای مردم! من فرزند مکه و منایم، من فرزند زمزم و صفایم، من فرزند کسی هستم که حجرالاسود را با ردای خود حمل و در جای خود نصب فرمود، من فرزند بهترین طواف و سعی کنندگانم، من فرزند بهترین حج کنندگان و تلبیه گویان هستم، من فرزند آنم که بر براق سوار شد، من فرزند پیامبری هستم که در یک شب از مسجد الحرام به مسجد الاقصی سیر کرد، من فرزند آنم که جبرئیل او را به سدرهالمنتهی برد و به مقام قرب ربوبی و نزدیک ترین جایگاه‏ مقام باری تعالی رسید، من فرزند آنم که با ملائکه آسمان نماز گزارد، من فرزند آن پیامبرم که پروردگار بزرگ به او وحی کرد، من فرزند محمد مصطفی و علی مرتضایم، من فرزند کسی هستم که بینی گردنکشان را به خاک مالید تا به کلمه توحید اقرار کردند.» همان طور که ملاحظه می شود فحوای کلام حضرت در جهت تبیین پیام غدیر با برشمردن فضیلت های بایسته جانشین رسول خداست.آنگاه با معرفی نسب خود و نسبت خود با رسول خدا از طریق حضرت فاطمه(س) فرمود: «من فرزند فاطمه زهرا بانوی بانوان جهانم.» و آنقدر به این افتخارات و برجستگی ها ادامه داد که شیون مردم به گریه بلند شد! تا آنجا که یزید بیمناک شد و برای آنکه مبادا اعتراضی صورت گیرد، به موذن دستور داد تا اذان گوید تا بلکه امام سجاد علیه السلام را با این نیرنگ ساکت کند! موذن برخاست و اذان را آغاز کرد، همین که گفت: الله اکبر، امام سجاد علیه السلام فرمود: چیزی بزرگتر از خداوند وجود ندارد. و چون گفت: اشهد ان لا اله الا الله، امام علیه السلام فرمود: موی و پوست و گوشت و خونم به یکتایی خدا گواهی می‏ دهد. هنگامی که گفت: اشهد ان محمدا رسول الله، امام علیه السلام به جانب یزید روی کرد و فرمود: این محمد که نامش برده شد، آیا جد من است یا جد تو؟! اگر ادعا کنی که جد توست پس دروغ گفتی و کافر شدی و اگر جد من است چرا خاندان او را کشتی و آنان را از دم شمشیر گذراندی؟!

 خطبه امام سجاد(ع) مردم حاضر در مسجد را سخت تحت تاثیر قرار داد و انگیزه بیداری را در آنان برانگیخت و به آنان جرات و جسارت بخشید تا به نکات خطبه آن حضرت بیندیشند.

*روزنامه ایران