جماران، بزرگترین منکر؛ بدبین کردن مردم به دین است و بدبین کردن مردم به دین، نتیجه‌اش؛ به تعبیر امام خمینی؛ دفن اسلام است، و به تعبیر استاد مطهری؛ خروج گروه‌گروه از اسلام است.
امام خمینی از این معضل به "شکست اسلام" نام می‌برد اما ایشان تعبیر تندتری هم دارد و آن «دفن شدن اسلام» است!
در شکست ممکن است شکست خورد به صحنه بازگردد، اما در دفن احتمال بازگشت نمی‌رود!
جمله امام راحل چنین است: «امروز قضیه اسلام است، در یک‌وقت حساسی واقع هستیم که امر دائر بین این است که خدای‌نخواسته، خدای‌نخواسته، و نخواهد شد ان‌شاءالله - اسلام زیر پای ما "دفن بشود" و برود سراغ کارش!» (صحیفه امام ج ۱۰، ص۱۴۶)
استاد مطهری؛ در پاسخ به این سؤال: چرا گروه‌گروه مردم مانند حیوانات بسته‌ای که بندها را پاره کنند، پاره می‌کنند و «یخرجون من دین الله افواجاً»؟! پاسخ می‌دهد؛ "خود ما هستیم!"
صفت اول آسیب‌زنندگان به دین و دین‌داری بر اساس قرآن این است که تصور می‌کنند که کار خوبی می‌کنند و اعلام عدم عقب‌نشینی می‌کنند و با صدای رسا می‌گویند: "ما با این سروصداها عقب‌نشینی نمی‌کنیم!"
قرآن می‌فرماید: "اینان توهم این را دارند که کارهایشان بسیار عالی و باکیفیت است! / یَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ یُحْسِنُونَ صُنْعًا." (کهف / ۱۰۴)
در روایتی از حضرت امام علی (ع) نقل است که فرمودند:
"مصداق آیه، اهل کتاب (یهود و نصارا) هستند که در آغاز برحق بودند، سپس بدعت‌هایی در دین گذاشتند و گمان می‌کردند که کار نیکی انجام می‌دهند. آنگاه فرمود: «نهروانی‌مان دست‌کمی از آنان ندارند. / و ما اهل النهر منهم ببعید!» تفسیر مجمع‌البیان
قرآن صفات دیگری را در سوره منافقون بر می‌شمرد؛
صفت دوم اینان چنین توصیف می‌فرماید؛
"عدم درک واقعیات را صفت دیگر اینان معرفی فرموده: «حقیقت را درک نمی‌کنند / لا یفْقَهُونَ »
و صفت سوم؛ داشتن ظاهری آراسته، یعنی؛ زبانی خاص، لباسی مورد احترام و ارائه توجیهات عجیب برای روش‌های خویش:
هنگامی که آنها را می‌بینی، جسم و قیافه آنان تو را در شگفتی فرو می‌برد! / وَ إِذا رَأَیتَهُمْ تُعْجِبُک أَجْسامُهُمْ
و صفت چهارم؛ عدم انعطاف در مقابل حق، قرآن برای جزم‌اندیشی آیشان مثال به یک قطعه چوب خشک می‌زند: « گویی چوب‌های خشکی هستند که به دیوار تکیه داده شده‌اند / کأَنَّهُمْ خُشُبٌ مُسَنَّدَة ٌ»
نتیجه؛
تأثیرگذاران بر بدبین کردنِ مردم و خروج آنان از دین؛ گرچه شروعشان از نقطه "مثبت" است، اما توجه به بدعت‌ها و انحرافاتشان از مسیر حق نکرده، و بر دریافت غلط خود از دین؛ ژست ظاهرفریبانه داشته و بر اراده خود؛ تصلب می‌ورزند !
