از آغاز ایجاد قبرستان بقیع، هزاران نفر از شخصیت‌های سرشناس و برجسته اسلامی، از چهار امام معصوم شیعه(س) تا همسران و دختران رسول خدا(ص) و جمعی از صحابه و تابعین و... در بقیع به خاک سپرده شده‌اند که در این نوشتار تنها به برخی از آنها اشاره خواهیم داشت:
امام حسن بن علی بن ابیطالب(ع)
آن حضرت در نیمه رمضان سال سوم از هجرت در مدینه به دنیا آمد و در 28 ماه صفر سال 50 هجری قمری در سن 47 سالگی با دسیسه‌گری معاویه بن ابی ‌سفیان، به دست همسرش با زهر به شهادت رسید و در قبرستان بقیع به خاک سپرده شد. هنگام تولد، رسول خدا(ص) نام حسن را برای او انتخاب و بارها می‌فرمود: «حَسَنٌ مِنّی و انا مِنه احَبَّ ‌اللهُ مَنْ اَحَبَّهُ...»(1) «حسن از من است و من از او هستم، خداوند دوست بدارد آن که حسن را دوست داشته باشد».
امام علی ‌بن ‌الحسین زین‌العابدین و سیدالساجدین(ع)
امام سجاد(ع) در پنجم شعبان سال 38هـ.ق در مدینه به دنیا آمد دو سال با جدّ خود امام علی‌بن ابی‌طالب(ع) (38-40)، 12 سال با عمویش امام مجتبی(ع) (38-50) و 23 سال نیز با پدر بزرگوارش حسین بن‌علی(ع) به سر برد (38-61) و حدود سی و چهار سال نیز امامت کرد و در 12 و یا 25 محرم سال 95 هـ.ق در مدینه و در سن 57 سالگی به تحریک ولید بن عبدالملک مسموم و به شهادت رسید و در بقیع کنار عموی بزرگوارش امام مجتبی(ع) به خاک سپرده شد.(2)
امام محمد بن علی باقرالعلوم(ع)
امام باقر(ع) در سوم صفر سال 57 هـ.ق در مدینه به دنیا آمد و در هفتم ذی‌حجه سال 114 هـ.ق به دستور هشام بن عبدالملک در همان شهر در سن 57 سالگی به شهادت رسید و کنار پدر بزرگوارش امام سجاد(ع) مدفون گردید.
امام باقر(ع) در سن چهار سالگی در کربلا شاهد جنایات بنی‌امیه بود سپس 38 سال (57-95) با پدر زندگی و حدود 19 سال نیز امامت فرمود.
امام جعفر بن محمد الصادق(ع)
امام صادق(ع) در هفده ربیع‌الاول سال 83 هـ.ق در مدینه منوره به دنیا آمد و در 25 شوال 148 هـ.ق در سن شصت و پنج سالگی به دستور منصور دومین خلیفه عباسی مسموم و به شهادت رسید و در قبرستان بقیع کنار پدر و جد بزرگوارش به خاک سپرده شد حدود 12 سال با امام سجاد(ع) (83-95) و 31 سال (83-114) با امام باقر(ع) زندگی کرد و مدت امامت آن حضرت نیز حدود 34 سال بوده است.
عباس بن عبدالمطلب
کنار قبور چهار امام از اهل بیت رسول خدا(ص) در قبرستان بقیع، دو قبر دیگر وجود دارد که یکی از آنها قبر عباس بن عبدالمطلب عموی پیامبر(ص) و دیگر قبر فاطمه بنت اسد مادر امیرمومنان علی(ع) است.
عباس بن عبدالمطلب متولد سال 56 قبل از هجرت و تقریباً هم سن و سال رسول خدا(ص) [سه سال از آن حضرت بزرگتر] است وی در دوران کودکی و نوجوانی با آن حضرت مانوس بود به شکلی که هر کس دنبال آن حضرت می‌گشت سراغ او را از عباس می‌گرفت.(3)
در بنای کعبه همراه با پیامبر(ص) سنگ‌های خانه خدا را بر دوش می‌گرفت و مشارکت داشت.(4)
در غزوه حنین قاطعانه از پیامبر(ص) دفاع کرد، پس از رحلت رسول خدا(ص) نیز به علی(ع) وفادار ماند و سرانجام در 14 رجب سال 32 هـ.ق در دوره عثمان بن عفان در سن 88 یا 98 سالگی وفات یافت و پس از تشییع باشکوه و کم‌نظیر در قبرستان بقیع به خاک سپرده شد.
در مراسم دفن او امام علی بن ابی‌طالب و دو فرزندش حسنین(ع) حضور داشتند. خلفای عباسی از دودمان عباس بن عبدالمطلب‌اند و تلاش داشتند با این انتساب کسب وجهه کرده در مردم نفوذ کنند.
فاطمه بنت اسد
فاطمه بنت اسد بن هاشم بن عبد مناف همسر ابوطالب و مادر امیرمومنان علی بن ابی‌طلبا(ع) حدود 55 سال پیش از هجرت در مکه به دنیا آمد و در سال چهارم یا هشتم هـ.ق نیز در مدینه بدرود حیات گفت و در بقیع به خاک سپرده شد.
وی از زنان بافضیلت صدر اسلام است که پس از حضرت خدیجه(س) به پیامبر ایمان آورد. سرپرستی حضرت محمد(ص) را در کودکی و سن 8 سالگی برعهده گرفت، از این رو رسول خدا(ص) در مورد ایشان فرمود: او به راستی مادرم بود، کودکان خود را گرسنه نگاه می‌داشت و مرا سیر می‌کرد، آنان را گردآلود نگه می‌داشت و مرا شسته و آراسته می‌داشت، راستی که مادرم بود.(5)
هنگام مرگ او پیامبر(ص) فرمود: امروز مادرم وفات کرد، و وی را در پیراهن خویش کفن کرد، سپس وارد قبر شد و در لحد او خوابید و وقتی علت بی‌تابی پیامبر را جویا شدند فرمود: پس از ابوطالب کسی چون فاطمه به من نیکی نکرد.(6)
از امتیازات دیگر فاطمه بنت اسد، شکافتن دیوار کعبه و ورود او به داخل آن و به دنیا آمدن علی بن ابی ‌طالب(ع) است. نخستین بانویی است که همراه با علی بن ابی‌طالب(ع) از مکه به مدینه هجرت کرد و اولین زن بیعت‌کننده با پیامبر(ص) بعد از خدیجه(س) است.
از رسول خدا(ص) نقل شده که فرمود: جبرئیل به من خبر داده که او اهل بهشت است و خداوند به هفتاد هزار فرشته امر کرده تا برای او دعا کنند.(7)
پیامبر(ص) خود بر او نماز گذارد و جنازه او را در قبر نهاد.(8)
از دیگر مدفون‌ شدگان مشهور در قبرستان بقیع که در کتاب غربت بقیع مفصلاً درباره آن توضیح داده شده، عبارتند از، فرزندان رسول خدا(ص)، همسران پیامبر(ص)، عمه‌های پیامبر، دیگر زنان بافضیلت صدر اسلام مانند ام‌البنین و حلیمه سعدیه و چهره‌های معروف صدر اسلام مانند عقیل بن ابیطالب، عبدالله بن جعفر، ابن حنفیه و... است.
ـــــــــــــ
1- مجلسی، بحارالانوار، ج43، ص306.
2- مفید، الارشاد، ص253.
3- ابن هشام، السیره النبویه، ج1، ص82.
4- ابن اسحاق، سیره ابن اسحاق، ص79
5- آیتی، تاریخ پیامبر اسلام، ص49.
6- ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج4، ص1891.
7- حاکم نیشابوری، المستدرک علی‌الصحیحین، ج3، ص108.
8- ابن شبّه، تاریخ‌المدینه المنوره، ج1، ص124.