قَالَ: إِذَا ذَکَرْتَ أَعَانَکَ وَ إِذَا نَسِیتَ ذَکَّرَکَ.

ترجمه روایت: از رسول اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم سؤال کردند: کدام یک از یاران و دوستان بهترین هستند؟ فرمود: آنکه چون به یاد خدا باشى یاریت دهد و چون خدا را فراموش کنى به یادت آرد.

شرح روایت: به پیغمبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم عرض شد در بین کسانی که انسان با آنها مراوده تنگاتنگ دارد، چه کسی از همه بافضیلت تر است؟ «مصاحبت» به معنای مراوده تنگاتنگ است نه برخوردهای زودگذر. افرادی که انسان با آنها مراوده و رابطه تنگاتنگ دارد، نقش سازندگی روی انسان دارند. ما از این نوع رابطه تعبیر به «رفاقت» می کنیم. رفاقت غیر از رابطه و برخورد مقطعی است. به عنوان مثال به رابطه معاملی انسان با سایرین، رفاقت و رابطه تنگاتنگ اطلاق نمی شود.

از رسول اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم سؤال کردند: در بین این کسانی که انسان با آنها رابطه تنگاتنگ دارد چه کسی از همه بافضیلت تر است؟ حضرت در جواب به دو خصوصیت اِشارت فرمودند.

خصوصیّت اول: «إِذَا ذَکَرْتَ أَعَانَکَ»؛ آنگاه که به یاد خدا افتادی تو را کمک کند. سؤال: او از کجا فهمید که من به یاد خدا افتادم؟ آیا مراد، یاد و ذکر زبانی است تا او هم بفهمد؟ مثلاً دید که من ذکری را می گویم؟ نه! پس یاد و ذکر درونی من را از کجا فهمید؟

جواب: این جنبه کنایی دارد؛ یعنی آن جایی را که می بیند تو کاری الهی می کنی، تو را کمک کند. نه این که تو را از کار الهی باز دارد و منصرف کند؛ یعنی بر سر راه آن عمل الهی که می خواهی انجام دهی، مانعیّت درست نکند.

خصوصیّت دوم: «وَ إِذَا نَسِیتَ ذَکَّرَکَ». آنگاه که دید تو خدا را فراموش کرده ای به یادت بیاورد. این جا هم همان مطالب جمله قبل پیش می آید. او از کجا از دل من خبردار می شود؟ باز هم جنبه کنایی دارد.

یعنی وقتی می بیند تو داری کار شیطانی می کنی و خدا یادت رفته، آن جا خدا را به یاد تو بیاورد. بهترین کسی که انسان با او معاشرت و مصاحبت دارد آن کسی است که اگر کار الهی می کنم مرا کمک کند و اگر کار شیطانی می کنم مرا باز دارد و مرا به یاد خدا بیاندازد.

منبع: دفتر اطلاع رسانی آیت الله شیخ مجتبی تهرانی

** با تشكر از ارسال كننده : جناب آقاي سعيد امارم **