آرمان ملی - علیرضا پورحسین: در ساعات پایانی روز جمعه برخی خبرها حاکی از این بود که مذاکرهکنندگان ایرانی پذیرفته‌‌اند که مذاکرات بر اساس محتوای متونی که تا خردادماه امسال مورد توافق قرارگرفته بود، ادامه یابد. منابع نزدیک به هیات مذاکره‌کننده ایران به سرعت این خبر را تکذیب کردند. هم‌چنین علی باقری در توئیتی نوشت که فضاسازی دروغین خارج از اتاق مذاکره نمیتواند خللی در جدیت مذاکرهکنندگان در رسیدن به توافقی که از حقوق و منافع ملت ایران صیانت کند، وارد سازد. این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که ایران پس از سه ماه وقفه در مذاکرات دو سند در رابطه با لغو تحریمها و تعهدات هسته‌ای را به طرف‌های مقابل ارائه کرد. این دو سند مبتنی برآخرین پیش‌‌نویس جمع‌بندی شده در خردادماه سال جاری در دور ششم مذاکرات بود اما همزمان اصلاحات و تغییراتی در آن در چارچوب متن برجام اعمال شده بود. ایران در برابر انتقادها به تغییرات اعمال شده تصریح کرد که این تغییرات تامین‌کننده منافع ملی ایران است و باید در مذاکرات لحاظ شود و برای دستیابی به توافق در کوتاه‌ترین زمان آمادگی دارند به این شرط که آمریکا دست از فشار حداکثری و اجرای تمامی تحریمها علیه ایران بردارد. در راستای بررسی این مساله «آرمان ملی» گفت‌وگویی با حسن‌بهشتی‌پور، تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی داشته است که در ادامه می‌خوانید.
مذاکرات احیای برجام در وین را چگونه ارزیابی می‌کنید و چه مولفه‌هایی بر روند مذاکرات تاثیرگذار است؟
مذاکرات برجام به‌گونه‌ای پیش می‌رود که عملاً اتفاقات داخلی و خارجی مذاکرات تاثیرگذار شده‌اند. در خارج از محل مذاکرات، دو سری اتفاقات در حال رخ دادن است. نخست دیدارها و رایزنی‌ها میان کشورهای مختلف که مهم‌ترین آن‌ها در روزهای اخیر گفت‌وگوی بایدن و پوتین پیرامون برجام بوده است. جنبه دیگر مسائل در خارج از محل مذاکرات فضای رسانه‌ای است که ایجاد شده است و عملاً می‌تواند یک اهرم فشار باشد. در همین راستا تلاش می‌شود با انتشار اخبار و تحلیل‌ها بر فضای مذاکرات تاثیر گذارند. این فضای رسانه‌ای نیز با چند هدف ایجاد شده است. در وهله اول و در ظاهر به دنبال این هستند تا عطش فراوان مخاطبان در خصوص اخبار مذاکرات را پاسخ داده باشند و هم افکار عمومی را به آن سمتی هدایت کنند که خود تمایل دارند تا بر رویه مذاکرات نیز تاثیرهایی به‌صورت غیرمستقیم گذاشته باشند. به‌همین علت در روزهای اخیر نمی‌توان اخبار صحیح را از اخبار غلط تشخیص داد زیرا فضاسازی به صورت جدی انجام شده است. در همین راستا ایران نیز باید هوشیارانه عمل کند و در عرصه رسانه‌ای نیز قوی‌تر ظاهر شود. تجربه تاریخی نشان می‌دهد که 5 درصد موفقیت هر رایزنی سیاسی از مسیر اقناع افکار عمومی داخلی و خارجی می‌گذرد. ایران امروز اگر بتواند افکار عمومی داخلی را به‌خوبی توجیه کند و بر افکار عمومی در خارج از کشور نیز تاثیر مناسب بگذارد، گام بزرگی برای موفقیت در مذاکرات برداشته است. بسیاری از شکست‌های سیاسی، ریشه در شکست در عرصه رسانه‌ای دارد. کشوری که افکار عمومی را از دست دهد و از حمایت مردم خود برخوردار نباشد، از پیش شکست خورده است. با وجود این برخورد چندوجهی در مذاکرات وین و سخت شدن روند گفت وگوها، به‌نظر می‌رسد مذاکرات طولانی مدتی در پیش داشته باشیم زیرا هنوز نظرات به یکدیگر نزدیک نشده است. کشف نقاط مشترک امری زمان بر است و نیاز اصلی برای رسیدن به توافق است.
یکی از مهم‌ترین مسائلی که در این روزها در روند مذاکرات احیای برجام مطرح می‌شود، سنگ‌اندازی پنهانی روسیه است، این امر تا چه‌میزان به واقعیت نزدیک است؟
همواره در سال‌های اخیر نگاهمان به روسیه گرفتار افراط و تفریط بوده است و به همین علت نتوانسته‌ایم تحلیل درستی از رفتار روسیه داشته باشیم. این تحلیل که ایران زیر نفوذ روسیه است از اساس مبنا ندارد. روسیه یک قدرت بازی‌گردان است اما همچون سایر کشورها به دنبال منافع خود است وباید در مقیاس تاثیرگذاریش مورد توجه قرار گیرد. امروز همه کشورها از جمله ایران، آمریکا و اروپا به‌دنبال منافع خود هستند و کشوری از این مساله مستثنی نیست. آن تحلیل نیز که روسیه پاک و پاکیزه است و متحد خوب ایران است نیز نمیتواند صحت داشته باشد. در این میان باید به صورت جدی توجه داشت که یک نگاه وجود دارد که طبق آن اگر برجام به موفقیت برسد، روسیه نیز از آن منتفع خواهد شد زیرا دیگر مانعی پیش روی مبادلات تجاری ایران و روسیه نخواهد بود. حجم روابط تجاری ایران و روسیه امروزه نزدیک به میلیارد دلار است در حالی که برای آن یک افق 40 میلیارد دلاری ترسیم شده بود که با رفع تحریمها می‌توان به این رقم نزدیک شد. زمانی که ایران تحریم شد، شرکت‌های روسی جزو نخستین شرکت‌هایی بودند که ایران را ترک کردند زیرا نمی‌خواستند مشمول تحریم‌های آمریکا شوند.
بنابراین روسیه از احیای برجام حمایت می‌کند؟
ادله‌ای وجود دارد که روسیه حمایت می‌کند. نخست منافع اقتصادی است که به‌دست خواهدآورد. در وهله دوم روسیه از ایران هسته‌ای هراس دارد و نمی‌خواهد تحت هیچ عنوان دست‌آوردهای هسته‌ای ایران به سطحی غیرقابل کنترل برسد و به‌همین علت آن‌ها نیز حامی این هستند که با برجام برنامه هسته‌ای ایران کنترل شود. در این شکی نیست که روسیه بر پیمان عدم اشاعه تسلیحات هسته‌ای تاکید دارد و آن را دنبال می‌کند. درست است در بازه‌ای از زمان روسیه علیه ایران در شورای امنیت رای داد اما پس از برجام شاهد بودیم که رویه به‌شکل کلی تغییر کرد و همواره به نفع ایران رای داده‌اند و قطعنامه‌های آمریکا علیه ایران را وتو کرده‌اند. به اتکای همین دلایل نمی‌توان گفت که روسیه مخالف جدی برجام است.
