سمینار بین ‌المللی «الزامات وحدت اسلامی در جهان معاصر» عصر چهارشنبه(28 مهر ماه) با همکاری مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، در پژوهشکده امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی برگزار شد.

به گزارش خبرنگار جماران، دکتر سیدرضا صالحی امیری در این سمینار گفت: ما راجع به گفت و گو صحبت می کنیم ولی واقعیت امر این است که ما از الزامات گفت و گو به دور هستیم و باور نداریم که گفت و گو معجزه است و به معجزه گفت و گو وفادار نیستیم. وقتی که ما از گفت و گو صحبت می کنیم، حداقل هفت شرط را باید برای آن قائل شویم. اولین شرط آن عادلانه بودن فضای گفت و گو است. دومین شرط هدف گفت و گو است که اجبارسازی نیست بلکه برای اقناع سازی است، در حقیقت گفت و گو برای افزایش و تحقق باورها نسبت به یکدیگرست  نه ابلاغ بایدهای خود

این استاد دانشگاه ادامه داد: گفت و گو برای شناخت و کشف اشتراکات است و برای برجسته سازی اختلافات، و شقاق نیست. گفت و گو برای درک بیشتر طرفین نسبت به مشترکات است. گفت و گو اساسا باید به کاهش عصبیّت و جزمیّت طرفین منجر شود و محصول گفت و گو باید به نفی خشونت میان ادیان و مذاهب ختم شود. گفت و گو برای تسلط یا پیروزی بر افکاردیگران نیست؛ که خود را به اثبات برسانیم و حقانیت خودمان را به رخ بکشانیم. اساسا گفت و گو با ادبیات زبانی واعلامی  محقق نمی گردد؛ مگر با سیاست عملی و اعمالی.

وی اظهار داشت: ما برای رسیدن به یک هدف مقدس تلاش می کنیم اما مسیری که انتخاب کرده ایم اشتباه است و قطعا به مقصود و مقصد نمی رسیم. وقتی در داخل امکان تحقق وحدت نداریم چگونه می خواهیم در دنیای اسلام وحدت محقق کنیم؟ و چگونه می خواهیم در دنیای امروز وحدت را میان ادیان ومذاهب  محقق کنیم؟ 

صالحی امیری افزود: ابتدا باید در داخل باید انسجام سیاسی ،قومی،مذهبی ،فرهنگی، اجتماعی را در میان احاد ملت پیاده کنیم تا بتوانیم از وحدت سخن بگوئیم  قبل از وحدت ما نیازمند فهم دقیق از مفهومی به نام «انسجام» هستیم و تا انسجام در جامعه شکل نگیرد هیچ گاه وحدت محقق نخواهد شد. اساسا شالوده وحدت بر انسجام استوار خواهد بود. سؤال این است که چرا کشورهای توسعه یافته به دنبال انسجام و ما دنبال وحدت هستیم؟ 

وی تأکید کرد: اگر بعد از 40 سال ما امروز وحدت می داشتیم با انبوهی از خشونت، انتقام جویی و چنگ زدن به صورت همدیگر در دنیای اسلام مواجه بودیم؟! در کدام یک از ادوار گذشته تاریخ بیش از امروز دنیای اسلام در آتش خشم، خشونت، نفاق می سوزد؟ چرا چهل سال تلاش برای وحدت نتوانست حتی در منطقه به افول خشونت منجر شود؟ در یک دهه اخیر دنیای اسلام از چه مصیبتی در رنج و عذاب است؟

روح سیاست حتی بر گفت و گوهای میان ادیان و تقریب غالب است

این استاد دانشگاه افزود: من باور دارم که روح سیاست حتی بر گفت و گوهای میان ادیان و تقریب غالب است و تا زمانی که چتر سیاست را بر گفت و گو حاکم داریم امکان تحقق وحدت وجود نخواهد داشت. اساسا وقتی ما با دیگران می نشینیم یک پس زمینه و گفتمان سیاسی را با خودمان حمل و آن را به گفت و گو منتقل می کنیم و اینجا نقطه اصلی چالش ما است.

وی اظهار داشت: من همچنان باور دارم تحولات سیاسی و گفتمان سیاسی کشور بر روح گفتمان فرهنگی حاکم است. دلیلش این است که فرهنگ و جامعه فرهنگی و نهادهای فرهنگی فاقد اقتدار وهژمونی درعرصه تصمیم گیری هستند و قدرت خود را از نهادهای سیاسی می گیرند. به همین دلیل چون قدرت تصمیم گیری ندارند فقط در حد گفت و گو باقی می ماند. اگر این نکته را بپذیریم، ما نیازمند یک تغییر ریل هستیم. این ریل  کجااغاز میشود؟

صالحی امیری با تأکید بر اینکه «انسجام» عامل تداوم حیات یک ملت است، گفت: انسجام بستر وحدت ملی و الزام تحقق وحدت ملی است. بدون انسجام سخن از وحدت گفتن گزافه است. ما وقتی از انسجام صحبت می کنیم به منزله ادغام و شبیه سازی و یکسان سازی نیست. انسجام به معنای حرکت همزمان، هارمونیک و سازواره اجزای یک سیستم به سمت اهداف متعالی است. درگفتمان انسجام نه به دنبال محکوم کردن و نه به دنبال حاکم شدن هستیم. انسجام یعنی اینکه همه ظرفیت های ادیان و مذاهب در یک جهت برای تعالی انسانیت به کار گرفته شود.

وی یادآور شد: بعضی ها انسجام را یک امر مکانیکی (اجبار سازی )تعریف کرده اند؛ یعنی انچه  من می گویم باید محقق بشود. این تفکر رضاخان بود که آذری ها، بلوچها ،کردها و ترکمن ها را کوچ می داد برای اینکه فکر می کرد با این تغییرات می تواند انسجام ایجاد کند. اما ما از انسجام ارادی صحبت می کنیم. اندیشه امام متعالی ترین اندیشه انسجام ارادی در تاریخ این سرزمین است. تمام ملت باتنوع رنگ و نژاد و قوم و مذهب زیر چتر اسلام وانقلاب حلقه زده بودند تمام سخن امام برای ایجاد یک انسجام ارادی ومبتنی برباورها بوداینکه دیگران باید به ما شبیه شوند در اندیشه امام جایگاهی نداشت بعد از قائله کردستان امام برای علمای اهل سنت قسم یاد می کند که ما آمده ایم از شما تبعیض و ظلم را برداریم. امام به علمای اهل سنت می فرماید اگر قرار است تبعیضی باشد باید به نفع شما باشد تا ظلم برطرف شود. ما اصلا به این اندیشه نپرداخته ایم و در برنامه های ما اصلا جایگاهی ندارد.

این استاد دانشگاه تأکید کرد: گفت و گو بدون زمینه یک عملکرد عینی حاصلی نخواهد داشت؛ ما زیاد حرف می زنیم ولی باید با عمل ما در برنامه های ما متجلی شود. نکته بعدی پذیرش اصل کثرت درعین وحدت است ما به اندیشه امام اعتقاد داریم که به «کثرت در وحدت» اعتقاد داشت. یعنی ما زیر چتر ایران بزرگ همه نهله های فرهنگی را به رسمیت می شناسیم. کرد، آذری، بلوچ و عرب وترکمن در این سرزمین همانند دیگران از منزلت قدرت وثروت وحقوق برابر برخوردار هستند.

وی با بیان اینکه یکی از موانع اصلی انسجام در ایران «رادیکالیزم افراطی» است، گفت: چه کسانی در چهار دهه گذشته هیزم فتنه و نفاق را بین ما و اهل سنت ایجاد کردند چه کسانی نگذاشتند   تا مدارا، تحمل، سازش و زیست مسالمت آمیز در این کشور پایدار شود؟ چه کسانی عصبیت، جزمیت و خشونت را القا می کنند؟ چه کسانی زبان تهدید دارند و زبان همدلی وهمنوائی وانسجام رابرنمی تابند؟رمز ماندگاری ایران، اسلام، امام ،رهبری و فرهنگ وتمدن ایرانی در گروتداوم انسجام ملی است.

وحدت میان مذاهب اسلامی سبب خواهد شد تا تمام مسلمانان بتوانند از امکانات همدیگر استفاده کرده و محدودیتی علیه مذاهب خاصی وضع نشود

حجت الاسلام و المسلمین سعید جازاری نیز در این سمینار گفت: مفسران قرآن معتقدند که حقیقت دین محبت است و میان تمام مؤمنان پیوند محبت برقرار است و از این رو میان پیروان یک مذهب و دین الهی نوعی محبت برقرار است که مبنای وحدت قرار می گیرد. با این حال در برابر کافران نیز توهین یا تحقیری روا نیست، بلکه عزت و عظمت مورد نظر است. لذا اگر کتاب الهی را در نظر بگیریم، وحدت میان همه ادیان الهی و تقریب بین مذاهب نتیجه می ‌شود.

رئیس دانشگاه بین المللی اهل بیت(ع) افزود: از جنبه دیگر یعنی جنبه سنت نیز می ‌توان گفت با توجه به احادیثی که به ویژه شیخ حرّ عاملی در باب عشرت اهل عامه آورده است و فقیهان بزرگی از جمله آیت ‌الله خویی، امام خمینی(س) و مقام معظم رهبری، همه آن روایات را صحیح دانسته ‌اند و تصریح کرده‌ اند که ما باید بنا به سنت اهل ‌بیت(ع) و بعدها فقهای امامیه، وحدت و تقریب میان مذاهب اسلامی را در پیش بگیریم.

وی با تأکید بر اینکه سومین مبنای وحدت اصل عقلایی است، تأکید کرد: با توجه به اشتراکات گسترده میان فقه، اخلاق و اعتقادات اهل تسنن و تشیع، توجه به تقریب و وحدت و نرفتن به دنبال تفرقه، لازمه عقلانیت است.

جازاری چهارمین مبنا را ضرورتی تاریخی برای حفظ جهان دانست و یادآور شد: از اواسط قرن نوزدهم شاهد ظهور اسلام‌ هراسی و جریانی هستیم که فرقه ‌سازی را در دستور کار قرار داده است و در این دوره می‌ بینیم که از دل اسلام فرقه‌ های بسیار آمده است که تاکنون نیز سرمایه‌ گذاری بسیاری برای ترویج عقاید این فرقه‌ ها صورت گرفته است. لذا مقابله با این اختلاف ‌افکنی مستلزم تلاش ما برای دوری از تفرقه و توسل به وحدت است.

وی با اشاره به اینکه کشورهای غربی امکانات گسترده ای را در اختیار اهل سنت قرار می دهند، تصریح کرد: در یک استان فرانسه بیش از سه هزار مسجد برای اهل سنت ساخته اند در حالی که شیعیان هیچ مسجدی را در این استان در اختیار ندارند. لذا وحدت میان مذاهب اسلامی سبب خواهد شد تا تمام مسلمانان بتوانند از امکانات همدیگر استفاده کرده و محدودیتی علیه مذاهب خاصی وضع نشود.

متأسفانه ما روز به روز فرقه ‌‌‌‌ها را پررنگ ‌‌‌‌تر و اسلام را کمرنگ‌‌‌‌ تر می‌‌‌‌ کنیم

حجت ‌الاسلام و المسلمین عبدالکریم بی ‌آزار شیرازی، نیز در این سمینار گفت: پیامبر اسلام(ص) دو معجزه توأم با تحدی داشتند، یکی قرآن کریم است که همه می ‌‌‌‌دانیم و دیگری ایجاد الفت و تألیف قلوب میان مؤمنان بود. خداوند بیان می ‌‌‌‌دارد که این الفت میان دل ‌‌‌‌ها را او ایجاد کرده است و بعد تحدی می‌‌‌‌ کند که اگر تمامی آنچه در زمین است را خرج کنید تا این الفت را برقرار کنید، نخواهید توانست. همان طور که تا الآن نتوانستند مانند قرآن بیاورند، نتوانستند تألیف قلوب کنند.

عضو شورای عالی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی افزود: ما باید ببینیم پیامبر اسلام چخ طور تألیف قلوب کردند تا در زمان معاصر از آن استفاده کنیم. یکی از کارهای ایشان این است که پیامبر(ص) مسأله تألیف قلوب را با مسأله توحید پیوند زدند. توحید آن قدر میان ما کمرنگ شده است که فکر می ‌‌‌‌کنیم توحید فقط یعنی خدا یکی است، ولی امام فرمودند این یک بعد قضیه است و بُعد مهم توحید این است که آنچنان باورمان را به یگانگی خدا بالا ببریم تا احساس کنیم همه بنده خدا هستیم. متأسفانه در عربستان از توحید، بزرگترین اسباب تفرقه را ایجاد کردند و مرتب غیر خودشان را تکفیر می ‌‌‌‌کنند.

وی تأکید کرد: قرآن مرتب بیان می ‌‌‌‌دارد فرقه ‌‌‌‌گرایی شرک است. متأسفانه ما روز به روز فرقه ‌‌‌‌ها را پررنگ ‌‌‌‌تر و اسلام را کمرنگ‌‌‌‌ تر می‌‌‌‌ کنیم. دلیل اینکه تاکنون وحدتی بین ما شکل نگرفته، همین است. نکته دیگر پیوند تألیف قلوب با موضوع امامت است. فلسفه امامت برای ایجاد وحدت است. حضرت فاطمه(س) فرمودند امامت برای جلوگیری از افتراق است، ولی برخی همین مسأله امامت را وسیله تفرقه کردند.

وی با اشاره به آیه از قرآن کریم، اظهار داشت: علت اختلاف اهل کتاب به خاطر دین اسلام نیست، دین اسلام دین صلح و وحدت است. اینها که به نام دفاع از مذهب این همه اختلاف دارند به خاطر «زیاده خواهی» است. مهمترین کار پیامبر(ص) در درجه اول تزکیه بود و سعی کردند مؤمنان را از روحیه تکبر و حسادت و افزون خواهی تزکیه کنند، همین رمز موفقیت‌ شان بود. احکام عملی اسلام صورت جمعی دارد؛ مثل نماز جماعت، نماز جمعه و حج که یک امت با هم به عرفات و منا می ‌‌‌‌روند ولی متأسفانه ما بسیار در این زمینه تفرقه به کار می ‌‌‌‌بریم.

وی با اشاره به اینکه اسلام می ‌‌‌‌گوید حتی در عداوت هم عدالت داشته باشید، تصریح کرد: حضرت امیر(ع) متوجه شدند سپاهیانشان سپاهیان معاویه را سب کردند، ایشان سران سپاه را خواستند و گفتند: «اِنّی اَکرَهُ لَکُم اَن تَکونوا سَبّابین»‌، سران سپاه گفتند ما با ادب شما، ادب می‌‌‌‌ شویم. مسأله دیگر دعا به جای دشنام است. حضرت امیر(ع) می‌‌‌‌ فرمایند به جای دشنام، دشمن را دعا کنید. قرآن صریحا می‌‌‌‌ فرماید: «وَلَا تَقُولُوا لِمَنْ أَلْقَى إِلَیْکُمُ السَّلَامَ لَسْتَ مُؤْمِنًا». ما راحت همدیگر را تکفیر می‌‌‌‌ کنیم، همچنان که در طول تاریخ، صفویه اهل سنت را سب و لعن کردند، آنها هم به شدت شیعیان را تکفیر کردند که تا امروز دچار مشکل تفرقه هستیم.

ما باید به دنبال وحدت و نمودهای آن در واقعیت باشیم و نه در شعار و سخن

حجت‌الاسلام و المسلمین محمد‌مهدی تسخیری نیز در این سمینار با بیان اینکه مطرح شدن هفته وحدت از جانب امام خمینی‌(س) نشان ‌دهنده اهمیت وحدت برای حفظ پایه‌ های انقلاب و همچنین جامعه بشری است، گفت: ریشه وحدت اسلامی در پیام پیامبر اسلام است و این پیام باعث شد دل ‌ها به هم نزدیک و امتی تشکیل شود که تا‌کنون به رغم تمام تلاش ‌ها برای انحراف و نابودی آن پا بر جا مانده است.

معاون امور بین‌الملل دانشگاه ادیان و مذاهب اسلامی افزود: وحدت عاملی برای از بین بردن آثار ناپسند و مهیب پدیده‌ های منفی در جامعه است. یکی از مهمترین این پدیده‌ های منفی جنگ ‌ها و خونریزی در جهان اسلام که بیش از 105 میلیون نفر از مسلمانان را به قتل رسانده و صدها میلیون نفر را نیز آواره کرده است. این امور بوده که منجر به مهاجرت مغزهای متفکر از جهان اسلام و ضعف این کشورها شده است.

وی تأکید کرد: مهمترین عامل این اتفاق همان‌ طور که امام‌ خمینی(س) نیز تذکر داد، «تفرقه» بوده است. این عامل اجانب را بر جهان اسلام مسلط کرده و این امر باعث ضعف ما شده است، به شکلی که ثروت‌ های اسلامی از این کشورها به سوی غرب روان است و کشورهای اسلامی تنها مصرف ‌کننده هستند. اگر برادری و اخوت بود، آیا حوادث هولناکی که امروزه در یمن، سوریه، لبنان و جاهای دیگر شاهد هستیم، باز هم واقع می‌ شد؟! قربانیان این حوادث تنها مسلمانان هستند و گروه‌ هایی که به نام اسلام و با قصد دفاع از اسلام، اما در اصل برای کینه و بنیاد تفرقه و جدایی کمر به نابودی اسلام بسته‌ اند.

تسخیری ادامه داد: اسلام دین رحمت است، اما این گروه ‌ها به دنبال آن هستند که چهره ‌ای خشن و غیررحمانی از اسلام به نمایش بگذارند. تقریب واقعی به معنای وحدت در موضع ‌گیری علیه دشمنان و همچنین تقریب میان مذاهب است که خود منجر به تأکید بر مشترکات میان مذاهب است که بیشتر از 90 درصد فقه مذاهب مختلف اسلام را تشکیل می‌ دهد. تقریب به معنای حذف یک مذهب یا سیطره یکی بر دیگری یا فراهم کردن ترکیبی از همه مذاهب نیست، بلکه به معنای احترام به مشترکات و پیدا کردن آنها است.

وی تأکید کرد: ما باید به دنبال وحدت و نمودهای آن در واقعیت باشیم و نه در شعار و سخن، بلکه باید بتوان فرهنگ تقریب را در جای‌ جای جهان اسلام، در آموزش، فضای شخصی و عمومی و در مقام عمل ایجاد کرد.

سخنان حجت الاسلام و المسلمین سید حسن خمینی در این سمینار را «اینجا» بخوانید.