قفقاز همان قدر که کوه و یخ دارد، قوم و قبیله نیز دارد. به نوشته استرابور، در حدود دو هزار سال قبل حدود ۷۰ قبیله، در این منطقه زندگی می کردند. هزار سال پس از استرابور، مسعودی جغرافی دان مسلمان در «مروج الذهب» می نویسد: «تعداد گروه های قومی در تعاز آن قدر زیاد است که گاه مردم، زبان روستای مجاور را هم در نمی یابند. در حال حاضر در این منطقه حدود ۵۰ گروه قومی وجود دارد که به سه خانواده قربانی تقسیم می شوند: خانواده زبان های قفقازی، هند و اروپایی و آلتای. با وجود این در زیر سایه اقتدار شاهنشاهی ایران در صلح می زیست و در جوار هم قفقاز سحر انگیز و وهم آلود و رویایی شده بود. قفقازی که هنوز هم هر انسانی را که به آن منطقه سفر کند، مسحور و مبهوت می کند. هرچند هر از گاهی از قبایل بدوی ترک تا ارتش روم به این منطقه یورش می آورد؛ اما قفقاز ایرانی بود. تا اینکه با ضعف قاجار روس ها مانند لشکر مردگان از شمال آمدند و از دیوار گذشتند. هرچند مردم و حاکمان ایرانی قفقاز مقاومت می کردند؛ اما رویای شستن چکمه ها در آب های گرم خلیج فارس چیزی نبود که بشود به راحتی از آن گذشت».

از اوایل قرن ۱۹ روس ها با لشکر مجهزشان توانستند آخرین مقاومت های ایرانی را در قفقاز شکست دهند و دو عهدنامه ننگین گلستان و ترکمانچای را به ایران قاجاری تحمیل کنند. با وجود رشادت های عباس میرزا ۲۵۰ هزار کیلومتر از سرزمین های ایران در قفقاز به روس ها واگذار شد. از گرجستان تا سواحل دریای سیاه و بادکوبه پس از هزاران سال دیگر ایرانی نبودند. هرچند شاه قاجار شرایط خفت بار صلح را پذیرفت؛ اما فضای سحرانگیز قفقاز، از جان و ذهن ایرانیان جدامانده از وطن و کوه های سر به فلک کشده و یخ های درخشان قله ها هیچ گاه زدوده نشد. ایرانی ها هیچ گاه خاطرات قفقاز و داغ از دست دادن آن را فراموش نکرده اند. ازاین رو است که در هر اتفاقی رویای بازگرداندن قفقاز را فریاد می زنند. ایرانی ها با حسرت به آن سوی ارس نگاه می کنند و اران و شروان و گنجه و شوشا و بادکوبه و ایروان تفلیس و... را پاره های جدا افتاده از ایران می دانند و با استناد به پایان قرارداد ترکمانچای و امکان بازگشت سرزمین های جدا افتاده به مام میهن را بررسی می کنند. قراردادی که هرچند با به رسمیت شناختن کشورهای تشکیل شده در قفقاز پس از فروپاشی شوروی از سوی جمهوری اسلامی ایران از فاز اجرائی بیرون آمده است؛ اما همیشه در جهان قدرت و منافع ملی بر اصول حقوقی ارجح بوده اند.

پس از فروپاشی شوروی دولتمردان ایرانی همیشه با حسن نیت به باکو نگریسته اند و سعی کرده اند خیالشان از بابت قفقاز راحت باشد؛ اما خیره سری مقامات باکو و تبدیل کردن شمال ارس به حیاط خلوت اسرائیل و ترکیه و حمایت از تجزیه طلبان ایرانی در این سال ها کارد را به استخوان رسانده است و بیراه نیست که اگر ایران بخواهد یک بار برای همیشه دردسر را کم کند و این فرزند چموش را تنبیه کند. ما همیشه در این سال ها کشورهای نوظهور قفقاز را به سان فرزندان ایران نگریسته ایم؛ اما گروگان گیری فرهنگ و مردمان ایرانی، سرکوب ایرانی تباران، همدستی با اسرائیل و هزاران اقدام دشمنانه از سوی مقامات باکو تا زمانی قابل تحمل است که جدی نشود؛ اما اینکه باکو بخواهد برای رسیدن به نخجوان خاک ارمنستان را اشغال کند، حتما واکنش متناسب ایران را به همراه دارد.

منطق جغرافیا و ژئوپلیتیک همیشه ثابت است و قابل چشم پوشی نیست. برای این منطق مثال های فراوانی می توان زد. در سال ۱۹۵۰ ارتش چین با گذر از کوهستان های سخت گذر در جنگی فاجعه بار امپراتوری تبت با دو میلیون و ۵۰۰ هزار کیلومتر را به اشغال خود درآورد. با وجود تمام مخالفت ها چین امپراتوری باستانی و قدیمی تبت را نابود کرد و این کشور را به چند بخش تقسیم کرد. هرگونه مقاومت را سرکوب کرد و خود را محق به تصرف تبت دانست. دلیل اصلی تصرف تبت از سوی چین جبر جغرافیا بود؛ چرا که چین نیاز داشت به آسیای مرکزی دسترسی داشته باشد و کنترل بهتری روی هند انجام دهد. همچنین در سال ۱۹۶۷ میلادی در جریان جنگ شش روزه اعراب و اسرائیل، بلندی های جولان به اشغال رژیم صهیونیستی درآمد. اسرائیل بلندی های جولان را مانند مائده آسمانی پذیرفت و تمام خطرات و ناآرامی ها را به جان خرید تا سرچشمه های سیراب کننده خود را حفظ کند. باز هم جبر جغرافیا تمام قوانین بین المللی را کنار زد  و کار خود را کرد. 

در سال ۲۰۱۴ و با اوج گیری بحران اوکراین که در تلاش برای نزدکی به غرب بود، حکومت روسیه خود را در یک موقعیت تاریخی یافت تا یک بار برای همیشه مشکل دسترسی به دریای سیاه را حل کند. از این رو کریمه را اشغال و در نهایت ضمیمه خاک خود کرد. روسیه به دلیل دسترسی بد به آب های آزاد خود را درتنگنا و خفگی ژئوپلیتیک حس می کرد و این یک فرصت تاریخی برای خارج شدن از این جبر جغرافیایی بود. از این رو بی درنگ دست به اشغال زد. این تنها نمونه هایی از جبر جغرافیایی است که برای اصلاح نقشه جهانی انجام می شود و در آینده نیز شاهد موارد دیگری خواهیم بود.