جماران: در هفته‌های اخیر ایران شاهد تحولات ژئوپلیتیکی در مرزهای شمال غربی خود بوده و متعاقبا این تحولات در سخنان و صحبت‌های تند و تحریک آمیز دولتمردان همسایه شمال غربی یعنی جمهوری آذربایجان نمود بیشتری پیدا کرده که در برخی موارد موجودیت سرزمینی ایران را مورد تهدید قرار داده‌ است!

رفتارهای دور از انتظار دولتمردان آذربایجان در قبال ایران!

در یکی از این تهدید پراکنی‌های علیه تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران، الله‌شکور پاشازاده، رئیس اداره روحانیت باکو و روحانی وابسته به الهام علی‌اف که رابطه‌ای قوی با رژیم صهیونیستی دارد، ایران را به حمایت از ارمنستان متهم و تهدید به تجزیه و تسخیر توسط جمهوری آذربایجان کرده است!

حتی کار به پستوهای سیاسی دیگری هم کشیده شده است و اخیرا نمایندگان کشور آذربایجان علیه ایران اظهارات تندی را بیان کرده‌اند. این در حالی است که ایران همیشه به تمامیت ارضی آذربایجان احترام گذاشته و حتی در مسأله قره باغ این منطقه را جزئی از «اراضی اسلام» و تحت اشغال ارمنستان دانسته که باید به خاک آذربایجان برگردد.

در پاسخ به این اظهارات ضد ایرانی، حجت الاسلام و المسلمین عاملی نماینده ولی فقیه و امام جمعه اردبیل در خطبه نماز جمعه هفته گذشته گفت: «مردم به ما می‌گویند آیا در کشور کسی نیست به این تهدیدها جواب بدهد؟ ملت ما شدیدا از این جسارت‌ها ناراحت هستند؛ ایران، دوست و ذخیره آذربایجان است».

وی افزود: «من به سیاست‌مداران آذربایجان توصیه می‌کنم مراقب باشند و از اختلافات جلوگیری کنند؛ ملت ایران در هر دو جنگ قره باغ حامی و مدافع مردم آذربایجان بود و بنده قبل از وزارت خارجه بیانیه داده و اعلام کردم که قره باغ حق آذربایجان است و امروز مردم از ما سؤال می‌کنند که شما از آذربایجان حمایت کردید، اما چند نماینده مجلس آن ها موجودیت ایران را تهدید می‌کنند و می‌گویند که ایران را از نقشه جهانی حذف می‌کنیم. ایران را تجزیه و به تمام نقاط ایران پرچم ترک را می‌زنیم و این را هم‌زمان با مانور سه کشور در آن طرف مرز ارس باز پخش کردند».

سردرگمی و بازی الهام علی اف با آتش!

گویا پیروزی پوشالین آذربایجان در جنگ اخیرش با ارمنستان که بدون اتکا به خود و با پشتیبانی شدید ترکیه و رژیم صهیونیستی صورت گرفت، دولتمردان آذربایجان را به این توهم رسانده که خود را در قیاسی نابخردانه هم تراز با ایران بدانند. تصورات سیاسی رئیس جمهور آذربایجان و دولتمردان این کشور از حد کشور خود فراتر رفته است و درباره این همسایه بزرگ خود نظرات مداخله جویانه مطرح می‌کند!

در واکنش به این تحولات روزنامه کیهان در سرمقاله خود به تاریخ پنجم مهر نوشت: «ایران تغییرات مرزی را تحمل نمی‌کند». سعدالله زارعی در این یادداشت نوشت: «تحولات در مرزهای شمال غربی ایران می‌تواند تأثیر عمده‌ای بر وزن سیاسی ایران و روسیه در تحولات منطقه قفقاز و حتی فراتر از آن داشته باشد. آنچه اکنون در مرزهای شمال غربی ایران مشاهده می‌شود، شکل‌گیری یک اتحاد نامرئی بین آمریکا، ترکیه، آذربایجان، ارمنستان و رژیم صهیونیستی است و هدف‌گذاری آن ایجاد یک تغییر ژئوپولیتیک با نتایج راهبردی علیه دو کشور ایران و روسیه است».

در ادامه این واکنش‌ها مشکینی سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی گفت: «هرگونه رفتار و موضع و اقدام تنش‌زا خواسته یا ناخواسته بازی در میدان دشمن است» و همچنین علی نیکزاد نایب رئیس مجلس در حساب توئیتری خود نوشت: «خطاب به برخی می‌گویم، کمی تاریخ معاصر مطالعه کنید تا سرنوشت رهبرانی که به‌ آمریکا و صهیونیسم اعتماد کردند را بدانید».

بعد از بحران قره‌باغ و آغاز آتش بس میان دو کشور ارمنستان و آذربایجان و عقب نشینی ارمنستان از این منطقه کوهستانی، در ماه‌های اخیر شاهد حرکت نیروهای نظامی آذربایجان به سمت جنوب منطقه قره باغ و نزدیک شدن به مرزهای جغرافیایی کشورمان بوده‌ایم.

در جریان جنگ قره باغ با عقب نشینی نیروهای ارمنستانی و براساس توافق آتش بس میان آذربایجان و ارمنستان، ایروان موظف شد نیروهای خود را از مناطق «آقدام، لاچین، کلبجر، قراگول» و مناطق غربی و شمال غربی علادین و مناطق غربی، جنوب غربی و شمال غربی قبادلی که با ارمنستان هم مرز هستند خارج کند و کنترل این نقاط را به باکو واگذار کند.

بر اساس این تواقفات مرزی در همسایگی ایران، کامیون‌های ایرانی حامل بار به ایروان ملزم به پرداخت عوارض دوگانه به دولت ارمنستان در بدو ورود به خاک آن در گذرگاه مرزی نوردوز و بار دیگر برای ورود به اراضی آذربایجان و برای گذر از محور گوریس-کاپان شده‌اند.

با ادامه این روند مزاحمت‌هایی مانند متوقف کردن مسیر تردد زمینی از ایران به ارمنستان توسط آذربایجان به وجود آمد و شنیده‌ها حاکی از آن است که  نیروهای جمهوری آذربایجان چندین بار چند تن از این رانندگان را زندانی کرده‌اند.

«گوریس» شهری در ارمنستان و جنوب «کاپان»، مرکز استان «سیونیک» واقع شده که فاصله آن از ایروان ۲۴۰ کیلومتر و از شهر کاپان ۷۰ کیلومتر است. بخشی از جاده گوریس-کاپان (گوروش-قافان) که مسیر اصلی ترانزیت و انتقال بار کامیون‌های ایرانی به ارمنستان است، به‌دنبال توافق آتش‌بس سال گذشته به کنترل جمهوری آذربایجان درآمد و طبق گزارش اخیر رادیوی عمومی ارمنستان جاده 43 کیلومتری «تاتو» به «آغوانی» تا پایان نوامبر آماده می‌شود که گویا قرار است این مسیر جایگزین گوریس-کاپان باشد.

ایران تا پیش از تحولات اخیر با توجه به حضور ارمنی‌های ارتساخ در «فضولی» و «خدا آفرین» در عمل همسایه قره‌باغ بود و توان نقش آفرینی بیش‌تری در منطقه قره باغ را داشت. این تغیرات منجر به مسدود شدن ارتباط ایران با ارمنستان و عدم وابستگی آذربایجان به ایران برای دسترسی به نخجوان نیز خواهد بود. همچنین اگر این وقایع با همین روند طی شوند، ارتباط ایران به ارمنستان قطع و در آینده تابع کنترل ترددهای مرزی ایران به ارمنستان توسط جمهوری آذربایجان خواهیم بود.

ایران آماده پاسخ به هرگونه تهدید برعلیه تمامیت ارضی خود است

در روزهای اخیر ایران در استان‌های شمال غربی خود در حال برگزاری رزمایش است، که رئیس جمهور آذربایجان الهام علی‌اف در واکنش به آن گفته است: «چرا این کار پس از این که ما مناطق قره باغ را پس از ۳۰ سال آزاد کردیم، انجام می‌شود؟» این صحبت های رژیس جمهوری آذربایجان در حالی است که شواهد حاکی از آن است که همکاری و ارتباط نظامی-امنیتی رژیم صیهونستی با جمهوری آذربایجان بعد از جنگ اخیر قره باغ افزایش دو چندانی داشته است و حتی اخباری در دسترس است که آذربایجان در نزدیکی مرز با ایران چند پایگاه اطلاعاتی در اختیار رژیم صیهونیستی قرار داده است.

حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان این اظهارات علی‌اف را تأسف برانگیز خواند و گفت: ایران حضور و فعالیت رژیم صیهونیستی علیه امنیت ملی خود را تحمل نمیکند و در این رابطه هر اقدام که لازم باشد را انجام خواهد داد.

همچنین سرادار پاکپور فرمانده نیروی زمینی سپاه در پاسخ به این تحولات اظهار کرد: «تغییر ژئوپلیتیکی در منطقه خط قرمز ماست و جلوگیری از تغییر در مرزهای کشورهای همسایه از راهبردهای جدی جمهوری اسلامی ایران است، و هرگونه تغییر ژئوپلیتیک منطقه را مخل امنیت داخلی خود می‌دانیم و همواره آن را خط قرمز اعلام کرده‌ایم. بر این اساس بدیهی است که نسبت به آن بی تفاوت نباشیم».

وی همچنین در مورد اظهار نظرهایی که درباره رزمایش اخیر ایران صورت گرفته است گفت: «دولت‌های همسایه بهتر از هر کس دیگری دلیل برگزاری رزمایش‌های ایران را می‌دانند».

در ادامه این واکنش ها سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان گفت: «مانور انجام‌شده از سوی کشورمان در مناطق مرزی شمال‌غرب، یک موضوع حاکمیتی است و برای آرامش و ثبات کل منطقه انجام می‌شود» و همچنین خاطر نشان کرد: «ایران حضور هرچند نمایشی رژیم صیهونیستی در نزدیکی مرزهایش را نمی‌پذیرند و در این رابطه هر اقدامی را که برای امنیت ملی خود لازم بداند انجام خواهد داد.»

شیطنت اخیر سه همسایه هم مرز ایران

اخیرا سه کشور آذربایجان، ترکیه و پاکستان در تاریخ 12 تا 20 سپتامبر رزمایشی مشترک تحت نام «سه برادر» برگزار کردند، این نخستین باری است که نیروهای نظامی سه کشور در یک رزمایش نظامی مشترک با یکدیگر شرکت داشته اند.

شاید در بررسی‌های ژئوپلیتیکی حضور پاکستان در این رزمایش قابل توجیه نباشد، اما دلیل آن هرچه که هست نشانی از تلاش در جهت تغییر موازنه ژئوپلیتیکی همسایگان علیه ایران دارد. بدون تردید برگزاری اینگونه رزمایش‌ها بدون دلیل نبوده و زمینه‌های همکاری‌های نظامی، اطلاعاتی و امنیتی را میان این سه کشور در آینده فراهم خواهد کرد.

همچنین چند روز پیش، رزمایش نظامی دیگری انجام شد که باعث ایجاد نگرانی در ارمنستان شد. صحبت از آموزش تاکتیکی مشترک نیروهای ویژه آذربایجان و ترکیه در منطقه «لاچین» است که به تازگی به پایان رسیده است.

با این اوصاف نظر می‌رسد، اقدامات نظامی ایران پس از صبر بسیار و عدم ایجاد حساسیت برای همسایگان خود در پاسخ به تحولات و تحرکات تهدید آمیز اخیر همسایه شمالی در چارچوب استراتژی ملی و دکترین امنیتی خود منطقی باشد.