طي چند سال گذشته موضوع فيلترينگ و در يکي دو سال اخير، کاهش حجم پهناي باند سايت‌ها و پلتفرم‌هاي خارجي در ايران داغ بوده و اين موضوع با طرح صيانت از فضاي مجازي به اوج خود رسيده است. همين موضوع سبب شده ميليون‌ها نفر که کســب و کارشـان در گرو سرعت اينترنت و دسترسي به پلـــت‌فـرم‌هاي خارجي نظير اينستاگرام است، با دغدغه‌هاي جدي روبه‌رو شوند. اما در روزهايي کـــه سرعت اينترنت پلت‌فرم‌هايي نظير اينستاگرام در کشور به شدت کاهش پيدا کرده، پلت‌فرم‌هاي داخلي آپارات، فيليمو، بلد، طاقچه و ماسک از حساب گوگل حذف شدند و برخي اين موضوع را آغاز جنگي نوين عليه دانش و محصولات فناورانه ايراني و برخي ديگر اقدام متقابل در جهت پيشبرد طرح صيانت از فضاي مجازي و اقدام متقابل شرکت گوگل مي‌دانند.
در شرايطي طرح صيانت از فضاي مجازي در مجلس مسکوت مانده و در حال بررسي است، برخي از اپراتورها به استقبال اين طرح رفته‌اند و با کاهش پهناي باند برخي از پلت‌فرم‌هاي خارجي، نظير «اينستاگرام» روند کُندي آن را اجرايي کرده‌اند. هنوز هيچ مسئولي در اين رابطه اعمال نظر نکرده، اما طبق تجربه و نظرسنجي «آرمان ملي» از ميان 700 کاربر اينستاگرامي، 71 درصد آنها اعلام کردند که سرعت اينترنت اينستاگرام‌شان به شدت کاهش سرعت داشته و 29 درصد معتقد بودند که تغييري نداشته است. طبق گزارش‌هاي رسانه‌هاي ديگر، گويا شرکت‌هاي نظير همراه اول نيز پهناي باند اينترنت را کاهش داده‌اند. همان هدفي که طرح صيانت دنبال مي‌کند. در اين ميان برخي از شرکت‌هاي ارائه دهنده سرويس‌هاي اينترنتي مانند «هاي وب» دامنه‌هاي مربوط به کشور ارمنستان را فيلتر کرده‌اند، در شرايطي که بقيه اپراتورهاي و شرکت‌هاي اينترنتي اين موضوع را در دستور کار ندارند. يک مسئول در يکي از شرکت‌هاي اينترني که نمي‌خواهد نامي از وي برده شود، در اين رابطه مي‌گويد: «طبق روال، شرکت‌هاي اينترنتي موظف به فيلتر دامنه‌هاي برخي از کشورها هستند، مثلا دامنه am در هيچ شرکتي به غير از هاي وب فيلتر نيست، ولي ممکن است، شرکت ديگري در زمينه خدمات اينترنتي، دامنه‌هاي کشور ديگر را فيلتر کرده باشد که دسترسي به آن دامنه‌ها در اين شرکت باز و آزاد باشد.»
اپراتورها، سريع‌تر از مجلس عمل کردند
در اين شرايط يک کارشناس آي تي معتقد است که برخي اپـــراتورهاي به استقبال طرح صيانت از فضـــاي مجــازي رفته‌اند و زمينه ذهني جامعه را براي مسدود سازي پلت‌فرم‌ها و سايت‌هاي خارجــي فـــراهــم مي‌کند.
کيوان بسطامي در ادامه صحبت‌هايش به اقدام اخير گوگل اشــاره‌اي دارد و به «آرمان ملي»‌ مي‌گويد: «متاسفانه اقدام شرکت گوگل نيز راه را براي اجراي پرسرعت طرح صيانت باز مي‌کند و اين به‌ معناي نابودي ميليون‌ها کسب و کار اينترنتي است. متاسفانه اقدام نسنجيده گوگل بر خلاف شرايط اجتماعي ايران بود و اين موضوع نگران کننده است. هنوز که طرح صيانت از فضاي مجازي آغاز نشده‌، برخي از اپراتورها به استقبال اين طرح رفته‌اند و افزايش قيمت سرسام آور اينترنت و قطع و صل شدن آن، باعث گلايه بسياري شده است.» او در ادامه مي‌افزايد: «اگر ما به صورت داخلي‌ به ماجرا نگاه کنيم، شرکتي مانند همراه اول پروژه بزرگ‌تري را جلو مي‌برد. اگر طرح صيانت اجرايي شود، روبيکا بسيار منفعت مي‌برد. به همين دليل همين به نظر مي‌رسد که اپراتور همراه اول براي اجراي اين طرح از ديگر اپراتورها مشتاق‌تر باشد.»
دليل ورشکستگي پلتفرم‌هاي داخلي
اين گفته‌ها در شرايطي از سوي اين کارشناس بيان مي‌شود که طي چند وقت اخير بسياري از پلت‌فرم‌هاي داخلي که قصد داشتند جايگزين اينستاگرام و تلگرام شوند، به دليل مشکلات مالي و عدم حمايت مردم، به فعاليت‌هاي خود پايان داده‌اند و با فيلتر شدن تلگرام، فقط شرکت‌هاي ارائه دهنده فيلتر شکن به ثروت عظيمي دست يافتند، به نحوي‌که برخي از شرکت‌ها درآمد ماهيانه تا دو ميليارد تومان دارند. در اين ميان بسطامي معتقد است که «يکي از دلايل نگراني از اجرايي کردن طرح صيانت و داخلي شدن خدمات اين است که مجموعه‌هاي داخلي نشان‌ داده‌اند که عمدتا پاسخگو نيستند. اين عدم پاسخگويي به اين دليل است که از حمايت‌هايي برخوردارند و پاسخگويي و شفافيت لازم را ندارند.نمونه اين ماجرا هم همين اختلال‌هايي است که رخ مي‌دهد. کاربر مي‌داند که اگر در هريک از شبکه‌هاي مجازي مانند اينستاگرام، توئيتر يا هر پيام‌ رسان ديگري به مشکل بر بخورد مي‌تواند با يک پيام اين مشکل را برطرف کند چون اين پيام رسان‌ها پاسخگو هستند. هر نوع اختلالي در هر جايي که رخ دهد سرويس‌دهنده‌ها بايد مشکل را اعلام کنند تا کاربر در جريان قرار بگيرد. اما در ايران اين عدم پاسخگويي و تفکيک مردم از مسئولان، بزرگ‌ترين دغدغه موجود است.»
حذف پلتفرم‌هاي ايراني، اعلام جنگ نوين؟
در اين ميان شرکت آمريکايي گوگل ظاهرا بر اساس تحريم‌هاي آمريکا، اپليکيشن‌هاي ايراني را از بازار ديجيتال اندرويد حذف کرده و تهران اين اقدام را «اعلام جنگ» خوانده است. وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات ممنوعيت اپليکيشن‌هاي ايراني را محکوم کرده و گفته: «ادامه اين رويه را نشانه آشکاري از اعلام جنگي نوين عليه دانش و محصولات فناورانه ايراني مي‌دانيم که همه ما ايرانيان را براي افزايش قدرت ملي در حوزه فضاي مجازي مصمم‌تر مي‌کند.» در بيانيه وزارت ارتباطات ايران گفته شده که «حذف برنامک‌‌هاي (اپليکيشن) موثر و پرکاربرد ايراني نشان از کينه‌توزي با مردم ايران و اوج ناراحتي و نگراني آنها از توسعه و کاربردي شدن کسب و کارها و پلت‌فرم‌هاي بومي ايراني است.» اين وزاتخانه وعده داده که از همه ظرفيت‌هايش براي حمايت از حقوق پلتفرم‌هاي ايراني استفاده کند. اتفاقي مشابه نيز در سال ۲۰۱۷ ميلادي افتاد. در آن زمان محمدجواد آذري جهرمي وزير ارتباطات بود‌ او هم وعده‌هاي مشابهي داد اما در نهايت به نتيجه‌اي عملي‌ نرسيد. سايت تخصصي آي‌تي‌ايران متن ايميلي را منتشر کرده که مي‌گويد شرکت گوگل براي مديريت اپليکيشن بلد فرستاده است. در اين متن به بخش ۱۶.۵ توافقنامه سازندگان اپليکيشن‌ها با گوگل اشاره شده که مي‌گويد خدمات گوگل‌پلي تابع قوانين تحريمي آمريکا است. صبا ايده، شرکت صاحب اپليکيشن‌هاي آپارات و فيليمو هم مي‌گويد ايميل مشابهي دريافت کرده است. بهمن ماه ۱۳۹۵ شرکت اپل اپليکيشن‌هاي ايراني را حذف کرد در حالي که چند ماه قبل آن اپ‌استور را به روي ايرانيان باز کرده بود و به نظر مي‌‌آمد که به تدريج در حال کاهش دادن بعضي از محدوديت‌هاست.