الکاظمی در حالی راهی ایران شده است که پیش تر عراق در مراسم تحلیف رئیسی در سطح رئیس جمهور شرکت کرده بود. برخی گزارش ها حاکی از این است که الکاظمی پیش از این در تلاش برای سفر به ایران بوده، اما فرایند انتقال دولت باعث شده است این اقدام به تعویق بیفتد. علاوه بر این، الکاظمی دومین میهمان ایران از میان کشورهای عربی در فاصله ای کوتاه است و در حالی به تهران آمده که محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، وزیر خارجه قطر نیز اخیرا به تهران آمده بود. عامر الفایز، عضو کمیسیون روابط خارجی پارلمان عراق، پیش تر در گفت وگو با رسانه های عراقی از رسیدگی به سه پرونده اصلی در این سفر خبر داده بود؛ ۱. موضوع آب های مشترک عراق و ایران، ۲. میانجیگری و نزدیک کردن دیدگاه های تهران و ریاض و ۳. گفت وگو با رئیس جمهوری اسلامی ایران و سایر مسئولان تهران درباره چالش های منطقه ای و کاهش تنش ها. او البته اضافه کرده بود موضوعات دیگری نیز در دستور کار خواهند بود.

لغو روادید بین ایران و عراق

رئیس جمهور ایران پس از دیدار با کاظمی گفت نخست وزیر عراق از تصمیم این کشور برای لغو روادید میان دو کشور خبر داده است. این امر در حالی که دو کشور قصد دارند مراسم اربعین را به زودی برگزار کنند، تصمیم مهمی است. رئیس جمهوری ایران همچنین اعلام کرد گسترش روابط پولی و مالی میان ایران و عراق در دستور کار مذاکرات قرار داشته و قرار است [این گسترش] به زودی اجرائی شود. با توجه به محدودیت های نظام بانکی ایران برای اتصال به سیستم تراکنش پولی بین المللی (سوییفت)، بازرگانان و دولت ایران از شهرهایی مانند هرات، سلیمانیه و دوبی برای انتقال پول به کشور استفاده می کنند. رئیسی همچنین گفت نخست وزیر عراق وعده داده است شمار زائران ایرانی مراسم اربعین را افزایش دهد. در پی شیوع موج پنجم ویروس کرونا در ایران، عراق اعلام کرده بود به شمار کمتری از زائران ایرانی برای مراسم اربعین اجازه ورود می دهد و تنها ۳۰ هزار نفر با رعایت شرایط پروتکل ها اجازه داشتند راهی عراق شوند، آن هم بدون اینکه مراسم پیاده روی به شکل سابق پیگیری شود.

پرکاری خارجی الکاظمی در آستانه انتخابات

سفر الکاظمی البته در حالی انجام می شود که عراق به زودی انتخابات پارلمانی خود را برگزار خواهد کرد. دولت الکاظمی از ابتدا نیز قرار بود دولتی موقت باشد تا زمانی که انتخابات دوباره برگزار می شود. در عین حال، نکته درخور توجه افزایش فعالیت دیپلماتیک عراق در ماه های اخیر به خصوص در حوزه منطقه است. الکاظمی طبعا در دیدارهای خود با مقامات ایران شامل دیدار با وزیر خارجه ایران در بغداد، مسائل دوجانبه را نیز به رایزنی می نشیند، اما بغداد از اوایل سال جاری کارزاری را برای میانجیگری بین تهران و ریاض و تلاش برای شکل گیری گفت وگویی منطقه ای برای حل چالش های مشترک کلید زده و لااقل در حد برگزاری چند دیدار غیرعلنی مشترک بین مقامات ایران و عربستان سعودی و نیز برگزاری نشست بغداد با حضور رهبران کشورهای منطقه و البته رئیس جمهور فرانسه موفق بوده است. بخشی از این تکاپو احتمالا به این دلیل است که بغداد به این نتیجه رسیده که پیش نیاز حل مشکلات مختلف داخلی این کشور در بسیاری زمینه ها، حل اختلاف ها و درگیری ها در منطقه، به خصوص بین ایران و عربستان است. روابط حسنه عراق با بازیگران منطقه ای نیز باعث شده است الکاظمی بتواند در این زمینه تلاش های خود را شدت بخشد. حال باید دید در شرایطی که سایه انتخابات بالای سر اوست و البته بعد از چند گزینه ناکام و در میانه اعتراض های گسترده مردم عراق نخست وزیری را به دست گرفت، در میانه چالش های متعدد منطقه می تواند با موفقیتی جدی در این زمینه پروژه خود را به نقطه شایان ارائه ای برساند یا مانند برخی تلاش های دیگر برای وساطت منطقه ای ناکام خواهد ماند. در عین حال برخی اتفاق های اخیر باعث شده اند امیدها به موفقیت تلاش های عراق از نمونه های پیشین بیشتر باشد. موفقیت عراق در برگزاری نشست منطقه ای اخیر از این جمله بود و اگر چه خبری از دیدار و گفت وگو بین ایران و عربستان در حاشیه این نشست منتشر نشد، اما کمی پس از این نشست بود که سفیر ایران اعلام کرد بغداد به زودی میزبان دور بعدی مذاکرات نیز خواهد بود. دستیار وزیر خارجه و مدیر کل خلیج فارس وزارت خارجه ایران نیز چندی پیش در گفت وگویی تصریح کرده بود دو طرف پیش شرطی برای مذاکرات ندارند و این نیز می تواند نشانه مثبتی در چشم انداز گفت وگوهای ایران و عربستان باشد.

مسائل دوجانبه ایران و عراق، از آب تا برق

اما در کنار مسائل منطقه ای، ایران و عراق خود نیز پرونده های دوجانبه دارند که هنوز باز مانده است. مسئله لایروبی اروندرود و تعیین تکلیف این رودخانه که در قرارداد الجزایر مشخص شده بود و در قطع نامه ۵۹۸ بعد از جنگ ایران و عراق نیز بر آن تاکید شد، همچنان بین ایران و عراق برقرار است و هنوز توافقی بر سر آن شکل نگرفته است. این مسئله که البته در صورت تعیین تکلیف آثار مهمی بر مناطق مرزی ایران خواهد داشت، در دولت پیشین نیز در سفرهای حسن روحانی رئیس جمهور و محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران پیگیری شد اما به نتیجه ای نرسید. علاوه بر این مسئله، موضوع صادرات برق ایران به عراق نیز بین دو کشور مطرح است که اخیرا با توجه به قطعی های مکرر برق در ایران، توجه برخی در داخل را نیز به خود جلب کرده و انتقادهایی به همراه داشته است اما عراق در حوزه انرژی به کمک ایران نیاز مبرم دارد. در عین حال مسئله تحریم باعث شده است عراق نیز از جمله کشورهایی باشد که در پرداخت پول به ایران و تسویه بدهی هایش دچار مشکل باشد.

 الکاظمی: موضع عراق نسبت به ایران پایدار و ثابت است

مصطفی الکاظمی بعد از دیدار با رئیسی، در نشست خبری مشترک از وی بابت میزبانی گرم در تهران سپاسگزاری کرد و گفت: «من به ایران آمدم تا بار دیگر منصب ریاست جمهوری را به ایشان تبریک بگویم. این بار دومی است که به ایران می آیم که این نشانگر اهمیت روابط بین دو کشور است». نخست وزیر عراق گفت: «امروز مجموعه ای از پرونده ها را در راستای گسترش روابط و تاکید بیشتر بر روابط تاریخی دو ملت بررسی کردیم و به دنبال این هستیم این نقاط اشتراک را به اموری که به مصلحت و منفعت دو کشور منجر شود، تبدیل کنیم». الکاظمی افزود: «بین عراق و جمهوری اسلامی ۱۴۰۰ کیلومتر مرز مشترک وجود دارد اما روابط بین ایران و عراق بسیار عمیق تر و گسترده تر از مرز مشترک بوده و شامل موارد اقتصادی، فرهنگی و موارد دیگر می شود». وی درباره محورهای گفت وگوهای خود گفت: «امروز مجموعه ای از پرونده های اقتصادی و پروژه های استراتژیک بین دو کشور از جمله ارتباط خط آهن بصره - شلمچه همچنین تبادلات تجاری بین دو کشور و گسترش آن در راستای منافع دو کشور را بررسی کردیم». الکاظمی تاکید کرد: «ملت عراق در پی ایجاد یک فرهنگ دموکراتیک در کشور و همچنین تقویت روابط با همه همسایگان خود است و به دنبال این هستیم که از تمام تبعات جنگ های بیهوده و بی اساسی که در دوره دیکتاتوری شروع شد رهایی پیدا کنیم و روابط خود را گسترش دهیم». نخست وزیر عراق گفت: «در اینجا می خواهم از همه کسانی که در جنگ با داعش - که نیروی سیاه و خوارج اند - در کنار ملت عراق ایستادند، تشکر کنم و از جمهوری اسلامی که از لحظه نخست در مبارزه با نیروهای سیاه در کنار ما ایستاد، سپاسگزاری می کنم.» . الکاظمی با تاکید بر اینکه موضع عراق نسبت به جمهوری اسلامی و ملت ایران پایدار و ثابت است، گفت: «حکومت و ملت عراق در همه چالش ها و مشکلات و شرایط مختلف در کنار ملت و حکومت ایران می ایستد». نخست وزیر عراق افزود: «عراق از همه تلاش های جمهوری اسلامی در توسعه روابط و گفت وگوهای مختلف تشویق و حمایت می کند».

شمخانی: تحرکات گروه های تروریستی در اقلیم کردستان نگران کننده است

شمخانی در دیدار با الکاظمی از ابتکار عمل دولت عراق در برگزاری نشست بغداد استقبال کرد. دبیر شورای عالی امنیت ملی تحرکات گروه های تروریستی در اقلیم کردستان عراق را نگران کننده و مخل امنیت مرزهای دو کشور دانست و بر لزوم خلع سلاح فوری و اخراج سریع آنان از عراق تاکید کرد. شمخانی با اشاره به همکاری برخی کشورهای منطقه با اسرائیل گفت: «این گونه اقدامات که در چارچوب دکترین جدید امنیت ملی آمریکا در منطقه صورت می گیرد، نه تنها کمکی به ایجاد امنیت و ثبات نمی کند بلکه موجب تصاعد بحران و تشدید ناامنی در منطقه خواهد شد». شمخانی همچنین پیگیری پرونده ترور فرمانده نیروهای قدس ایران و همراهانش را در صدر مطالبات دو ملت ایران و عراق خواند. دبیر شورای عالی امنیت ملی اجرای کامل توافقات میان تهران و بغداد به ویژه در حوزه اقتصادی را مورد تاکید قرار داد. در این دیدار نخست وزیر عراق نیز بار دیگر تاکید کرد: «دولت و ملت عراق هیچ گاه فداکاری و کمک های همه جانبه دولت، ملت و نیروهای مسلح ایران در شرایط سخت عراق را فراموش نخواهد کرد». وی تصریح کرد: «ملت و دولت عراق به پاس کمک های ارزنده جمهوری اسلامی ایران همواره در هنگامه مشکلات و سختی ها در کنار دولت و ملت ایران خواهد ماند». نخست وزیر عراق با اشاره به همکاری مستمر نهادهای امنیت ملی دو کشور، بر آمادگی عراق برای «رفع سوءتفاهم هایی که مخل ثبات است» تاکید کرد.