✍️مرحوم آیت الله هاشمی در خاطره ۲۱ مرداد ۱۳۷۷ نوشتند: موفقيت پاكستان و شكست طرفداران ايران در افغانستان مورد تجزيه و تحليل است. در ۲۳ مرداد نیز به نقل از علاالدین بروجردی نماینده ایران در امور افغانستان نوشتند: خرازی وزیر خارجه در گزارش به مقام معظم رهبری تاکید کردند باید زندگی در همسایگی طالبان را بپذیریم ضمنا سردار ناصری فرمانده قرارگاه انصار به اسارت نیروهای طالبان درآمده که تا حالا شناسایی نشده است. بسیاری بر این باور بودند که در مرداد ۷۷ تحلیل و برآورد اشتباه یا ضعف سازماندهی از جمله دلائل به روایت مرحوم هاشمی پیروزی جریان پاکستان (عربستان) بر جریانهای نزدیک به ایران بود بطوریکه بروجردی از تهاجم رسانه ها به خود بعنوان یکی از عوامل شکست ایران گلایه می کند.
✍️علی الظاهر اینبار هم باید شکست در افغانستان ۱۴۰۰ را در برابر محور عربستان - پاکستان بپذیریم اینکه ضعف اقدامات ایران به شکست رسانده یا قدرت ، ظرفیت و امکانات بیشتر به پیروزی عربستان - پاکستان بر ایران و حتی به ادعای رسانه های امروز کشورمان بر پیروزی آمریکا و متحدینش منجر شده است حتما نیازمند آسیب شناسی و بررسی است اما واقعیت امروز شاید تکرار ادعای خرازی وزیر خارجه وقت در مرداد ۷۷ باشد که علی الظاهر باید همسایگی با طالبان را به عنوان واقعیت عینی بپذیریم.
✍️اینکه مولوی عبدالحمید امام جمعه اهل سنت زاهدان هم پیشاپیش با اشاره به بازگشت قدرتمندانه طالبان بر نصرت الهی و ریشه مردمی طالبان بعنوان عامل پیروزی تاکید می کند و این واقعیت که با استقرار طالبان در حاکمیت افغانستان ناچار در تمام مرز شرقی کشورمان باید همسایگی با تفکر مذهبی خاص را بپذیریم می تواند به منزله افزایش آسیب پذیری امنیتی کشورمان باشد که حتما نیازمند مطالعه و چاره اندیشی است هر چند حضور سال گذشته هیات بلند پایه سیاسی طالبان در تهران و تلاش برای تعبیری مناسب از شرایط فکری امروز طالبان و حتی تعبیری از پیروزی طالبان در قالب استقبال از عقب نشینی و شکست آمریکا می تواند حامل معنای متفاوت باشد.
✍️تسلط طالبان بر بخش عمده افغانستان که با عقب نشینی نیروهای دوستم و محمد نور از مزار شریف تکمیل گردید اما مانند هر موضوع دیگری به تشدید کشمکش داخلی منجر شد بطوریکه در هر شکلی از موضع گیری له یا علیه طالبان طرفین به راستی آزمایی گذشته پرداخته و موضوع بسیار مهم پیرامونی را به منازعه حقیر داخلی تنزل دادند تا به اتفاق غفلت از موضوع پیرامونی و منطقه ای بسیار مهم به سادگی میسر و روزی ناچار وجود و حضور طالبان را در خیابانهای شهرمان باور کنیم.
✍️مطبوعات صبح امروز هم تقریبا یک صدا از موضوع طالبان و افغانستان در قالب استقبال از عقب نشینی و شکست راهبرد و حضور نظامی آمریکا یاد کردند گویی که هنوز طالبان فی نفسه قابل بحث و بررسی نیست در حالیکه طالبان قطعا به واسطه تفکر تند مذهبی و سابقه فعالیت نظامی و امنیتی مسئله جدی ایران و شیعه در افغانستان خواهد بود مسئله تاثیر گذار که باید به دقت و با کمترین هزینه ممکن و بدون توسل به قدرت مستقیم نظامی کنترل شده و به نفع منافع ، مصالح و امنیت ملی کشورمان مدیریت گردد.
✍️برخورد توام با نوعی کم توجهی از سوی ایران ۱۴۰۰ شاید به منزله بی تفاوتی ایران نسبت به تشکیل هر حکومتی در افغانستان است . ایران ۱۴۰۰ که با اتکاء بر قدرت سخت می تواند در شرایط بحران به دفع خطر و برخورد با عوامل مخل امنیت اقدام کند شاید اطمینان داریم که تجربه مقابله ایران فراسوی مرزها با داعش و رویارویی مستقیم و بی پروا با آمریکا برای طالبان و دولتهای حامی به حد کفایت عبرت آموز بوده باشد ، در عین حال باید باور کنیم که متاسفانه در ایجاد وابستگی اقتصادی غیر قابل اغماض افغانستان به کشورمان همچنان در ابتدای راه قرار داریم و موثر نیستیم.
✍️نکته آخر اینکه متاسفانه سالها است که پاکستان از عمق استراتژیک ایران خارج و بخشی از زیر ساختهای ارزشمند منتجب به اثرگذاری را از دست داده ایم لذا ضروری است با افزایش حضور در پاکستان و تقویت مراودات سیاسی - امنیتی تا فرهنگی و اقتصادی به جایگاه قابل قبول دهه هفتاد و هشتاد بازگشته تا بتوانیم بخشی از مسائل عربستان تا افغانستان را در پاکستان مدیریت کنیم. ۲۳مرداد۰۰