پس از برگزاری نشست میان گروه‌های مختلف افغانستانی در تهران، اما و اگرهای زیادی در خصوص به نتیجه رسیدن این مذاکرات مطرح شد و برخی آن را بی فایده و برخی موثر و یک ابتکارعمل خوب از سوی دستگاه دیپلماسی ایران قلمداد کردند. مشخصا در خصوص این مذاکرات اگر ایران بتواند خواسته‌های طالبان و دولت مرکزی را به هم نزدیک کند، می‌تواند توفیقی به دست آورد و یک اتفاق بزرگ خواهد بود که به نظر می‌رسد برای تحقق آن ضرورت دارد تا کشورهای دیگر نیز به نحوی در این نشست‌ها مشارکت داشته باشند؛ زیرا اگر حمایت نکنند ممکن است کارشکنی‌هایی صورت گیرد. در مجموع مشخصا روند دیپلماتیکی که ایران در پیش گرفته است، بسیار مثبت بوده و اگر طالبان بتواند مواضع خودش را تعدیل کند و احزاب و گروه‌های قومی دیگر را به رسمیت بشناسند، شاید راه حلی باشد که بتوان افغانستان را از خطراتی که وجود دارد رهایی داد. تحرکات طالبان در چارچوب توافق دوحه از یک سو و موضع گیری‌های برخی از سران این گروه از سوی دیگر، این امر را دور از دسترس نشان می‌دهد. مشخصا این اتفاقات جدا از توافق دوحه نیست اما قضیه این است که دیدگاه طرفین با یکدیگر فاصله دارد. طالبان تاکید زیاد دارد که خلافت اسلامی را تشکیل دهد و دولت افغانستان هم بر حفظ قانون اساسی تاکید دارد. اختلافی جدی که به نظر می‌رسد به این سادگی قابل حل نباشد. در راستای بررسی این مساله آرمان ملی گفت‌و‌گویی با سیدجلال ساداتیان، سفیر پیشین ایران در بریتانیا داشته است که در ادامه می‌خوانید.
طالبان می‌تواند روند دیپلماتیک را در پیش گرفته و از مسیر مذاکرات به خواسته‌های خود دست یابد؟
امروز وضعیت افغانستان به پیچیده‌ترین حالت ممکن رسیده است و از سوی دیگر تفکری در داخل ایران به این سمت حرکت کرده است که طالبان را اصلاح شده قلمداد کند، اما آن چه در این میان مشاهده می‌شود این چنین نیست. پایه‌های تفکری طالبان تفاوت زیادی با داعش و القاعده ندارند و این گروه در افغانستان همان تفکرات را دنبال می‌کند. طالبان به دنبال تاسیس جمهوری اسلامی نیست، بلکه آن‌ها خواستار امارت اسلامی و خلافت اسلامی هستند و در این راستا گام برمی دارند. مشخصا طالبان با توجه به پیشروی‌هایی که داشته است بعید به نظر می‌رسد راضی به مشارکت در قدرت باشد و امروز سیاستی تمامیت خواهانه در پیش گرفته است. طالبان حاکمیت مطلق می‌خواهد و قصد دارد حکومت اسلامی مدنظر خود را اجرا کند. همین امر مذاکرات در تهران را با ابهام رو به رو می‌کند. چه اتفاقی می‌خواهد در تهران بیفتد زمانی که طالبان تمامیت خواه است و دولت مرکزی نیز بر اجرای قانون اساسی تاکید دارد. یک گروه فرهنگی نیز از افغانستان به ایران آمده است که حضور آن‌ها در این نشست نیز جای سوال دارد.
آینده افغانستان به کدام سمت سوق پیدا می‌کند و آیا همسایگان این کشور اقدام خاصی انجام خواهند داد؟
هیات‌هایی که به تهران آمده اند از طیف‌‌های مختلف هستند و هم در میان آن‌ها از طالبان دیده می‌شود و هم از پارلمان افغانستان و هم از حزب جمهوریت نمایندگانی وارد ایران شده اند. به نظر می‌رسد در این میان یک توافق نانوشته شکل گرفته است که دولت مرکزی افغانستان نماینده آمریکاست. این گمانه‌زنی در حالی مطرح است که زمانی که اشرف غنی و عبدالله عبدالله به آمریکا رفتند، با جواب سرد آمریکایی‌ها در قبال درخواست کمکشان مواجه شدند. خیلی برخورد سردی با مقامات افغانستان شد و این ظن که آن‌ها با آمریکا رابطه خاصی دارند نمی‌توان با نگاهی دقیق‌تر به تعاملات این دو دولت، به واقعیت نزدیک دانست. آمریکا هزینه‌‌های زیادی از 20 سال پیش تاکنون در افغانستان کرده است و به نحوی دیگر نمی‌خواهد این مسیر را طی کند. همانگونه که افغانستان برای شوروی تبدیل به یک صحنه سخت شد، برای آمریکا نیز عرصه‌ای بی‌نتیجه بود. ترامپ و بایدن با وجود این که سیاست‌‌های متفاوتی داشتند، اما تمایلی به تداوم حضور در افغانستان نداشتند. امروز بایدن عملا پشت افغانستان را خالی کرده و به همین علت حملات طالبان بیشتر شده است. امروز ایران، روسیه، چین و پاکستان نیز به نظر می‌رسد تمایلی به حمایت از دولت مرکزی ندارند و این امر نیز سبب شده است تا پیشروی‌‌های طالبان بیشتر و بیشتر شود و طبق برخی گزارشات به نظر می‌رسد که طالبان حدود 70 درصد خاک افغانستان را به اشغال خود درآورده است. محمد اسماعیل‌خان در غرب افغانستان و دولت مرکزی در پیرامون کابل صرفا تا این لحظه توانسته‌اند مقابل طالبان ایستادگی کنند و سایر مناطق تقریبا سقوط کرده است.
چه اشتباهاتی در گذشته سبب شد تا وضعیت افغانستان وخیم‌تر شود؟
مذاکراتی که در دوحه رقم خورد عملا به ضرر دولت مرکزی افغانستان تمام شد و آمریکا روند مذاکرات دوحه را به سمتی پیش برد که فشار بیشتری بر دولت مرکزی وارد شد. نزدیک به 5 هزار عضو طالبان در جریان توافقات دوحه آزاد شدند اما دولت مرکزی افغانستان امتیاز خاصی کسب نکرد. در مذاکرات تهران باید این توازن حفظ شود و به نفع هیچ کدام از گروه‌ها تصمیم گیری نشود. مشخصا طالبان تغییر موضع زیادی نداشته است و چند روز پیش نیز یک فیلم از طالبان منتشر شد که به‌راحتی شهروندان را در میان مردم گردن می‌زدند که این نشانه‌‌های خوبی از عملکرد این گروه در افغانستان نیست. گروهی که به این راحتی انسان‌ها را به قتل می‌رسانند مشخصا اصلاح نشده اند. این تصاویر نشان می‌دهد که اگرطالبان به پیشروی‌‌های خود ادامه دهد مشکلات زیادی برای کشور ما نیز به‌وجود خواهد آمد. از سوی دیگر باید مراقب بود که پیروزی طالبان منجر به نفوذ عربستان و امارات در مرزهای شرقی ایران می‌شود و شاید یک ناامنی دیگر نیز از این طریق برای ایران ایجاد شود؛ زیرا حامی مالی طالبان در سال‌‌های اخیر این دو کشور بوده است.
