مسیح مهاجری در این مراسم با اشاره به اینکه «گاهی مواردی پیش می آمد که در مواجهه با آنها، آن مرد بزرگ گذشت می کرد و اصلا درصدد انتقام از هیچ کس نبود» از واقعه ای تکان دهنده خبر داد که آیت الله هاشمی در گفت وگویی در سال ۹۳ از آن پرده برداشته بود. مسیح مهاجری البته از بیان جزییات آن واقعه به دلیل آنچه «شرایط امروز کشور» خوانده، خودداری کرد اما وعده داد که در بخشی از خاطرات مرحوم هاشمی مربوط به سال ۹۳ که در آینده منتشر می شود، آمده است. او با ابراز امیدواری نسبت به اینکه این بخش از خاطرات آیت الله سانسور نشود، تشریح کرد:«آن واقعه اتفاق نیفتاد ولی به کسانی مربوط می شد که مرحوم هاشمی آنها را از مرگ نجات داده بود. یعنی قرار بود بلایی سر آنها بیاید یا اعدام شوند که هم فیلم و صدای آن موجود است و هم در خاطرات هاشمی اشاراتی به آن شده است اما هاشمی مانع آسیب رسیدن به آن افراد شد. همین افراد می خواستند علیه آیت الله هاشمی اقداماتی کنند که فعلا جزییات آن را نمی گویم. روحیه اش اینگونه بود و برای مصلحت افراد هم این کارها را نمی کرد بلکه برای مصلحت نظام بود.» 

انتقاد به مصلحت اندیشی قهرمان اعتدال و گذشت و مصلحت جویی

مدیرمسوول روزنامه جمهوری در ادامه اجازه خواست از مرحوم هاشمی انتقاد کند:«درخصوص مصلحت اندیشی او دو انتقاد داشته و دارم که به خودشان هم می گفتم. یکی اینکه حرف هایی که باید می زد، نزد.» به عقیده او امروز اگر انتشار یک فایل صوتی از محمدجواد ظریف به جامعه شوک می دهد برای این است که سخنانی که باید طول ۸ سال زده می شد، یکجا در یک فایل چند ساعته زد. کار بدی بود، نه از این جهت که نباید این حرف ها را می زد بلکه چرا این حرف ها را زودتر، علنی و آشکار در طول ۸ سال گذشته نگفت. او همین انتقاد را در مورد مرحوم هاشمی هم وارد دانست و ادامه داد:«به خود آن مرحوم هم گفتم، مطالب را بگویید. وقتی سکوت می کنید، اتفاقات بدی می افتد. وضعی که در کشور داریم، نتیجه همین نگفتن هاست . این رویه از نظر من همیشه برخلاف مصلحت بوده و گاهی افراط در مصلحت خواهی و مصلحت اندیشی و گاهی تفریط در آن زیان بار است.» مسیح مهاجری دومین نقد خود به مصلحت اندیشی های هاشمی را این گونه عنوان کرد:«اگر مقداری داریم به سوی استبداد می رویم با همین مصلحت جویی ها بوده است. زمانی به آقای هاشمی هم گفتم و در مقاله اولین سالگرد آقای هاشمی هم نوشتم که یک فرد را مستبد نکنید، زیر بار نروید، چه لزومی دارد خواسته نامعقول بعضی را بپذیرد و آنها فکر کنند حق دارند. ما انقلاب کردیم که آزاد باشیم و اگر امروز استبداد و استعمار استبداد را داریم همین مصلحت خواهی های نادرست باعث شد. البته آقای هاشمی نظرشان این نبود که استبداد رخ دهد، بارها نگرانی شان را از جنگ داخلی مطرح می کردند و به خاطر اینها بود که هر چیزی را مطرح نمی کردند.» مهاجری تاکید کرد: «باید بگویم که مرحوم هاشمی قهرمان اعتدال و گذشت و مصلحت جویی و فداکاری بود. فداکاری پیش از انقلاب در زندان و زمان جنگ کمتر اهمیت داشت. فداکاری های شان نسبت به ظلم هایی که به خودشان می شد. آقای هاشمی مظلوم تر از بهشتی بود. بهشتی توسط دشمن ترور شد ولی آقای هاشمی توسط نزدیک ترین دوستان مورد هجمه بود و این مظلومیت خیلی بیشتر است. ولی تا آخر عمر برخلاف کسانی که می خواستند آقای هاشمی مقابل نظام بایستد، آقای هاشمی این کار را نکرد.»

روحانیون و نظامی ها کاندیدای انتخابات ۱۴۰۰ نشوند

این سیاستمدار در پایان، علت وضعیت امروز جامعه را کنار گذاشتن فرهنگ انتقاد خواند و با اشاره به انتخابات ۱۴۰۰ تاکید کرد:«وقتی نظامی ها سر کار باشند، دیگر کسی نمی تواند آنها را پیاده کند و از طرفی اگر رفتار نظامی گری برجسته شود، مشخص است که دنیا نیز چگونه رفتار خواهد کرد.» او در مورد روحانیت هم گفت که «در سالیان گذشته این روحانیت بوده که مدیریت جامعه را برعهده داشته لذا باید عنان کار را به دیگران بسپارند. مشکل اصلی ما امروزه این است در اعمال قانون اساسی بد عمل کنیم. بازگشت به قانون اساسی باید محور اصلی برنامه کسی باشد که می خواهد رییس جمهوری شود اما من هنوز چنین فردی را ندیدم. ما قانون اساسی خوبی داریم اما باید بدان عمل شود.»

جای خالی پشتیبان دیپلماسی و میدان

سخنران دیگر بخش رونمایی از کتاب جدید آیت الله رفسنجانی، فرزند ارشد محسن هاشمی بود که این روزها آخرین روزهای حضورش در قامت رییس شورای شهر پنجم را می گذراند. او با اشاره به شفافیت به عنوان یکی از وجوه منحصربه فرد خاطرات هاشمی، سخنان خود را به موضوع روز مرتبط با فایل صوتی وزیر امورخارجه و چالش «میدان و دیپلماسی» اختصاص داد و گفت: «توجه داشته باشیم که باید هم شخصیت و کارنامه برجسته سردار سلیمانی مورد تکریم قرار گیرد و هم خدمات و زحمات فراوان دکتر ظریف مورد احترام باشد اما جای این پرسش وجود دارد که چرا این نوع عدم هماهنگی و تفاوت در نگاه دیپلماسی و میدان در این مقطع به وجود آمده است؟» او در ادامه از جای خالی آیت الله هاشمی رفسنجانی که هم برای ظریف و هم برای حاج قاسم پشتیبان، مشاور و دوستی امین و معتمد بود، یاد کرد. محسن هاشمی از این تریبون برای اشاره به اهمیت مشارکت انتخابات ۱۴۰۰ و لزوم حفظ چندصدایی و «تایید صلاحیت متکثر»  تاکید کرد و با انتقاد از ردصلاحیت حداکثری در انتخابات شورای ششم، آن را یک نشانه منفی برای انتخابات پرشور خواند.

کم توجهی به توسعه سیاسی 

در بخش آغازین این همایش که به همت حزب اسلامی کار ترتیب داده شده بود، علیرضا علوی تبار، فعال سیاسی اصلاح طلب و روزنامه نگار و حسین کمالی، دبیرکل حزب اسلامی کار هم نکاتی را مطرح کردند. علوی تبار نام آیت الله هاشمی را گره خورده با توسعه خواند و البته درباره نقد الگوی توسعه هاشمی گفت:«اگر کسی بخواهد به الگوی توسعه آقای هاشمی نقد وارد کند، این است که چرا ایشان روی دو فرآیند افزایش مشارکت و سازمان یابی نیروهای اجتماعی تاکید نداشت. بخشی از پاسخ ها در خاطرات ایشان هست. سیاست لزوما با آرمان ها پیش نمی رود بلکه چیزی محقق می شود که قدرت پشت آن باشد. درست است که بعد از دولت آقای هاشمی، ما متوجه دو فرآیند دیگر توسعه سیاسی بودیم اما نباید فراموش کرد که آقای هاشمی با اتکا با اعتماد به نفسی که داشت این فرصت را در مرکز تحقیقات استراتژیک نهاد ریاست جمهوری ایجاد کرد تا روشنفکران در آن جمع شده و او و دولتش را از درون همان نهاد، نقد کنند. چون به عقیده خود آنقدر دلیل برای ایده های خود داشت که از مواجهه و گفت وگو با روشنفکران نمی ترسید.» او در پایان با بیان اینکه ایران بارها افتاده اما باز هم بلند شده و نیرویی حیاتی در ایران هست که معتقدم بر همه مشکلات غلبه خواهد کرد، ابراز امیدواری کرد که روزی که تاریخ این روزها را می خوانیم مثل زمانی که آقای هاشمی با خواندن تاریخ امیرکبیر اشک ریخت، به خاطر عدم تحقق آرمان ها، اشک نریزیم. حسین کمالی، دبیرکل حزب اسلامی کار هم با انتقاد از ناهماهنگی در بخش های مختلف حاکمیت، وضعیت کنونی را ناشی از «عدم اعتقاد بعضی دست اندرکاران به توسعه همه جانبه» عنوان کرد.

*اعتماد