طی روزهای گذشته عباس آخوندی وزیر سابق راه و شهرسازی در خصوص هزینه دور زدن تحریم ها و کاسبی عده ای از آن گفته بود: «وقتی این تحریم ها و منافع آن 16 سال به طول می‌کشد در واقع نهادینه می‌شود و ذینفعان جدی پیدا می‌کند. در این مدت بین 300 تا 400 میلیارد دلار هزینه شده، این یعنی فساد بزرگ شکل گرفته است. این ذی‌نفعان با شعارهای مختلف به دنبال حفظ شرایط موجود هستند.»
به نظر می رسد دفاع از تحریم و مخالفت با مذاکره برای عده ای تنها جنبه سیاسی نداشته بلکه منافعی هم در پی دارد. آخوندی در بخشی از صحبت‌های خود گفته بود: «وقتی ما مجبور می‌شویم در صادرات، کالای خود را به جای دیگر ببریم یا عنوان آن را تغییر دهیم، سیستم بیمه آن را عوض می‌کنیم که همه اینها تقریبا 20 تا 30 درصد برای ما هزینه دارد یعنی اگر میزان تجارت ما بین 100 تا 150 میلیارد دلار باشد، سالانه 20 تا 25 میلیارد دلار هزینه تجارت ما می‌شود. این هزینه از جیب مردم است اما عده‌ای در آن ذی‌نفع هستند.»
اما با این همه هزینه چه کارهایی می توان برای کشور کرد؟
جعفر محمدی در عصر ایران می نویسد: چرا عده ای به تازگی دوباره دلواپس شده و با احیای برجام مخالفند؟ سعی می کنم علتش را ساده و مستند به عدد و رقم توضیح دهم:
وقتی تحریم نباشیم، روند تجارت مان با دنیا عادی است؛ یعنی شما به عنوان یک تاجر می توانید هر چه را که نیاز هست از بازار آزاد و رقابتی جهان با مناسب‌ترین قیمت بخرید و وارد کنید.
اما وقتی تحریم باشیم، دیگر نمی‌توانید مایحتاج کشور را با مناسب ترین قیمت وارد کنید بلکه مجبور می شوید به ممکن‌ترین شکل وارد کنید. اینجا دیگر شما نیستید که بین فروشندگان مختلف، بهترین را انتخاب کنید؛ باید ببینید چه کسی حاضر می شود آن را به شما بفروشد. تازه آن فروشندگان معدود هم، تمایلی ندارند به طور علنی و رسمی به شما کالا بفروشند.
اینجاست که پدیده‌ای مطرح می شود به نام دور زدن تحریم‌ها. یعنی اگر تا دیروز مثل آدمیزاد می رفتید و از فروشنده‌ای مثلاً در آلمان خرید می کردید، الان باید از فروشندگان واسط و حتی خریداران واسط استفاده کنید، شرکت های صوری در این کشور و آن کشور تاسیس کنید و کالای مورد نیاز را به عنوان تاجری از لیتوانی بخرید، به شرکت صوری تان در ترکیه بفروشید و از آنجا به امارات بفرستید و نهایتاً از طریق لنج به بندرعباس بیاورید.
مجبورید به کلی آدم خارجی و داخلی باج بدهید و گاه ناگزیر شوید اعتماد کنید و کل سرمایه تان را در معرض ریسک قرار دهید. وقتی کالایی را این گونه می خرید، آن کالا از خدمات نصب (در تاسیسات صنعتی) و گارانتی هم محروم می شود.
خلاصه آنکه ورود به بازی دور زدن تحریم ها، دیگر کار یک تاجر عادی نیست. کار کسانی است که به منابع ده‌ها میلیارد دلاری کشور دسترسی دارند و می توانند با این پول درشت، ریسک کنند چرا که هزینه این ریسک را خودشان نمی دهند و از کیسه ملت می رود. برآوردها حاکی است در دو دولت احمدی نژاد و روحانی، حدود 400 میلیارد دلار صرف دور زدن تحریم ها شده است.
این 400 میلیارد دلار به جیب چه کسانی رفته است؟ به جیب آنها که در کار دور زدن تحریم ها هستند و شرکای خارجی شان. بابک زنجانی، فقط نوک قله این ماجراست که قصه اش از پرده برون افتاد و خود به حبس رفت. او تنها حدود 2 میلیارد دلار از این 400 میلیارد دلار را به جیب زده بود.
برای تبیین بزرگی این عدد کافی است بدانید گران ترین سازه ای که بشر ساخته، ایستگاه فضایی بین المللی است که 160 میلیارد دلار برای ساخت و نگهداری آن در دو دهه هزینه شده است و آنقدر این عدد بزرگ است که 15 کشور ثروتمند جهان طی سال ها آن را تامین کرده اند؛ کل بودجه سالیانه مالزی با آن همه رونق اقتصادی 80 میلیارد دلار است؛ تونل مانش بزرگترین پروژه عمرانی تاریخ اروپا که دو کشور فرانسه و بریتانیا را از زیر دریا به هم وصل می کند و اتومبیل و کامیون و قطار در آن تردد می کنند، 8 میلیارد دلار هزینه داشته است و برج خلیفه که به عنوان بلندترین برج کره زمین، نماد امارات متحده عربی است، با 1.5 میلیارد دلار و استادیوم عظیم ومبلی انگلیس هم با هزینه 1.2 میلیارد دلار ساخته شده است.
با این اوصاف، با پولی که از جیب ملت ایران صرف دور زدن تحریم ها شد و در واقع هدر رفت، می شد بیش از 2 ایستگاه بین‌المللی فضایی ساخت یا 5 سال تمام خرج کل مالزی را داد یا 50 ابر پروژه در حد تونل مانش اجرا کرد یا 266 برج مانند بلندترین برج دنیا ساخت و یا 333 استادیوم در حد و قواره ومبلی احداث کرد.
این رقم، آنقدر عجیب و غریب و فضایی است که اگر (به فرض) می‌خواستند به همه خانواده های دو دهک پایین جامعه که فقیرترین افراد هستند، نقداً کمک کنند، به هر خانواده 5 نفری حدود 3 میلیارد تومان می رسید؛ آیا با این پول، نمی شد یک بار برای همیشه فقرزدایی کرد؟
اما قصه این است که دل کندن از چنین پول هنگفتی به راحتی میسر نیست خاصه آن که کاسبان تحریم، زندگی و نقشه راه آینده شان را بر همین مبنا بسته اند و خرج شان زیاد شده است. اگر اینان با احیای برجام و لغو تحریم ها مخالفت نکنند و هر روز مانعی جدید نتراشند جای تعجب است.
بدیهی است که اینان هرگز نمی گویند ما با برجام و لغو تحریم ها مخالفیم چون منافع مان به خطر می افتد؛ آنها باید سکه ای ضرب کنند که خریدار داشته باشد؛ مثلاً باید پشت مفاهیم ارزشی پنهان شوند و بگویند مذاکرات عزت و شرف ما را از بین برد چون مذاکره کنندگان ما خائن و نادان هستند، انقلاب را بر باد دادند، خون شهدا را پایمال کردند، آنها خود فروخته اند و ... .
کاسبان تحریم، البته زیرک تر از آنند که آفتابی شوند و خود، این شعارها را بدهند؛ آنها با پول مفت و هنگفتی که به ناحق در اختیار دارند، می توانند سیاستمداران و رسانه ها را در اختیار بگیرند. برخی از این سیاسیون و رسانه‌ها، شعارها را واقعاً باور می کنند و مزدور بی جیره و مواجب شان می‌شوند و بخش عمده‌ای هم می‌خواهند لقمه ای از این سفره برای خود بردارند!
در این میان، برخی مردم پاکدل که واقعاً دلسوز کشور و انقلاب هستند، تحت تاثیر پمپاژ بی امان تبلیغاتی قرار می گیرند و واقعاً فکر می کنند که عزت و شرف ما در گرو تقابل با دنیا و پذیرش تحریم هاست و هر که بخواهد گامی در جهت لغو تحریم ها بردارد، لابد دارد وطن فروشی می کند! من این افراد خوش نیت را دعوت می کنم به اندیشیدن درباره این که کاسبان 400 میلیارد دلار چه کسانی هستند؟
البته که برجام سندی بی نقص نیست ولی اگر مسیری بهتر از این بود (در عالم واقع نه در تئوری)، چرا همان هایی که امروز منتقد برجام اند و سال ها عهده دار مذاکرات هسته ای بودند، آن توافق خوبی را که ادعا می کنند، به دست نیاوردند؟
اصلاً برجام بد؛ راهکار آنها برای لغو تحریم هایی که ملت ایران را خفه کرده، چیست؟
البته از جماعتی که کارنامه‌اش پر از نه گفتن به مردم است بی آن که برای آنچه منع می کند، جایگزینی معرفی کند، انتطار نمی‌رود که در ازای نه گفتن به برجام هم جایگزینی داشته باشد. سَقِ برخی‌ را با نه برداشته‌اند، تنها بلدند، غُر بزنند و نه بگویند!