جماران: سیزده رجب یادآور تولد مولودی عظیم و بزرگ در جهان بشریت است. وی جانشین بلافصل پیامبر اکرم(ص) و نخستین امام و پیشوای شیعیان و نمونه و الگوی انسان کامل و حاکم عدالت گستر در طول تاریخ است.

پدرش ابوطالب عموی گرامی پیامبر خدا و مادرش فاطمه بنت اسد بود. ابوطالب از متدینان به دین اسلام و شخصیتی وارسته و با استقامت در برابر هجوم مشرکان بود. فاطمه بنت اسد نیز از گروندگان به دین اسلام و بنا بر نقل ابن ابی احدید، یازدهمین مسلمان بوده است.

بنابر مشهور علی(ع) در روز جمعه 13 رجب در سی‌امین سال پس از عام الفیل در خانه کعبه به دنیا آمد و نخستین کسی بود که به پیامبر ایمان آورد.

میسر نگردد به کس این سعادت

به کعبه ولادت به مسجد شهادت

مشهورترین القاب حضرت، امیرالمؤمنین، مرتضی و حیدر است. بزرگترین سعادت حضرت امیر(ع) پرورش در دامان پاک پیامبر خدا(ص) است و چنانکه در روایات آمده است در هنگام نزول وی میدید و میشنید، آنچه را رسول خدا می‌دید و می‌شنید.

ایثار و گذشت و فداکاریهای حضرت علی(ع) در راه اسلام از نخستین روزهای ظهور اسلام پیداست. وی با خوابیدن در بستر پیامبر(ص)در سال سیزدهم بعثت و جان فشانی در راه حفظ جان پیامبر(ص)، اوج ایثار و ایمان خویش را به نمایش گذاشت.

در سال دوم هجرت، فاطمه زهرا(س) با وجود خواستگارهای فراوان، به عقد ازدواج علی(ع) در آمد. و زهرای اطهر، در خانه علی(ع) شوهرداری و تربیت فرزندانی همچون حسنین و زینبین را به همه بانوان جهان بشریت آموخت و نشان داد که میتوان در اوج سختیها و مرارتها و کمبودها، بهترین نمونه های انسانیت را تحویل جهانیان داد و خود سرور زنان جهان قرار گرفت؛(سیده نساء العالمین).

علی(ع) با اینکه شایسته ترین فرد برای امامت و خلافت بود و به عنوان جانشین پیامبر اکرم(ص) معرفی شده بود، اما با کینه بدخواهان 25 سال خانه نشین شد و بعد از قتل خلیفه سوم، با اصرار مردم خلافت را به دست گرفت و سرانجام در نوزده رمضان سال 40 هجری در مسجد به شهادت رسید.

با توجه به اینکه آیات چندی درباره منزلت حضرت علی(ع) و ائمه(ع) نازل شده است، امام خمینی در این زمینه می‌فرماید: و این «وجه الله» همان نوری است که در آیه شریفه فرماید:‌‌ الله نورُ السّمواتِ وَ الأرْضِ.‌ و جناب باقر العلوم، علیه السلام، فرماید به أبو خالد کابلی در حدیث شریف کافی: «هم (أی الأئمّة) و الله نور الله الّذی أنزل، و هم و الله نور فی السّموات و الأرض.‌‎‎‌ و در کافی شریف از جناب باقر العلوم، روحی لتراب مقدمه الفداء، حدیث می‌کند در تفسیر آیه شریفه ‌‌ عَمَّ یَتَسائَلُونَ. عَنِ النَّبَإ الْعَظیمِ.‌ که فرمود: هی فی أمیر المؤمنین کان ‌‎‌أمیر المؤمنین، علیه السّلام، یقول: ما لله تعالی آیة هی أکبر منّی، و لا لله من نبأ أعظم منّی.

این آیه در حق امیرمؤمنان علی(ع) نازل گردیده است. امیرمؤمنان که درود خدا بر او باد می‌فرمود: خدا را نشانه ای بزرگتر از من نیست، و خدا را خبری عظیم تر از من نیست.(چهل حدیث، ص 637 ـ 635، به نقل از کافی)

امام خمینی(س) بارها و بارها در آثار و سخنان خود به امیرمؤمنان علی(ع) و جایگاه و عظمت ایشان و زندگی زاهدانه و حکومت عادلانه ایشان اشاره کرده است و ایشان را دومین شخصیت اسلام بعد از پیامبر(ص) (صحیفه امام، ج 16، ص 238)، مظهر اسم جمع الهی (همان، ج 19، ص 63)، مفسّر قرآن در علم و باب وحی الهی (همان، ج 14، ص 350)، حقیقت ناشناخته (همان، ص 347) و دارای صفات متضاد و شخصیت تربیت یافته بعثت پیامبر میدانست و می‌فرمود:

این شخصیت بزرگ، امور متضاده را‌‎ ‎‌در خودش جمع کرده. در عین حالی که روزها روزه، و شب به عبادت مشغول، و گفته‌‎ ‎‌شده است که شبی هزار رکعت نماز می خواند. و در عین حالی که غذای او ـ آن طوری که‌‎ ‎‌در تاریخ ثبت شده است ـ از نان و سرکه، و فوقش زَیْت‌ یا نمک، بیرون نبوده است. در‌‎ ‎‌عین حال قدرت بدنی، آن طور قدرت است که ـ آن طوری که در تاریخ هست ـ آن دری‌ ‎‌را که از «خَیْبَر»‌ ایشان کَنْده است و چندین زِراع‌ دور انداخته است، چهل نفر‌‎ ‎‌نمی توانستند بلندش کنند. .......جمع کرده است مابین آن زهد و این قوّت‌‎ ‎‌بازو، و این جمع بین دو تا امر متضاد است. ......‌ این آدم در عطوفت آن‌‎ ‎‌طور است که، وقتی که یک خلخال از پای یک زن یهودی ربوده اند می فرماید که مرگ‌‎ ‎‌برای انسان آسان است‌ـ قریب به این معنا ـ آدمی که در عرفان و علم ماورای طبیعت،‌‎ ‎‌آن طور است که نهج البلاغه حکایت می کند از مقام عرفانش. در عین حال شمشیر‌‎ ‎‌می کشد، و کفّار و اخلالگران را از دم شمشیر می گذراند. ما شیعۀ یک همچو اعجوبۀ‌‎ ‎‌معجزه آسا هستیم.‌

من می گویم اگر چنانچه پیغمبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله و سلَّم ـ غیر از این یک‌‎ ‎‌موجود تربیت نکرده بود، کافی بود برایش؛ چنانچه پیغمبر اسلام مبعوث شده بود برای‌‎ ‎‌اینکه یک همچو موجودی را تحویل جامعه بدهد، این کافی بود. (همان، ج 11، ص 20 و 21)

پیامبر اکرم(ص) فرمود: أنا مدینه العلم و علیّ بابها، من شهرعلم هستم و علی باب ورود به آن شهر است.(بحارالانوار، ج 10، ص 120)

این علم علی(ع) بود که او را تا بالاترین درجه ایمان بالا برده و او را به درجه عبودیت و مشاهده رب رسانده بود که فرمود:

لم أکن بالذی أعبد ربّاً لم أره؛ من آن کسی نیستم که خدایی را که نمی بینم عبادت کنم.(امالی صدوق، ص 342)

در این زمینه گفتار بلند امام خمینی، نشانگر عظمت علی(ع) است که فرمود:

اگر بشر پشت به پشت یکدیگر دهند و بخواهند یک لا إلهَ إلَّا الله امیر المؤمنین را بگویند نمی توانند! خاک بر فرق من با این معرفت به مقام ولایت علی، علیه السلام! به مقام علی بن ابی طالب قسم که اگر ملائکه مقرّبین و انبیاء مرسلین- غیر از رسول خاتم که مولای علی و غیر اوست- بخواهند یک تکبیر او را بگویند نتوانند. حال قلب آنها را جز خود آنها نمی داند کسی.‌.(همان، ص 76)

این چنین است که اخلاص، عبادت، شجاعت، ایثار، گذشت، زهد، عدالت و همه اوصاف انسانی در وجود او جمع شده و از حضرت شخصیتی جهانی و ماندگار و بی بدیل ساخته، تا آنجا که تمام انسانیت در برابر او سر تعظیم فرود می آورد.

ویژگیهای حضرت علی(ع) را میتوان در عدالت گستری، اخلاق، مردم داری، ترویج ارزشهای معنوی و انسانی، عنایت خاص به محرومان و پابرهنگان و مانند آن خلاصه کرد و بدین مناسبت تولد ایشان را تولد عدالت نامید، چنانکه امام خمینی به مناسبت گشایش مجلس شورای اسلامی در سال 1359 در روز تولد امیرمؤمنان علی(ع) میفرماید:

تصادف خوبی است که با روز عید مبارکی مصادف شده است،‌‎ ‎‌و از آن بهتر این است که روز گشایش مجلس اسلامی در روزی است که عدالت در عالم‌‎ ‎‌متولد شده است، روزی است که امیرالمؤمنین ـ سلام الله علیه ـ به دنیا آمدند که مظهر همۀ‌ ‌‎‎‌عدالتها و اعجوبۀ عالم هستند و از صدر عالم تا ابد بجز رسول اکرم کسی به فضیلت او‌‎ ‎‌نیست. این را ما به فال نیک می گیریم و این فکر را می کنیم که آقایان که در یک روزی که‌‎ ‎‌مظهر عدالت خدا، پرتو عدالت انسانی در آن روز متولد شده است، و شما مجلس را در‌‎ ‎‌آن روز افتتاح می کنید بدانید که باید همان رشته را، همان رشتۀ علی ـ علیه السلام ـ را‌‎ ‎‌پیروی کنید.(صحیفه امام، ج 12، ص 344 ـ 343)

امام خمینی همواره از حکومت حضرت امیر(ع) در مناسبت‌های مختلف یاد میکرد و آن را الگویی مناسب برای جمهوری اسلامی و سایر کشورهای اسلامی میدانست. ایشان به کارگزاران حکومت سفارش میکرد که به آموزه های علی(ع) توجه داشته باشند و آن‌ها را الگوی حکومت داری بدانند و در امور مسلمین و بیت المال حساس باشند و در این باره می‌فرمود:

‌‌حکومت‌های اسلامی باید بیت المال مسلمین را برای جلال و جبروت خودشان صرف‌ ‎‌نکنند، بیت المال مسلمین صرف آن چیزی بشود که برای مسلمین است. وزارتخانه ها‌‎ ‎‌باید وقتی که می بینند که کارمند بیت المال مسلمین هستند و مسلمین هستند و از آنجا‌‎ ‎‌حقوق می گیرند و ارتزاق می کنند و اداره، ادارۀ بیت المال مسلمین است، حتی در آن‌‎ ‎‌مسائلی که حضرت امیر گفته ملاحظه کنند، کوچک نشمرند مسئله را، مسئلۀ بیت المال‌‎ ‎‌مسلمین است و دستور، دستور اسلام است به حد ضرورت.(همان، ج 19، ص 375 ـ 374)

همچنین در پیامی به مناسبت کنگره هزاره نهج البلاغه میفرماید:

 امید آن است که شما دانشمندان و متفکران متعهد که در کنگرۀ‌‎ ‎‌ارجمند هزارۀ نهج البلاغه گرد هم آمدید، ابعاد عرفانی و فلسفی و اخلاقی و تربیتی و‌‎ ‎‌اجتماعی و نظامی و فرهنگی و دیگر بعدها را به مقدار میسور بیان فرمایید و این کتاب‌‎ ‎‌بزرگ را به جوامع بشری معرفی نموده و عرضه دارید که این متاعی است که مشتری آن‌‎ ‎‌انسانها و مغزهای نورانی است.(همان، ج 14، ص349)