جماران: یازدهم بهمن 1357، جلوه ای از روحیۀ قدرشناسی امام خمینی است. روزی که آمادۀ ترک فرانسه است و یاران دوران غربت، او را حلقه زده اند و کنش و واکنش های رهبر را در این زمانِ سرنوشت ساز نظاره گرند که او چه پندار و گفتار و کرداری دارد! یکی از ابعاد شخصیت اخلاقی و جلوه های انسانی او در اینجا و همین زمان بود که به ظهور و بروز رسید.

پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن 1357 تحولی بزرگ و شگرف محسوب می‌شود. رویدادی کم‌نظیر در تاریخ ایران که در سال‌های پایانی قرن بیستم رخ داد و بسیاری از نظریه‌پردازان انقلاب را شگفت‌زده کرد. حال پس از گذشت چهار دهه، هنوز هم برخی از ابعاد ریز و درشت و عوامل پیدایش آن ناشناخته مانده است.

یکی از عوامل پیدایش انقلاب‌ها نیز داشتن یک رهبر برجسته و با شخصیت تأثیرگذار بر مردم است. شخصیتی خودساخته و چهرۀ انسانی که هیچ پیشامد و دغدغه‌های بزرگ او را از اخلاق اجتماعی غافل و دور نمی‌کند. ازجمله ویژگی‌های شخصیتی و اخلاقی امام خمینی نیز داشتن خصلت قدرشناسی و سپاسمندی او نسبت به کسانی است که در دوران مبارزات، به‌ویژه در دوران 15 سالۀ تبعید و هجرت و غربت، همراهی و یاریش کردند. قدرشناسی از مردم که صدها بار در پیام‌ها و سخنرانی‌هایش نمایان است. سپاس‌گذاری از دولت و ملت ترکیه، عراق و فرانسه در هنگام ترک آن کشورها، قدردانی از برخی افراد و شخصیت‌های مبارز که صادقانه در کنار حضرت امام بودند و در همۀ زمینه‌ها کمک‌حال و مددکارش بودند. اصلاً همین روحیۀ قدرشناسی امام خمینی نسبت به مردم بود که نفوذ معنوی او را در بین مردم از سال 1357 تا 1368 دو چندان کرد.

سپاسگزاری دائمی امام خمینی در گفتار و عمل از مردم و یاران و پیشکسوتان انقلاب، ابزاری مهم برای بقا و ادامه انقلاب و کشور بود. فواید این قدردانی روی تمام جنبه‌های زندگی مردم و جامعه انکارناپذیر است و به‌طور کلی افراد جامعه را به سمت وحدت و همدلی و حرکت روبه‌جلو سوق می‌داد. ازجملۀ این نوع حرکت اخلاقی و تأثیرگذار امام خمینی، در روز یازده بهمن 1357 اتفاق افتاد.

دو پیام و دو قدردانی

در یازدهم بهمن سال 1357 و در آستانۀ ترک فرانسه و عزیمت به سوی وطن بعداز 15 سال دوری، امام خمینی دو پیام فدردانی صادر کرد؛ یکی خطاب به دولت و ملت فرانسه و دیگری به دکتر ابراهیم یزدی! در اولی فرمود:

«در این موقع که پس از چهار ماه توقف پر حادثه در خاک فرانسه، برای خدمت به وطنم می‌خواهم اینجا را ترک کنم، لازم می‌دانم از دولت فرانسه که وسایل امنیت و آزادی بیان را برای این جانب مهیا نمود، و از اهالی محترم که با حس انساندوستی علاقه خود را به آزادی و استقلال کشور ایران اظهار داشتند تشکر کنم. امید است مهمان‌نوازی دولت و ملت فرانسه و حس آزادیخواهی آنان را فراموش نکنم. و از زحماتی که به همسایگان و اهالی نوفل لوشاتو دادم معذرت می‌خواهم. امید است احترامات این جانب را بپذیرند.» (صحیفه امام، ج‌6، ص: 6)

در تحلیل این متن کوتاه و زیبا حرف بسیار است. تنها به واژگان به‌کار رفته دقت کنید، خود گویای همه چیز است: «چهار ماه توقف پر حادثه»، «برای خدمت به وطنم»، «وسایل امنیت و آزادی بیان»، «حس انساندوستی»، «آزادی و استقلال کشور ایران»، «مهمان‌نوازی دولت و ملت فرانسه»، «حس آزادیخواهی» و «همسایگان و اهالی نوفل لوشاتو» هر کدام از اینها معرف عمق اندیشه و شخصیت والای امام خمینی است. همین اندیشه و عمل بود که او را رهبر کم‌نظیر این قرن کرد و انقلاب را به پیروزی رساند.

امام خمینی در تقریظ دیگر به تقدیر از زحمات آقای دکتر ابراهیم یزدی پرداخته و می‌نویسد:‌

«در سفری که ناچار به پاریس منتهی شد، جناب آقای دکتر یزدی از لحظه اول همراهی نمودند و مدت چهار ماه و چند روز تحمل زحماتی ارزنده نمودند و خدمات ارزنده‌ای به نهضت مقدس کردند، و در این چند ماه با کمال صداقت و امانت تقبل اموری چند را نمودند، امید است خدای متعال ایشان را اجر و توفیق عنایت فرماید.‌» (صحیفه امام، ج‌6، ص: 7)

این تحسین و تمجید نیز نشانۀ اوج قدردانی و قدرشناسی امام خمینی نسبت به مبارزان و زحمت‌کشان انقلاب بود که در آن زمان و مکان حساس تاریخی فراموش نکرد و نوشت تا به یادگار بماند.

پس این روحیۀ قدرشناسی امام خمینی در کنار صداقت، صلابت، صراحت لهجه، شجاعت، از جان‌گذشتگی، قاطعیّت، عشق به اسلام، وارستگی، مقام عرفانی، شخصیّت علمی و فقاهتی، ساده‌زیستی، آزاداندیشی، همدردی با محرومان، باور استوار، یقین تزلزل‌ناپذیر، عظمت روحی، روشن‌بینی و سایر ویژگی‌های بود که او را محبوب قلوب میلیونها عاشق دلباخته کرد. آنچنان‌که پیامها، گفتارها و رفتارهای آن رادمرد تاریخی برای پیروانش الهام‌بخش و راه گشا شد.

نتیجه

قدردانی از داشته‌های خود و سپاسگزاری از کسانی که به ما محبت می‌کنند، ویژگی متعالی است که می‌تواند جامعه و افراد ملتی را کنار هم نگه دارد و به پیروزی رساند.