جی پلاس، در راستای شناساندن بزرگان اندیشه دینی در این صفحه بر آنیم که این شخصیت های ارجمند جهان اسلام و تشیع را به مخاطبان معرفی کنیم و مطالب منتشرشده قطره ای است از دریای زندگی این بزرگواران که به قدر وسعمان است. باشد که به لطف روح بزرگشان مفید فایده افتد. این قسمت به زندگینامه سید محمد حسن نجفی معروف به آقا نجفی قوچانی از علمای معاصر اختصاص دارد که دو کتاب سیاحت غرب و سیاحت شرق وی از شهرت برخوردار است. با هم این مطلب را مرور می کنیم:

سید محمد حسن بن سید محمد نجفى، معروف به آقا نجفى قوچانى (متوفاى 1363 ق). وى در سال 1295ق در قریۀ خسرویه از توابع قوچان چشم به جهان گشود و پس از گذراندن دروس مقدماتى به مدت سه سال در قوچان به تحصیلاتش ادامه داد.

سپس به مشهد رفته و در یکى از مدارس آن شهر به نام «دو درب» ساکن شد. در این شهر مقدس و در کنار معنویت مرقد مطهر امام رضا علیه‌السلام همراه تعالى و رشد معنوى دروس سطح حوزۀ علمیه را تا اتمام قوانین فرا گرفت.

اطلاعات فردی

نام کامل: سید محمد حسن حسینی

لقب: آقا نجفی قوچانی

تاریخ تولد: ۱۲۹۵ق

زادگاه: روستای خرو (خسرویه) از توابع قوچان

محل زندگی: مشهد، اصفهان، نجف، قوچان، قم

تاریخ وفات: ۱۳۶۳ق

شهر وفات: قوچان

اطلاعات علمی

استادان: ملا محمد کاشی، جهانگیر خان قشقائی، سید محمد باقر درچه ای، شیخ علی بابا فیروزکوهی، آخوند خراسانی، ملا محمد باقر اصطهباناتی و سید محمد کاظم یزدی

محل تحصیل: مشهد، اصفهان، نجف

تألیفات: سیاحت غرب، سیاحت شرق، شرح دعای صباح، عذر بدتر از گناه، شرح و ترجمه رسالة تُفّاحیه ارسطو، حیوةالاسلام فی احوال آیة الله‌ الملک‌ العلآم، حاشیه بر کفایة الاصول و.

سفر به اصفهان

در سال 1312 یا 1315 همراه یکى از هم‌درسانش با پاى پیاده و تحمل سختى‌ هاى بسیار به اصفهان که در آن موقع از مراکز علمى معتبر بوده رفت و در یکى از حجر ه‌هاى مدرسه «عربون» سکنى گزید.

او در آن شهر در محضر آخوند ملا محمد کاظم کاشى (متوفاى 1339 ق) درس منظومۀ سبزوارى، از شیخ عبدالکریم گزى درس فرائد الأصول (رسائل)، از سید محمد باقر درچه‌اى فقه و اصول، از میرزا جهانگیرخان قشقایى (متوفاى 1328 ق) فلسفه و کلام و از آقا نجفى اصفهانى (متوفاى 1332 ق) نوۀ شیخ محمدتقى اصفهانى صاحب هدایة المسترشدین (متوفاى 1248 ق) اخلاق و عرفان را فرا گرفت. در این دوران، زندگى بر او به سختى مى‌گذشت و با تنگدستى روزگار گذراند.

هجرت به نجف

بعد از چهار سال، در سال 1318ق در سن 23 سالگى با پاى پیاده به نجف اشرف مهاجرت کرد و در آنجا از محضر شیخ محمدباقر اصطهباناتى (متوفاى 1326 یا 1328 ق) در علوم عقلى استفاده کرد و در حلقۀ درس صاحب کفایة الأصول شیخ محمد کاظم خراسانى (متوفاى 1329 ق) وارد شد و به تدریج از نزدیکان و خواص وى به حساب آمد و از همگامان و یاران آن مرجع بزرگ در نهضت مشروطیت شد.

دوران تحصیل آقا نجفى قوچانى تماما توام با رنج و مشقت فراوان بوده که در کتاب سیاحت شرقش به این شداید اشاره کرده است.

پس از 7 سال تلمذ از محضر آخوند خراسانى و دیگر بزرگان در سال 1325ق قوۀ استنباط فروع فقهى را پیدا کرد و به مقام اجتهاد نائل شد و در همان سال با یک خانوادۀ ایرانى مقیم کربلا وصلت کرد.

بازگشت به ایران

سیزده سال بعد و پس از 23 سال اقامت در نجف اشرف در سال 1338ق به ایران بازگشته و به درخواست مردم قوچان به این منطقه رفت.

این عالم ربانى و فقیه اصولى در حدود 25 سال به تعلیم و ارشاد اهالى قوچان و تدریس و قضاوت و ادارۀ امور دینى آن سامان پرداخت و مرجع آن منطقه شد.

صاحب مستدرکات أعیان الشیعة مى‌نویسد: کان عالما أصولیا فقیها محدثا متکلما، له الید الطولى فی العلوم العقلیّة و النقلیّة و من المعروفین بالفضل و الزهد و الورع و التقوى (مستدرکات أعیان الشیعة).

اساتید

آخوند ملا محمد کاشانى (متوفاى 1333 ق).

میرزا جهانگیرخان قشقایى (متوفاى 1328 ق).

شیخ عبدالکریم گزى.

سید محمدباقر درچه‌اى.

شیخ محمدباقر اصطهباناتى (متوفاى 1336 یا 1328 ق).

شیخ محمد کاظم خراسانى، صاحب کفایة الأصول (متوفاى 1329 ق).

آقا نجفى اصفهانى (متوفاى 1332 ق).

شیخ محمدتقى بن محمد باقر مسجد شاهى اصفهانى معروف به آقا نجفى اصفهانى یکى از اساتید بزرگ آقا نجفى قوچانى بود. این عالم وارسته که نوۀ شیخ محمدتقى اصفهانى صاحب هدایة المسترشدین (متوفاى 1248 ق) است در زمان خود از علماى بنام در اخلاق و عرفان بوده است. از این عالم ربانى کتاب‌ هاى با ارزشى در علم اخلاق و تفسیر ادعیۀ مأثور از ائمۀ معصومین علیهم‌السلام موجود است که عبارتند از:

أسرار الزیارة و برهان الإنابة (شرح فارسى زیارت جامعه)

جامع الأدعیّة

نور عرفان در شرح خطبۀ شعبانیّه

أنیس الزائرین

الإفاضات المکنونة (فارسى و در عرفان نگاشته شده است)

جامع الأنوار فی تلخیص سابع البحار (فی الإمامة)

منتخب الفضائل

خواص الآیات

به نظر مى‌ رسد که این عالم ربانى تأثیر بسزایى در شخصیت اخلاقى و عرفانى آقا نجفى قوچانى داشته است و کتاب شرح دعاى صباح نیز تحت تأثیر افاضات این استاد عظیم الشأن نگاشته شده است.

تألیفات

سیاحت غرب یا سرنوشت ارواح بعد از مرگ (در مورد عالم برزخ).

سفرى کوتاه به آبادى‌ هاى قوچان (در این کتاب از اوضاع اجتماعى و اعتقادى کشاورزان نوشته شده است).

سیاحت شرق یا زندگى‌نامۀ آقا نجفى قوچانى.

شرح دعاى صباح.

عذر بدتر از گناه (کتابى در دفاع از مشروطیت).

شرح و ترجمۀ رسالۀ تفاحیه تألیف ارسطو، ترجمه و تحقیق بابا افضل کاشانى.

حیاة الإسلام فی أحوال آیة الملک العّلام (در مورد زندگانى صاحب کفایة).

تقریرات فقهى و رساله‌اى در اثبات رجعت.

تقریرات فقهى در رسالۀ «أصالة البراءة» در اصول فقه.

شرحى بر کتاب «پسران من» پل دوم آمریکایى در زمینۀ اخلاق و تربیت جوانان.

وفات

وى در شب جمعه 26 ربیع الثانى سال 1363ق در سن 68 سالگى دار فانى را وداع گفت و در یکى از اتاق‌ هاى منزلش به خاک سپرده شد. مزار این عالم وارسته محل زیارت مردم و مورد توجه و اعتقاد اهالى قوچان است.

منابع 

- الذریعة، ج 2، ص 45 و 255 و 456

- الذریعة، ج 5، ص 38 و 43

- الذریعة، ج 7، ص 270

- الذریعة، ج 22، ص 419

- الذریعة، ج 24، ص 371.