جماران، عزاداری محرم بدون شک یک مستحب موکَد است. اما این مستحب موکَد از جهاتی شباهت به بعضی واجباتی دارد که تعطیل بردار نیست. در واجباتی مانند حج و روزه؛ فرد غیر متمکن، حج و روزه از او برداشته می شود، ولی در نماز چنین نیست. مسلمان هر حالی و در هر شرایطی باید نمازگزار باشد حتی با ایماء و اشاره هم شده باید نماز خوانده شود.
پیامبررحمت(ص)فرمودند: «شهادت حسین(ع) حرارتی در دل های مؤمنان است که هرگز سردنمی شود. - ان لقتل الحسین علیه السلام حرارة فی قلوب المؤمنین لا تبرد ابدا.»(جامع احادیث ۵۵۶/۱۲)
عزاداری جمعی یکی از نشست های ممدوحی است که در راستای کسب معرفت بوده و مورد تاکیدِ امام صادق(ع)است، که فرمودند: «به دیدار یکدیگر بروید، با هم به سخن و مذاکره بنشینید وآنچه مربوط به ماست را زنده کنید؛ تزاوروا وتلاقوا وتذاکروا واحیوا امرنا».(بحار ،۳۵۲/۷۱)
عزاداری های خانگی نیز از سنت های خوب پیشینیان بوده و مستند به سیره ائمه اطهار است.امام باقر(ع)نسبت به کسانی که در روز عاشورا نمی توانند به زیارت بروند، فرمودند: «در خانه بر حسین(ع)؛ عزاداری و گریه کن».(کامل الزیارات۳۱۸)
قِوام عزاداریِ محرم امام حسین(ع) منحصر به عزاداری جمعی وظاهری نیست. بلکه در مواقع ضرورت مانند شیوع بیماری و یا وجود ظالم، باید از روح عزاداری که عزادارای قلبی و فکریاست، بهره برد.
این سنخ عزاداری اگر بالاتر از عزاداری ظاهری نباشد، کمتر نخواهد بود و همان فضائل را خواهد داشت.
بررسی روایات در مورد امام حسین(ع) فرآیند روشنی را در مورد ارتباط با حضرت حسین(ع) در دو مقام ارتباط قلبی و ارتباط فکری ترسیم می کند.
عزاداری قلبی
در این سنخ عزاداری؛ سخن از آه کشیدن و سوختن است که به خودی خود تسبیح است که امام صادق(ع) فرمودند:«نفس المهموم لظلمنا تسبیح .» (امالی مفید۳۳۸) و آدمی را مورد دعای مستجاب آن حضرات قرارمی دهد؛ امام صادق(ع) بر سجاده خود نشسته و بر زائران و سوگواران، چنین دعا می کردند: «خدایا...آن دیدگان را که اشکهایش در راه عاطفه بر ما جاری شده و دل هایی را که بخاطر ما نالان گشته و آن فریادها و ناله هایی را که در راه ما بوده است، مورد رحمت قرار بده.»(بحار الانوار.ج۹۸ص۸)
اینجا دو خصوصیت است:اولا؛ خود این آه و اشک باعث قرب به خداست.امام صادق(ع)فرمودند:«نزدهر کس که از ماومظلومیت ما یاد شود وچشمانش پر از اشک گردد، خداوند چهره اش را بر آتش دوزخ حرام می کند».
و ثانیا؛ نشستن و به مظلومیت امام حسین(ع) فرو رفتن و بغض در گلو گره کردن اهمیت دارد. چون این انرژی؛ روزی آزاد خواهد شد و دربرابرظالم کاری می کند کارستان.
بخش مهمی از دستورات امامان شیعه بر جمع کردن بغض ها برای نقش آفرینی های آینده است.
امام باقر(ع) در روایتی «لبیک یا حسین» را اینگونه تفسیر فرمودند:«اگر بدن و زبانم به استغاثه و استنصار تو در کربلا جواب نداد، اما قلب و گوش و چشمم به تو جواب می‌دهد. من امروز با همه وجودم هستم؛ فقد اجابک قلبی وسمعی وبصری و رأیی وهوای علی التسلیم»( کامل الزیارات)
برای این مهم یعنی عزاداری قلبی؛ اُنس با دو چیز در اینجا ضروری است:
اولا؛ خواندن روزانه زیارت عاشورا
و ثانیا؛ خواندن کتاب های مقتل و گوش دادن روضه ها و در تنهایی اشک ریختن، بسیار عالی است.
عزاداری فکری
همانطوریکه در اسلام سه نوع عبادت است: بدنی و مالی و عبادت فکر ، عزاداری هم بر این سه قسم است:
۱) عزاداری بدنی که عزاداری فیزیکی مانند روضه ومداحی وسینه زنی و..
۲)عزاداری مالی که به عُهده گرفتن بخش مالی و هزینه های مراسم است.
۳) عزاداری فکری است و آن این است که آدمی در راستای شخصیت وسیره حضرت حسین(ع) به فکر بنشیند.
همانطوریکه تفکر ازدیدگاه اسلام از بهترین و با ارزش ترین عبادات است.
بیان پیامبر اعظم که فرمودند: "لا عبادة کالتفکر" ، ونیزحدیثِ؛ "تفکر ساعة خیر من عبادة سنة" بخوبی دلالت بر افضلیت"تفکر" دارد.
پس قطعا؛ عزاداری فکری هم دارای چنین فضیلتی است.
استاد مطهری(ره)، عبادت فکری را از مختصات اسلام دانسته و سرّ خاتمیت را در این می داند که خواسته؛ بشر به جایی برساند که صاحب تفکر باشد.
گرچه عزاداری فکری پرارزش است اما کم مشتری است! البته عبادت فکری که به ظاهر از عبادت مالی و بدنی آسانتر است، امابسیاری به عبادت فکری"روی خوشی نشان نمی دهند.
عزاداری فکری و عقلی با سه مهم قابل تحقق است:
اولا؛ بامطالعه در مضامین دعاها و زیارت های مربوط به حضرت اباعبدالله(ع . واقعا امسال چندبار ترجمه زیارت های امام حسین را دقیق بخوانیم.
وثانیا؛ کتابها و مقالات مفید در مورد امام حسین(ع) را بخوبی مطالعه کنیم.
وثالثا؛ استماع سخنرانی ها، که بهره مندی منظم از مباحث اساتید درفضای مجازی نعمت خوبی است.
وبالاخره؛ باید خود را به قافله متفکران در مقام و سیره حضرت حسین(ع) از راههای مختلف برسانیم.
