جماران، سجاد انتظاری: رهبر انقلاب بخشی از سخنان خود در روز عید قربان را به مسأله توجه عزاداران حسینی(ع) و هیأت ها و مداحان به مصوبات ستاد ملی مقابله با کرونا اختصاص داده و تأکید کردند: «همه‌ سوگواران حسینی، هیأت ها و مداحان موظفند به هرچه ستاد ملی مبارزه با کرونا اعلام می کند، عمل کنند زیرا موضوع بسیار مهم است».

ایشان همچنین در خصوص اطعام و نذری های ماه محرم توصیه کردند که «اطعام ماه محرم نیز می تواند با رعایت کامل دستورالعمل‌ های بهداشتی به شکل کمک مؤمنانه به دست خانواده ‌ها برسد».

به نظر می رسد اینکه رهبر انقلاب در چنین روز مهمی فراز نخست سخنان خود را به «تأکید بر عمل به مصوبات ستاد ملی مقابله با کرونا» اخصاص می دهند چند نکته را در بر دارد که مهمترین آنها اهمیت موضوع از نظر ایشان است؛ و اینکه از نظر ایشان مصوبات ستاد ملی مقابله با کرونا باید برای همه مردم قابل احترام باشد و به هر تصمیمی که آنها می گیرند تمکین شود.

رئیس جمهور نیز در سخنرانی دیروز خود نکته اشاره شده در فرمایش رهبری را فصل الخطاب دانست و ابراز امیدواری کرد که «محرم امسال عزاداری شکوهمند با رعایت همه جوانب امر و پروتکل‌ها را داشته باشیم».

در این خصوص با حجت الاسلام و المسلمین احمد مازنی، رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس دهم گفت و گویی داشته ایم که مشروح آن را در ادامه می خوانید:

رهبر انقلابدر فرازی از فرمایشات روز عید قربان خود به مسأله عزاداری های ماه محرم اشاره داشتند و تأکید کردند که مداحان، منبری ها و عزاداران امام حسین(ع) به پروتکل های بهداشتی و دستورالعمل های ستاد ملی مقابله با کرونا دقت داشته باشند. به نظر شما چطور می توانیم ضمن رعایت پروتکل های بهداشتی، شعائر مذهبی و عاشورایی را اجرا کنیم؟

اوایل که ویروس کرونا از وهان چین شروع شد و به مرور شیوع پیدا کرد و آثاری در ایران و بعضی از کشورهای دیگر دیده شد، مردم و مسئولین به نوعی غافلگیر شدند و در این فضای غافلگیرانه اظهار نظرها و موافقت و مخالفت هایی می شد، به ویژه در همین مسأله شعائر مذهبی و رعایت اصول بهداشت و درمان یک سری اختلاف نظرهای جدی شکل گرفته بود و افرادی بودند که به طور کلی تأکید داشتند این مجالس و محافل و مراکز دینی باید تعطیل شود و افراد دیگری هم اصرار داشتند که نباید تعطیل شود. اصلا روی باورهای مردم و باور به دعا، توکل و توسل تأثیر گذاشته بود.

اینها مسائلی است که به صورت گسترده در سطح جامعه مطرح شد ولی به مرور تجربه هایی کسب شده، مثل اینکه در بیت الله الحرام شاهد یک حج ویژه و تاریخی بودیم. چون در طول تاریخ چنین حجی سابقه ندارد که با یک جمع محدود و تقریبا شبه تعطیلی برگزار شود. مسجد النبی(ص) و عتبات عالیات عراق و ایران هم تحت تأثیر قرار گرفته است. ولی تجربه ای کسب شده و ما با این تجربه متوجه شدیم که ماه رمضان و شب های قدر را با رعایت اصول بهداشتی چطور می شود اداره کرد. حرم هایی که تعطیلی مطلق بود نیز با یک سری گشایش هایی مواجه شده است.

هنوز هم بحث های جدی در جامعه وجود دارد. به نظر من در محافل دینی و علمی جای بحث دارد. مسأله عاشورا برای مردم ایران یک پدیده دینی و ملی تمام عیار است. یعنی مردم به شدت به مناسک و شعائر عاشورایی باور و اعتقاد دارند. سینه زنی، هیأت رفتن و نذری دادن در این ایام جزو عقاید و باورهای مردم شده است. ممکن است در بعضی از این باورها تحریفاتی هم شکل گرفته و اشکالاتی هم باشد ولی در مجموع، مردم با عاشورا زندگی کرده و می کنند و به صورت ویژه در جامعه ایران، ایرانی شیعه، سنی و حتی غیر مسلمان به نوعی با تاسوعا و عاشورا و امام حسین(ع) و حضرت ابوالفضل(ع) اعتقاد دارند. این یک واقعیت است.

ویروس کرونا یک مسأله شخصی و فردی نیست

اگر همان طور که اشاره داشتید این عزاداری ها و هیأت ها با سلامتی سوگواران امام حسین(ع) تضاد و تناقض داشته باشد، چطور می توانیم این قضیه را حل کنیم؟

من یک سوی واقعیت را تشریح کردم که اعتقادات، باورها و عشق به اهل بیت(ع) و عاشورا است. اما در سوی دیگر وقتی می گوییم برای سلامتی ما خطر دارد، ممکن است کسی بگوید من می خواهم از جان خودم بگذرم. اولا اینجا بحث می شود که اگر شما از جان خودت بگذری چه نفعی برای اسلام و خودت دارد؟! اصلا امام حسین(ع) می پسندد که برای عزاداری از جان خودت بگذری؟! ثانیا اگر شما در مورد خودت مسأله را حل کنی و بگویی می خواهم از جان خودم به خاطر امام حسین(ع) بگذرم، ویروس کرونا یک مسأله شخصی و فردی نیست که بگویم من از جان خودم می گذرم. بلکه من می توانم ده ها، صدها و بلکه هزاران نفر دیگر را در معرض مخاطره قرار دهم. یعنی من مالک جان دیگران نیستم؛ کما اینکه مالک جان خودم هم نیستم.

ما حق نداریم برای انجام وظیفه دینی حقوق دیگران را تضییع کنیم

اینجا علاوه بر حق فردی، حق الناس و حق مردم مطرح می شود. ما حق نداریم برای اینکه وظایف دینی خودمان را انجام دهیم حقوق دیگران را تضییع کنیم. مثلا ما می گوییم نماز وقتی درست است که آب وضو و مکان نماز غصبی نباشد. یعنی وقتی حق الناس مطرح می شود نماز هم در معرض خطر قرار می گیرد. در مورد روزه و سایر عبادات همین طور است.

حفظ جان واجب و شعائر مذهبی مستحب است

اگر ما احساس کردیم شعائر عاشورا برای جان خود ما و هموطنان و هم هیأتی های ما خطر دارد، طبعا باید رعایت کنیم. حفظ جان واجب تر از شعائر مذهبی مستحب است. حفظ جان و سلامت مردم واجب و شعائر مذهبی جزو مستحبات، ولو مستحبات بسیار مؤکد و مهم، است. حتی در واجبات همین بحث هست که انسان باید در جای خودش به وظیفه شرعی اش عمل کند.

بحث ها و گفت و گوهای فراوانی در این خصوص در رسانه ها مطرح شده که بخشی از این گفت و گوها را طبیعی، منطقی و مستدل دیدم. مثل اینکه در یک طرف وظیفه مذهبی و در طرف دیگر سلامت است؛ باید ببینیم که جمع بین این دو را چه باید کرد. در جمع بین این دو اصل بر «حفظ جان» است. اما گروهی گرایش به این داشته اند که بیشتر بر حفظ جان تأکید کنند و گروهی گرایش به این داشته اند که بیشتر بر شعائر مذهبی تأکید کنند. بالأخره وقتی می خواهد تصمیم گیری شود، دو طرف باید دیده شود. این بحث ها در نوع خودش برای آگاهی مردم مؤثر بود.

شیطنت هایی که منشأ علمی ندارد

یک سری مباحث هم مطرح شد مثل اینکه اگر این جوری باشد تکلیف نذورات چه می شود؟ تأثیر دعا و توسل چه می شود؟ اینها بحث های لازم است و باید بحث شود. اما شیطنت هایی هم این وسط دیده شده است. شیطنت هایی که به نظر من هیچ کدام از آنها منشأ علمی ندارد. آدم های بی سواد و شاید تحت تأثیر دشمنان اهل بیت(ع) و دشمنان ایران می خواستند دو قطبی در جامعه ایجاد کنند؛ انگار یک قطب اصرار بر عزاداری دارد و یک قطب هم اصرار دارد که نباید عزاداری کنیم. به نظر من اینها فضاسازی های کاذبی بوده که در جامعه و به خصوص فضای مجازی شکل گرفته است.

ستاد ملی مقابله با کرونا «فصل الخطاب» است

آقای رئیس جمهور در ستاد ملی مقابله با کرونا گفت که هم عزاداری می تواند برگزار شود و هم پروتکل های بهداشتی باید رعایت شود. اینکه جمع بین این دو را چگونه باید انجام دهند، استنباط همه این بود که تکلیف را ستاد مقابله با کرونا و کارشناسان بهداشتی مشخص می کنند. خوشبختانه در فرمایشات مقام معظم رهبری در روز عید قربان هم یک حکم کلی بسیار مهم صادر شده که همه موظف هستیم بر اساس تصمیم ستاد ملی مقابله با کرونا عمل کنیم و این ستاد «فصل الخطاب» است. یعنی جایی که هم کارشناسان دینی و مذهبی، رئیس حوزه علمیه، وزیر بهداشت و کارشناسان امنیتی حضور دارند؛ به ریاست شخص رئیس جمهور که بیشترین وقت را برای این کار می گذارد.

گروه های مختلف به تصمیمات ستاد ملی مقابله با کرونا تمکین کنند/ این ستاد را تحت فشار قرار ندهند

بنابر این من خواهش می کنم که گروه های مختلف به تصمیمات ستاد ملی مقابله با کرونا تمکین کنند. از طرفی هم حالا که توپ در زمین ستاد ملی مقابله با کرونا است، این ستاد را تحت فشار قرار ندهند. یعنی ممکن است عده ای تحت فشار قرار دهند که برای برگزاری باشکوه مراسم عاشورا از بعضی اصول بهداشتی و اقدامات پیشگیرانه جلوگیری کنیم؛ که این خطر دارد و مایه وهن مذهب و برنامه های عاشورایی می شود. خدای ناکرده اگر شیوع این ویروس گسترده شود و شاهد مرگ و میر گسترده مردم باشیم، مایه وهن مذهب و مراسم و شعائر عاشورایی می شود.

حوزه های علمیه در این موضوع مواضع خوبی داشته اند

از طرف دیگر هم فشار نیاورند که شما کلا تعطیل کنید. به عهده پزشک بگذاریم. مثل مریض عاقل، فهمیده و با شعوری که برای تشخیص و معالجه به پزشک مراجعه می کند و دیگر در مقابل تشخیص پزشک نسخه را پاره نمی کند و یا نسخه دیگری برای خودش بپیچد. اینجا باید ستاد ملی مقابله با کرونا نسخه را بپیچد؛ که مسئولیت علمی و دینی آنها بسیار سنگین شده است. البته در اینجا علم و دین در دو نقطه قرار ندارند؛ علم همان است که دین می گوید و دین همان است که علم می گوید. یعنی مسیرشان یکی است. خوشبختانه حوزه های علمیه هم در این موضوع خوش درخشیدند و مواضع خوبی داشته اند.

مسئولین هیأت های مذهبی تلاش کنند که به پروتکل های ستاد ملی مقابله با کرونا عمل شود

من خواهش می کنم مسئولین هیأت های مذهبی، ذاکرین اهل بیت(ع)، اصحاب فرهنگ و هنر و اهل منبر تلاش کنند که به پروتکل های ستاد ملی مقابله با کرونا عمل شود. به صاحب نظران و اصحاب فرهنگ و هنر هم توصیه دارم از تمام ذوق و سلیقه خودشان بهره گیری کنند برای اینکه یک عاشورای ماندگار، ویژه و متناسب با این شرایط تاریخی که الآن برای همه بشر اتفاق افتاده خلق کنند. در فضای مجازی و فعالیت های هنری به شکل های مختلف می توانند این کار را انجام دهند. من فکر می کنم برگزاری نمایشگاه های آثار هنری مربوط به عاشورا در فضای مجازی، رونمایی از کتاب های جدیدی که در مورد عاشورا نوشته شده و نذر پی دی اف این کتاب ها به صورت رایگاه در اختیار مردم قرار دهند و برنامه های صدا و سیما هم به این سمت سوق پیدا کند که نوجوانان و جوانان ما با اهل بیت و اصحاب امام حسین(ع) و تک تک شهدای کربلا آشنا شوند.

فرصت کاهش برنامه های عمومی و حضور در صف های سینه زنی باعث شود که کمی با امام حسین(ع) خلوت کنیم. من فکر می کنم کسانی که اهل دل باشند و مفهوم زیارت عرفه امام حسین(ع) را درک کنند، خواندن یان دعا و رفتن در آن حس و حال خیلی مطلوب تر از دعای عرفه ای است که به صورت جمعی خوانده شود و وسط آن چند حرف غیر مرتبط هم زده شود. ایام عاشورا هم همین طور می تواند باشد. یعنی افراد مطالعه کنند و عمق بینش و دانش خودشان را نسبت به عاشورا افزایش دهند.

از دوقطبی، جناحی و سیاسی کردن ایام عاشورا پرهیز کنیم

امیدوارم این فرصت را غنیمت بشماریم و از دوقطبی، جناحی و سیاسی کردن ایام عاشورا پرهیز کنیم؛ خصوصا در این شرایطی که مردم به شدت گرفتار و درگیر این ویروس هستند و مشکلات معیشتی هستند.

در فراز دیگری از سخنان روز عید قربان رهبر انقلال توصیه شد که مردم می توانند نذورات خودشان در قالب همان «کمک مؤمنانه» تعریف کنند. برداشت من این است که می توان نذری ها را هم با حضور تعداد محدودتری آماده کرد و در اختیار مردم گذاشت. نظر شما در خصوص بردن نذری ها به قالب کمک مؤمنانه چیست؟

من فکر می کنم همین کاری که مردم در ماه رمضان و قبل و بعد از آن در فضای کرونایی انجام دادند و دارند انجام می دهند و بسته هایی را تهیه می کنند و به مستضعفان می دهند چند نکته ظریف دارد. یکی اینکه خدمت به مخدوم واقعی می رسد. شاید کسی که در صف قیمه امام حسین(ع) می ایستد یک لاستیک ماشینش به اندازه صد برابر غذایی که آنجا می گیرد هم بیشتر ارزش مادی داشته باشد و برای تبرک این نذری را می گیرد. اما کسی که بسته غذایی را آماده می کند و جلوی خانه ای می برد، حاکی از این است که این خانه به این غذا نیاز دارد. پس نکته اول این است که خدمت توسط خادم به مخدوم واقعی می رسد.

نکته دوم این است که در این اتفاق از ریخت و پاش جلوگیری می شود. یک بسته غذایی مشخص، پخته یا خام، جلوی خانه ای برده می شود که آن خانواده مصرف کنند. در حالی که در مجالس عمومی ممکن است یک نفر به اندازه 10 نفر غذا بگیرد و در یخچال بگذارد و حتی شاید مصرف نشود. ولی اینجا ریخت و پاش نمی شود و به اندازه توزیع و مصرف می شود.

اما تذکری که من به این دوستان دارم این است که به شدت مراقب باشند کرامت انسان ها حفظ شود و ریاکاری در این کار نباشد. چون شرط اصلی برای پذیرش عبادت، اخلاص است. اگر خدای ناکرده اخلاص نباشد و ریاکاری و یا استفاده های خارج از چهارچوب اهداف اهل بیت(ع) باشد، آن وقت به ضد خودش تبدیل می شود.

«نذر فرهنگی» هم می تواند تأثیرگذار باشد

اما در عین حال، آن حرف من هم که در کنار این نذورات، کتاب و سی دی های مفید و آثار فرهنگی نذر کنند هم منافاتی با آن ندارد؛ که آن در جای خودش با رعایت شئون و ویژگی هایی که دارد و این هم در جای خودش می تواند تأثیرگذار باشد.