جماران: ایمان حقیقی نمی‌تواند از ملکات معنوی فارغ باشد. چه، سعادت آدمی به این موهبت الهی بستگی دارد. معنویت در آهنگی موزون و عافیت بخش به رشد و پرورش فضیلت‌های اخلاقی می‌پردازد تا انسان اسیر رذایل نشود و سرنوشتش به خیر و رستگاری منتهی گردد. به تجربه ثابت شده است هرگاه حیات فردی و اجتماعی بر مدار معنویت قرار گیرد اهلیت انسانی انسان بر خوی سرکش وی غلبه یافته و درنتیجه محیط زندگی کمتر آلوده به انواع فساد و ابتلائات و مشکلات خواهد شد. راه‌های طی شده بیانگر این واقعیت غیرقابل انکار است که بدون توجه کافی به معنویت نمی‌توان به صواب و صلاح دست یافت و حرص و غضب و خودخواهی آدمی را مهار کرد. بلکه تنها با اتکا به استقرار معنویت در وجود انسان است که می‌توان زندگی‌ها را از انحطاط نجات داده و بدان آهنگ رشد و تعالی بخشید.
واقعیات امروز اجتماعات بشری مؤید این مطلب است که اتکای بیش از حد به جهان عاری از معنویت نتیجه مطلوبی برای انسان در بر نداشته و راه صواب نبوده است. زیرا اقلیت محدودی بی‌حساب از همه مزایا مانند ثروت، قدرت و ناز و نعمت برخوردار شده و در عوض اکثریت عظیمی حتی از یک حداقل زندگی و رفاه محروم مانده‌اند و روز به روز فاصله طبقات در حال تزاید است. به علاوه اسراف و حرص روزافزون آدمی مشکلات بزرگی به وجود آورده که دامنه آن ناپیداست.
ماه مبارک رمضان به عنوان خاستگاه معنویت، فرصتی برای حرکت به سوی نقطه تعادل در زندگی همه انسان‌هاست. مناسک این ماه پربرکت نیز می‌تواند از آهنگ تند هوی و هوس کاسته و اعمال و نیّات انسان را در سایه معنویت با ارجمندی‌های یک زندگی توأم با سعادت و تقوی و تعادل همراه سازد. چنانچه امام صادق (ع) در تبیین فلسفه روزه ماه مبارک رمضان می‌فرماید: «خداوند روزه را واجب نمود تا دارا و نادار یکسان گردند زیرا شخص بی‌نیاز (معمولاً) درد گرسنگی را نمی‌چشد تا وضعیت آنان را درک کند زیرا فرد غنی همه امکانات برایش فراهم است، از این جهت خداوند روزه را تشریح نمود تا شرایط تساوی و بین بندگان خدا فراهم شود.>
مکتب اسلام در پرتو تعالیمی که کلیه شئون فردی و اجتماعی بشر را در برمی‌گیرد حیات دنیایی انسان را بر سه پایه قرار داده است. مجاهده فردی علیه نفس اماره، مجاهده علیه ستم و ستمکاران در راستای برقراری عدل و عدالت و مجاهده در راه کسب فضل و دانش و دوری از جهل. در نتیجه این مجاهدات زندگی انسان رنگ تقوی و پاکدامنی گرفته و فلسفه خلقت که به تصریح کلام وحی گام نهادن در مسیر توحید و عبودیت است محقق خواهد شد؛ «و ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون.»
از مجموعه تعالیم اسلام به دست می آید که راز و رمز عبودیت به معنای توسل و توکل مستمر به مبدأ فیاض الهی در این نکته نهفته است که انسان پیوسته به یاد بیاورد مخلوقی ناتوان بوده و به حکم قانون بقای نسل و بقای حیات تابع شهوات و اسیر مطامع مادی است مگر آنکه به اتکاء نیروی معنویت سعی و عمل را در مدار خیر و عافیت قرار داده و هوش و استعداد خود را در مسیر سعادت به کار بندد و تسلط بر ماده و نیروهای مادی را به نحوی به کار گیرد که ضمن بهره‌مندی از مواهب زندگی توأم با رفاه به رکود و کاهلی و سستی عادت نکند.روزه ماه مبارک رمضان صرفنظر از جنبه‌های مستحسن و فواید آن، روح فرد مسلمان را با تحمل ریاضت‌های مشروع صیقل و جلا داده و جان آدمی را مستعد پیمودن طریق تزکیه و اعتلای نفس می‌نماید و روابط آحاد اجتماع را برمبنای حق وحقوق دو جانبه تنظیم و سامان می‌بخشد.
از این رو ماه مبارک رمضان مجالی رستاخیزی برای فرد مسلمان محسوب می‌شود تا با مجاهده‌ای نستوه و ستوده کدورت‌های نفاق و شرک و ریا و ظلم و فساد و... در وجود خود کاسته و بر پایه صمیمیت و شوق ایمانی روابط خود را با خدای خود و همنوعانش تنظیم نماید و در قلمرو توانایی‌هایش بر اساس فضل و تقوا عمل کند و انسان تراز اسلام را به جامعه بشری بشناساند.
فطرت انسان ملهم از «و نفخت فیه من روحی»، مستعد اظهار شیدایی و شیفتگی نسبت به ذات باری تعالی است و در راه عبادت از کسی یا الگویی پیروی نمی‌کند بلکه به ندای درون خود که از صدف وجودش سرچشمه می‌گیرد پاسخ می‌دهد. ماه ضیافت الهی مجالی برای بندگی خالص محسوب می شود تا عبد خدا در رکاب این ماه که مسمی به یکی از اسماء الله است به برکت آن، خطاها و کژ روی‌هایش بخشوده و در دایره مرحومین قرار گیرد و مصداق این حدیث رسول خدا که فرمودند: «انما سمی الرمضان لانه یرمض الذنوب» گردد. هر چقدر از معنویت فاصله گرفته شود همانقدر راه حقیقت پیش دیدگان انسان به تیرگی فرو خواهد شد و هدف اصلی خلقت دچار انحراف خواهد گردید. در میان عبادات پس از نماز، روزه جلوه تابناکی دارد و راز این ویژگی را در نتایج آن بایستی جست‌وجو کرد بازداری نفس از خوردن و آشامیدن و دیگر امور حلال برای خدا فضیلتی به شمار می‌رود که اهمیت آن بر کسی پوشیده نیست.
روزه بخشی از مناسک کلیه ادیان الهی را شکل می‌دهد و این به دلیل آثار شگرف روزه در بازسازی روح و جان انسان در راستای معنویت طلبی است آنچنانکه تو گویی برای رسیدن به قله‌های کمال عبودیت روزه داری شاهراهی است که به سرعت انسان را به مقصد می‌رساند. با آنچه در برکات روزه ذکر شده سرّ اینکه خداوند ضیافت خاص خود را در این ماه به بندگانش ارزانی داشته آشکار می‌شود چرا که کدام نعمت والاتر و گرانمایه‌تر از کسب معنویت و تجلی آن در جان و روح آدمی است. روزه ماه مبارک رمضان تکلیفی خشک و شاق نیست بلکه شرافتی است که خداوند متعال به بندگان نیازمند خود عنایت فرموده و انجام فرایض و مناسک این ماه بویژه درک شب‌های قدر توفیقی بس بزرگ و زمینه ساز درک معنویت با تمام وجود است.
ماه مبارک رمضان ماه تمرین بندگی و اخلاص و صحنه پرشور جهاد اکبر است عبادت نیز تلاشی در جهت رسیدن به اوج معنویت و به‌دست آوردن آرامش ایمانی با ورود به قرب و جوار حق تعالی است. ماه مبارک رمضان ماه بیداری از خواب پریشان و دنیازدگی است پس تا فرصت باقی و برجاست دعوت صاحب خانه را اجابت کنیم و در میهمانی کریمانه‌اش شرکت و به لطف و عنایت ربوبی امید بندیم که «الفرص تمرّ مرّ السحاب» فرصت‌ها مانند رفتن ابرها از کف می‌روند.
