« نباید عده‌ای مقابله با تحریم را مربوط به سیاست داخلی بدانند بلکه این امر مربوط به زندگی کارگران و بازنشستگان و فقرا و سالمندان ایرانی است. امروز زمان مناسبی است که تحریم را از مناقشات داخلی حذف کنیم. قطعا جهان پس از کرونا تغییراتی خواهد کرد.»
دوشنبه گذشته در جلسه سخنگویی دولت هم از جنبه انسانی و هم با درک وضعیت اقتصادی ایران آرزو کردم ای کاش تحریم‌ها نبود تا ما می‌توانستیم با گشاده دستی در دوران کرونا در کنار مردم قرار بگیریم. قبلا هم در یادداشتی با اشاره به همبسته تحریم و کرونا نوشتم: «با توجه به آثار تحریم بر افزایش سقوط دهک‌های متوسط به دهک‌های پایین و کاهش قدرت خرید مردم به خصوص کارگران و بازنشستگان و به ویژه کارگران روزمرد و غیررسمی، اقتصاد کرونایی می‌تواند فقر را عمیق‌تر کند.»
این روزها بازتاب مطالبات حقوق بشری و از جمله حق سلامت و کرامت ایرانیان در حقوق و در دیپلماسی ایرانی اندک اندک نتایج مطلوب خود را آشکار می‌کند و اگرچه هنوز تا واژگونی دیوار ظالمانه تحریم‌ها فاصله داریم اما برخی تلاش‌های ضد ایرانی که بعضا در برخی جریانات رسانه‌ای خارجی تجلی می‌یابد نشان می‌دهد که انگار «در ایران اتفاقی نیافتاده و در غرب خبری هست» و گویی مقاومت مظلومانه اما درخشان و تمام‌عیار نظام سلامت کشورمان برضد کرونا، دفاع از تحریم‌ها را بر سوداگران بازار مرگ از هر زمان دیگر دشوار‌تر کرده است. از این رو برخی افراد که به با روکشی از اپوزیسیون علیه ایران و ایرانیان عناد می‌ورزند، بر مخالفت با حق دسترسی ایرانیان به دارو و تجهیزات پزشکی و به نظام مالی جهانی و به ثروت‌ها و منابع خود به فغان آمده - من همیشه حساب آن دسته از اپوزیسیون که خود را به مطامع بیگانگان آلوده نکرده و در حفظ منافع ایران و ایرانیان در کنار مردم قرار گرفته اند را با این گروه افراد جدا می دانم و به رغم اختلاف نظر برای آنها احترام قائلم - و می‌گویند چه نشسته‌‌اید که «رژیم» دامنه نفوذ دیپلماتیک خود را به حیاط خلوت ما در امریکا و اروپا امتداد داده و می‌رود تا یک بار دیگر «جامعه بین‌الملل را فریب دهد» و دامنه تحریم را برچیند و یا کاهش دهد.
واقعیت این است که کرونا یک بعد مغفول تحریم‌ها را برای افکار عمومی جهانی آشکار کرده و ماسک توجیه «ضد تروریستی» تحریم را کنار زده و با همه شومی و هولناکی خود نشان داده که این شهروندان کاملا عادی ایران هستند که در موقعیت قربانی و آسیب‌پذیر قرار می‌گیرند و اراده معطوف به زندگی یک ملت بسی بزرگتر از آن است که بتوان برچسب تروریستی و یا توسعه‌طلبانه به آن زد.
حقانیت حقوق بشری و دیپلماتیک ایران اکنون چنان مشروعیت کاذب و جعلی تحریم‌ها را مخدوش و مختل کرده که برخی لابی‌های ضد ایرانی به تکاپو افتاده و سعی در انکار واقعیت تحریم‌ها دارند. اینان در پشت سخنان پمپئو سنگر گرفتند که مدعی است جمهوری اسلامی «در سیستم بهداشت و درمان سرمایه‌گذاری نکرده»؛ ادعایی که وجود زیرساخت‌های سلامت و نیز تلاش‌های کادر درمانی کشورمان در دشوار‌ترین شرایط ودر زیر تیرها و بمباران نامرئی اما ملموس تحریم و در فرایند دفاع میهنی از سلامت و زندگی شهروندان ایرانی پوچی آن را به اثبات رساندند. مقاومت درخشان نظام سلامت کشورمان بر ضد کرونا این پرسش را در معرض داوری نهاد که اگر ایران تحریم نبود و در نتیجه با تمام ظرفیت مالی و امکانات دسترسی به بازار جهانی با کرونا مبارزه می‌کرد آیا ما نمی‌توانستیم حتی زودتر از دیگران سرعت پیشروی کرونا را ابتدا کُند و سپس به طور کامل متوقف کنیم؟
لابی‌های مرگ و جنگ در ابزارهای رسانه‌ای خود هراسان از به پرسش گرفته شدن مشروعیت تحریم در سطح افکار عمومی جهانی وحتی غرب و امریکا، واژگان «کرونای بنفش» را به عاریت گرفته: این را در مباحثه تلویزیونی ریچارد نفیو و یکی از اعضای اتاق فکرهای تحریم در پاریس دیدیم: آنجا که طرف امریکایی این مباحثه که خود از طراحان تحریم در دولت قبلی امریکا بوده چهره ضد بشری تحریم‌ها را به پرسش گرفت و هم‌مباحثه فارسی‌زبان او چنان کم آورد که به استعاره‌های نژادپرستانه متوسل شد.
اما واقعیت چیز دیگری است: به پرسش گرفته شدن مشروعیت تحریم‌ها در شرایط کرونایی محصول «صرف هزینه‌های گزاف چندین میلیون دلاری» و یا تحریک لابی‌های ضد تحریم در کنگره و در رسانه‌های امریکایی توسط یک نیروی خارجی نیست، بازتابی است از نیروی گفتمانی زندگی برضد نیرو‌های معطوف به مرگ و جنگ.
در این مدت سازمان‌های مردمنهاد زیادی کنش‌های داخلی و بین‌المللی فراوانی به نمایش گذاشتند. از انجمن‌های مرتبط با بیماران خاص، سازمان‌های مردمنهاد در حوزه کودکان کار و معلولان و...که با اعلام دشواری دسترسی به داروهای سازگار با بیمارانشان و بیان فشارهای تحریم بر گروه‌های هدفشان، مقوله تحریم را در افکار عمومی به چالش کشیدند تا انجمن جامعه شناسی ایران که در نامه‌ای به تشکل‌های جهانی به اثر هم‌افزای تحریم‌ها و شیوع ویروس کووید-۱۹ اشاره کرده و نوشتند: «در سال‌های گذشته، بخشی از منابعی که در اثر لغو تحریم‌ها در اختیار ایران قرار گرفته بود، در بخش بهداشت و درمان و گسترش بیمه‌های سلامت، سرمایه‌گذاری شد. اما خروج یکجانبه امریکا از برجام و اعمال تحریم‌های جدید توسط دولت ترامپ باعث شده این سرمایه گذاری‌ها با کاستی‌هایی مواجه شود.»
امروز کرونا شرایطی را فراهم کرده که موضوع شکستن دیوار تحریم به نفع انسان‌ها بیش از هر دوره دیگری چهره ظالمانه تحریم را به نمایش گذاشته و می‌تواند چهره‌های جنگ‌طلب در جهان را به عقب براند. نباید عده‌ای مقابله با تحریم را مربوط به سیاست داخلی بدانند بلکه این امر مربوط به زندگی کارگران و بازنشستگان و فقرا و سالمندان ایرانی است. امروز زمان مناسبی است که تحریم را از مناقشات داخلی حذف کنیم. قطعا جهان پس از کرونا تغییراتی خواهد کرد. مکانیسم‌های همکاری بین‌المللی شاهد دگرگونی‌هایی خواهد شد. امروز نقش آمریکا در نظام بین‌الملل رابطه عمودی یکسویه و زورگویانه همراه با فشار اقتصادی، سیاسی و نظامی را رقم زده است. اما شاید در پساکرونا با جهانی چند منظومه مواجه شویم که حقیقت بر مبنای گفتمان آمریکایی پیش نرود. تلاش علیه همبسته تحریم و کرونا باید مرجع حقیقت را از دولت امریکا به گفتمان زندگی روزمره انسان‌ها تغییر دهد و مختصات زندگی انسان‌ها در معرض ویروس تحریم را در دوره شیوع ویروس کرونا بیشتر تبیین کند. می‌توانیم با گفتگوی عمومی داخلی و نقش محوری جامعه مدنی یک گفت‌وگوی ایرانی - بین المللی برای نظام تولید حقیقت را در دوره جدید ایجاد کنیم.
*جماران
