زیارت معصومان علیهم السلام زمینة کمال خواهی و فضیلت طلبی بیشتر را در انسان فراهم می سازد و عامل رشد فضائل و کرامتهای انسانی می شود. هم چنین باعث زنده نگه داشتن نام امامان علیهم السلام و در نتیجه، زنده نگه داشتن دین می گردد؛ چرا که گفتار، رفتار و سیرة معصومان علیهم السلام بر گرفته از قرآن و اسلام است و در واقع آنها مفسّران دین به شمار می روند.

این زیارات موجب تحول روحی و معنوی عظیمی در انسان می شود و ما را با عمق جان و رفتار معصومین علیهم السلام آشنا می سازد و یک دوره تاریخ مجسّم اسلام برای انسان ترسیم می شود و انسان را با چهارده قرن جلوتر پیوند داده، در درون انسان هم رنگی والهام بخشی ایجاد می کند. هم چنین زیارت به انسان شخصیت تازه داده، کرامت انسانی او را مجدّدا احیا می کند و با عقده گشائی از درون و نور دهی به قلب او به وی امید تازه بخشیده برای یک حرکت جدید انرژی تازه و تحرّک می بخشد. افزون بر آن آثار گرانبها و ثوابهای فراوان اخروی و ریزش گناهان بر زیارت ایشان مترتب است.

امّا متأسفانه این دانشگاه عظیم با آفتهای جدّی و موانع سنگینی روبرو شده است. اولین مانع آن، خصوصاً در برخی کشورها مثل عربستان برخوردهای جاهلانه، متحجّرانه و قرون وسطائی است که هم از جهت نظری شبهاتی برای آن ایجاد نموده اند و هم از نظر رفتاری به گونه ای رفتار می کنند که زائران اتصال روحی و روانی با کسی که زیارت می شود پیدا نکنند. اینان حتی از گریه کردن که بیانگر اتصال عمیق روحی انسان با ارواح پاک معصومان علیهم السلام است، جلوگیری می کنند و متأسفانه مسجد النبی صلی الله علیه و آله و مسجد الحرام را به پادگان نظامی و اطلاعاتی و مرکز کنترل امنیتی تبدیل نموده اند و در نتیجه آرامش روحی و روانی زائران را می گیرند و اتصال روحی مناسب برقرار نمی شود و تحول معنوی نیز کمتر بروز می کند.

از این گذشته با از بین بردن آثار اسلامی، منع صحبت و توضیح در مکانها و آثار مقدس باقی مانده، مانع اطلاع رسانی دقیق و مناسب برای زائران می شوند و نمی گذارند آن چنان که باید و شاید مردم به صورت ملموس با تاریخ اسلام و آثار باقی مانده آشنا شوند.

از بزرگ ترین آثاری که در زیارت نبی صلی الله علیه و آله و دیگر ائمه علیهم السلام ذکر شده، واجب شدن و یا رفتن به بهشت است که اگر برای زیارت هیچ اثری نبود جز همین اثر، جا داشت مسلمانان و شیعیان شب و روز برای زیارت مشاهد مشرّفه تلاش کنند.

دوّمین مانع، وجود خریدهای سنگین و بیش از حدّ و اندازه است. این مسئله برای همه مشهود و معلوم است که هیچ زائری بسان زائر ایرانی خرید و سوغات تهیه نمی کند و لذا از جهات عدیده ای مشکل ساز شده است که از آن جمله اند :

1-    مانع رفتن برخی افراد به زیارت مکه، مدینه و عتبات عالیات شده است؛ چرا که بسیاری از افراد توان رفتن به این مکانهای مقدس و خرج رفت و برگشت را دارند؛ ولی توان تهیة سوغاتی ـ که گاهی چند برابر خرج رفت و برگشت است ـ را ندارند.

2-    با توجه به محدودیت زمان عمره، و زیارت عتبات؛ غالب اوقاتِ زائران صرف خرید و بازار رفتن می شود که از جهات عدیده ای زیان بار است؛ از جمله هم از نظر اقتصادی و هم از نظر بردن آبروی شیعیان و… .

3-    اگر کمی دقّت شود، به خوبی نزاع و جدلهای طولانی بین بعضی زن و شوهران مشاهده می شود که زن نگران است که نتواند هدایا و سوغاتی که در خور شأن و توقع بستگان است، تهیه کند و مرد نگران است چگونه این همه توقّعات را جواب دهد و با چه نقشه و حیله ای از زیر بار سوغاتی خریدنها فرار کند.

با توجّه به این آفات و آفات دیگر، بنا داریم با بیان آثار، فواید و ثوابهای زیارات از بار آفات آن کاسته و بر بار معنویش بیفزاییم.

آثار و برکات زیارت

آثار و برکات زیارت را در دو بخش مورد بررسی و توجه قرار می دهیم :

یک. آثار و برکاتی که در روایات فریقین ذکر شده است.

دو. آثار و برکاتی که تجربه و گذشت روزگار آن را به اثبات رسانده، و یا متن زیارت گویای آن است.

بخش اوّل : آثار زیارت در روایات فریقین

در این بخش بحث را به ترتیب از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله شروع می کنیم :

الف. آثار زیارت رسول خدا صلی الله علیه و آله :

در روایات برای زیارت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله آثار و برکات فراوانی ذکر شده است که به اهمّ آنها اشاره می شود:

1- بهشت رفتن :

از بزرگ ترین آثاری که در زیارت نبی صلی الله علیه و آله و دیگر ائمه علیهم السلام ذکر شده، واجب شدن و یا رفتن به بهشت است که اگر برای زیارت هیچ اثری نبود جز همین اثر، جا داشت مسلمانان و شیعیان شب و روز برای زیارت مشاهد مشرّفه تلاش کنند.

«عبد الله بن سنان» از امام صادق علیه السلام نقل کرده است که حضرت فرمود : در حالی که حسین بن علی علیه السلام در دامن پیامبر صلی الله علیه و آله نشسته بود، سرش را بالا آورده، عرض کرد: «یَا اَبه! مَا لِمَن زَارَکَ بَعْدَ مَوتِکَ؟ فَقَالَ : یَا بُنَیَّ ! مَنْ اَتَانِی زَائِراً بَعْدَ مَوْتِی فَلَهُ الْجَنَّة وَمَنْ اَتَی اَبَاکَ زَائِراً بَعْدَ مَوْتِهِ فَلَهُ الْجَنَّةُ، وَمَنْ اَتَی اَخَاکَ زَائِراً بَعْدَ مَوْتِهِ فَلَهُ الْجَنَّةُ وَمَنْ اَتَاکَ زَائِراً بَعْدَ مَوتِکَ فَلَهُ الْجَنَّة. 1

ای پدر! چه پاداشی است برای کسی که تو را بعد از مرگت زیارت نماید؟ پس فرمود : ای پسرم! کسی که بعد از مرگم، به زیارت من آید برای او [پاداش] بهشت است، و کسی که به زیارت پدرت (علی علیه السلام) بعد از مرگش آید، بهشت برای او و کسی که تو و برادرت حسن را بعد از مرگت زیارت کند، پاداش او بهشت است.» این مضمون در روایات شیعه فراوان آمده است.۲

در منابع اهل سنّت نیز این معنا نقل شده است که آن حضرت فرمود : «مَنْ زَارَ قَبْرِی فَلَهُ الْجَنَّة۳ : هر کسی قبر مرا زیارت کند، برای او بهشت است.»

2- رسیدن به شفاعت

از دیگر آثار زیارت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در روایات مشمول شفاعت کبرای آن حضرت شدن است. این اثر نیز در روایات متعددی از شیعه و سنّی رسیده است که به ذکر برخی از آنها بسنده می کنیم :

«مسعدة بن صدقة» از امام باقر علیه السلام و آن حضرت از پدرش نقل کرده است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود : «مَنْ زَارَنِی حَیّاً وَمَیِّتاً کُنْتُ شَفِیعاً یَوْمَ الْقِیَامَةِ؛۴ : کسی که مرا در زندگی و مرگم زیارت کند، من در روز قیامت شفیع او خواهم بود.»۵

هم چنین از «ابن عمر» نقل شده است که پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «مَنْ زَارَ قَبْرِی وَجَبَتْ لَهُ شِفَاعَتِی؛۶ :  کسی که قبر مرا زیارت کند، شفاعتم برای او واجب [و ضروری] است.»

این مضمون در روایات أهل سنّت مکرر و فراوان آمده است.۷

4- هم جواری با رسول خدا صلی الله علیه و آله

از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل شده است که فرمود : «مَنْ زَارَنِی فِی حَیَاتِی وَ بَعْدَ مَوْتِی کَانَ فِی جِوَارِی یَوْمَ الْقِیَامَةِ؛۸ : کسی که مرا در زندگی یا بعد از مرگم زیارت کند، روز قیامت در جوارم خواهد بود.»

در روایات عامه از طریق «انس بن مالک» نقل شده است که : «مَنْ زَارَنِی مُحْتَسِباً اِلَى الْمَدِینَةِ کَانَ فِی جِوَارِی یَوْمَ الْقِیَامَةِ؛۹ : کسی که از روی حساب مرا در مدینه زیارت کند، روز قیامت همسایة من خواهد بود.»

و در تعبیر دیگر آمده است: «مَنْ زَارَ قَبْرَ رَسُولِ اللهِ کَانَ فِی جَوَارِهِ؛۱۰ : کسی که قبر رسول خدا صلی الله علیه و آله را زیارت کند، هم جوارش خواهد بود.»

4-  رهایی از سختیهای قیامت

 از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل شده است که به حضرت علی علیه السلام فرمود : «یَا عَلِیُّ مَنْ زَارَنِی فِی حَیَاتِی أَوْ بَعْدَ مَوْتِی أَوْ زَارَکَ فِی حَیَاتِکَ أَوْ بَعْدَ مَوْتِکَ أَوْ زَارَ ابْنَیْکَ فِی حَیَاتِهِمَا أَوْ بَعْدَ مَوْتِهِمَا ضَمِنْتُ لَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ أَنْ أُخَلِّصَهُ مِنْ أَهْوَالِهَا وَ شَدَائِدِهَا حَتَّى أُصَیِّرَهُ مَعِی فِی دَرَجَتِی؛۱۱ : ای علی! کسی که مرا در حیاتم یا بعد از مرگم زیارت کند، و یا تو یا دو فرزندت را در حیات و ممات شما زیارت کند، ضمانت می کنم که روز قیامت او را از گرفتاریها و سختیهای آن نجات دهم و او را [در بهشت] با خودم در درجه ام قرار دهم.»

در منابع اهل سنّت نیز روایاتی به این مضمون آمده است، از جمله «حاطب» از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل کرده است که آن حضرت فرمود : «مَنْ زَارَنِی بَعْدَ مَوتِی فَکَانَّمَا زَارَنِی فِی حَیَاتِی ، وَمَنْ مَاتَ بِاَحَدِ الْحَرَمَیْنِ بُعِثَ مِنَ الآمِنِینَ یَوْمَ الْقِیَامَةُ؛۱۲ : کسی که مرا بعد از مرگم زیارت کند، گویا در حیاتم زیارت کرده است و کسی که در یکی از حرمین (مکه و مدینه)، از دنیا برود، جزء امنیت داران روز قیامت خواهد بود.»

و به همین مضمون روایات دیگری نیز داریم.۱۳

5-رهایی از گناهان

 از دیگر آثار گران سنگ زیارت «گناه زدایی» است، که می توان این اثر را مادر و سنگ زیرین همة آثار زیارت دانست. از «معلّی بن شهاب» نقل شده است که امام حسین علیه السلام از رسول خدا صلی الله علیه و آله پرسید: «یَا أَبَتَاهْ مَا لِمَنْ زَارَکَ؟ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: یَا بُنَیَّ مَنْ زَارَنِی حَیّاً أَوْ مَیِّتاً أَوْ زَارَ أَبَاکَ أَوْ زَارَ أَخَاکَ أَوْ زَارَکَ کَانَ حَقّاً عَلَیَّ أَنْ أَزُورَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ أُخَلِّصَهُ مِنْ ذُنُوبِهِ؛۱۴ : ای پدر! پاداش کسی که تو را زیارت کند چیست؟ پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: کسی که مرا در حیات یا مماتم زیارت کند یا پدر تو [علی علیه السلام] را زیارت کند یا برادرت [حسن علیه السلام] را زیارت کند یا تو را زیارت کند، بر من لازم است که روز قیامت او را زیارت کنم و او را از گناهانش رها سازم.»

در منابع اهل سنت وجود دارد که اعرابی به زیارت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله آمد، سلام کرد و طلب استغفار نمود، آنگاه شنیده شد که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «یَا عُتْبی! الْحِقْ الاَعْرَابِِی فَبَشِّرْهُ اَنَّ اللهَ قَدْ غَفَرَ لَهُ؛۱۵ : به دنبال اعرابی برو و به او بشارت بده که خداوند او را بخشید.»

و در روایتی که قبلاً نقل شد، آمده است که : از گناه هم چون روزی که از مادر متولد شده است، پاک می شود: «مَنْ زَارَ قُبُورَکُمْ ….  خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ حَتَّى یَرْجِعَ مِنْ زِیَارَتِکُمْ کَیَوْمٍ وَلَدَتْهُ أُمُّه ؛۱۶ : هر کس زیارت کند قبور شما را … از گناهانش پاک شده باشد، همانند روزی که از مادر متولد شده بود.»

6- ثواب حج

در روایات بسیاری برای زیارت نبی صلی الله علیه و آله و أهل بیت علیهم السلام ثواب زیارت حج بیان شده است. در برخی روایات ثواب یک حج وعمره، در برخی دو حج و عمره، تا هفتادحج و عمره و بیشتر قید شده است.

در روایت «فضیل بن یسار» از امام باقر علیه السلام رسیده است که: «زِیَارَةُ قَبْرِ الْحُسَیْنِ وَ زِیَارَةُ قَبْرِ رَسُولِ اللهِ صلی الله علیه و آله وَ زِیَارَتُ قُبُورِ الشُّهَدَاءِ تَعْدِلُ حَجَّةً مَبْرُورَةً مَعَ رَسُولِ اللهِ صلی الله علیه و آله؛۱۷ :زیارت قبر حسین علیه السلام و پیامبر صلی الله علیه و آله، و زیارت قبور شهداء با یک حج قبول شدة همراه با رسول خدا صلی الله علیه و آله برابری می کند.»

در روایتی که «ابی عامر» از امام صادق علیه السلام نقل کرده است این جمله آمده : «مَنْ زَارَکُمْ عَدْلُ ذَلِکَ لَهُ ثَوَابُ سَبْعِینَ حَجَّةً بَعْدَ حَجَّةِ الإِسْلاَمِ ؛۱۸ : کسی که شما را زیارت کند، ثوابش با هفتاد حج بعد از حج واجبش برابری می کند.»

در روایات اهل سنت می خوانیم که «ابن عباس» از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل کرده است که فرمود: «مَنْ حَجَّ اِلَی مَکَّة ثُمَّ قَصَدَنِِي فِی مَسْجِدِی کَتَبتُ لَهُ حَجَّتَانِ مَبْرُورَتَانِ؛۱۹ کسی که قصد [زیارت خانة خدا] را در مکه کند، سپس قصد [زیارت مرا نماید] در مسجدم، برای او دو حج قبول شده می نویسم.»

«زید شحام» می گوید: به امام صادق علیه السلام عرض کردم : «مَا لِمَنْ زَارَ رَسُولَ الله صلی الله علیه و آله؟ قال : «کَمَنْ زَارَ الله عَزَّ وَجَلَّ فَوقَ عَرْشِهِ؛ ۲۰ : پاداش زیارت رسول خدا صلی الله علیه و آله چیست؟ فرمود: گویا خدا را در عرش زیارت کرده است.»

7- در قیامت محاسبه نمی شود

از «ابی حجر اسلمی» نقل شده است که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «وَ مَنْ أَتَانِی زَائِراً وَجَبَتْ لَهُ شَفَاعَتِی وَ مَنْ وَجَبَتْ لَهُ شَفَاعَتِی وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ وَ مَنْ مَاتَ فِی أَحَدِ الْحَرَمَیْنِ مَکَّةَ وَ الْمَدِینَةِ لَمْ یُعْرَضْ وَ لَمْ یُحَاسَب ؛۲۱ : کسی که به زیارت من بیاید، شفاعت من در حق او واجب می شود و کسی که شفاعت من برایش واجب شود، بهشت بر او واجب می شود. و کسی که در یکی از حرمین ـ مکه و مدینه بمیرد، در معرض حساب و کتاب قرار نمی گیرد.»

8- ازدیاد رزق

از نظر طبیعی نیز مسافرت به مکّه، مدینه و عتبات عالیات همراه با درآمد مالی و رونق اقتصادی است، با این حال در روایات به عنوان یکی از دستاوردهای زیارت قبر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و امامان، به ازدیاد رزق اشاره شده است.

«ابو بصیر» و «محمد بن مسلم» از امام صادق علیه السلام از پدرانش تا به امام علی علیه السلام نقل کرده اند که فرمود: «أَتِمُّوا بِرَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله حَجَّکُمْ إِذَا خَرَجْتُمْ إِلَى بَیْتِ اللَّهِ فَإِنَّ تَرْکَهُ جَفَاءٌ وَ بِذَلِکَ أُمِرْتُمْ وَ بِالْقُبُورِ الَّتِی أَلْزَمَکُمُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ حَقَّهَا وَ زِیَارَتَهَا وَ اطْلُبُوا الرِّزْقَ عِنْدَهَا؛۲۲ : حج خود را با [زیارت] رسول خدا صلی الله علیه و آله تمام کنید؛ زیرا ترک آن جفا است و بر آن امر شده اید و به زیارت قبوری که خدا حق و زیارت آنها را بر شما لازم نموده [قبور امامان] است و نزد آن قبور طلب [ازدیاد] رزق کنید.»

ب. آثار زیارت امیرمؤمنان علیه السلام در روایات

1- پاداش حج

در برخی روایات آمده است که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «مَنْ زَارَ عَلِیّاً بَعْدَ وَفَاتِهِ فَلَهُ الْجَنَّةُ؛۲۳ : کسی که علی را بعد از وفاتش زیارت کند، برای او بهشت است.»

«ابن مارد» می گوید : به امام صادق علیه السلام عرض کردم : پاداش زیارت قبر جدّت امیرمؤمنان چیست؟ «فَقَالَ یَا ابْنَ مَارِدٍ مَنْ زَارَ جَدِّی عَارِفاً بِحَقِّهِ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ خُطْوَةٍ حَجَّةً مَقْبُولَةً وَ عُمْرَةً مَبْرُورَةً وَ اللَّهِ یَا ابْنَ مَارِدٍ مَا یُطْعِمُ اللَّهُ النَّارَ قَدَماً اغْبَرَّتْ فِی زِیَارَةِ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ علیه السلام مَاشِیاً کَانَ أَوْ رَاکِباً یَا ابْنَ مَارِدٍ اکْتُبْ هَذَا الْحَدِیثَ بِمَاءِ الذَّهَبِ؛۲۴ : پس فرمود: ای پسر مارد! کسی که جدم [علی علیه السلام] را با شناخت حقش زیارت کند، خداوند با هر گام، حج و عمره پذیرفته شده برای او می نویسد. به خدا قسم ای پسر مارد! خداوند قدمی را که در راه زیارت امیرمؤمنان علیه السلام غبار آلود شده ، طعمه آتش نمی کند؛ پیاده باشد یا سواره. ای پسر مارد! این حدیث را با آب طلا بنویس!»

یکی از رازهای اختلاف احادیث در مقدار حج به عنوان ثواب زیارت، مقدار معرفت و شناخت ولایت و امامت است، چنان که در حدیث فوق اشاره شده است: «عارفاً بحقّه» و دیگری اخلاص و درجة آن است، چنان که در پاداش حسنه و انفاقات که از دو برابر شروع تا هفتصد برابر می شود همین راز وجود دارد.

 در حدیث دیگر از امام صادق علیه السلام نقل شده است که فرمود : «مَنْ زَارَ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام مَاشِیاً کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ خُطْوَةٍ حَجَّةً وَ عُمْرَةً فَإِنْ رَجَعَ مَاشِیاً کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ خُطْوَةٍ حَجَّتَیْنِ وَ عُمْرَتَیْنِ؛۲۵ : کسی که امیرالمؤمنین علیه السلام را پیاده زیارت کند، خداوند برای او در برابر هر گام یک حج و عمره می نویسد، پس اگر پیاده برگشت، برای هر گام دو حج و دو عمره می نویسد.»

در حدیث دیگر از امام صادق علیه السلام آمده است که : «زِیَارَةُ أَبِی عَلِیٍّ علیه السلام تَعْدِلُ حَجَّتَیْنِ وَ عُمْرَتَیْنِ؛۲۶ : زیارت پدرم علی علیه السلام معادل دو حج و دو عمره است.»

2- گناه زدایی

در زیارت امیرالمؤمنین علیه السلام نیز گناه زدایی به عنوان یکی از آثار معرّفی شده است. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به حسن بن علی علیه السلام فرمود : «مَنْ زَارَنِی …. أَوْ زَارَ أَبَاکَ کَانَ حَقّاً عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ أَزُورَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فَأُخَلِّصَهُ مِنْ ذُنُوبِهِ؛۲۷ : هر کسی مرا یا پدرت (علی علیه السلام) را زیارت کند، بر گردن من حق خدایی است که من او را در روز قیامت زیارت کنم، و از گناهان پاکش نمایم.»

«احمد بن محمد بن ابی نصر» از امام رضا علیه السلام نقل نموده است که آن حضرت فرمود : «یَا ابْنَ أَبِی نَصْرٍ أَیْنَ مَا کُنْتَ فَاحْضُرْ یَوْمَ الْغَدِیرِ عِنْدَ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ علیه السلام فَإِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ لِکُلِّ مُؤْمِنٍ وَ مُؤْمِنَةٍ وَ مُسْلِمٍ وَ مُسْلِمَةٍ ذُنُوبَ سِتِّینَ سَنَةً وَ یُعْتِقُ مِنَ النَّارِ ضِعْفَ مَا أَعْتَقَ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ وَ لَیْلَةِ الْقَدْرِ وَ لَیْلَةِ الْفِطْرِ وَ الدِّرْهَمُ فِیهِ بِأَلْفِ دِرْهَمٍ لِإِخْوَانِکَ الْعَارِفِینَ فَأَفْضِلْ عَلَى إِخْوَانِکَ فِی هَذَا الْیَوْمِ وَ سُرَّ فِیهِ کُلَّ مُؤْمِنٍ وَ مُؤْمِنَة…؛۲۸ : ای پسر ابی نصر! هر جا بودی، روز [عید] غدیر نزد [قبر] امیر مؤمنان علیه السلام حاضر شو! به راستی خداوند برای هر زن و مرد مؤمن، و یا مسلمان، گناه شصت ساله را می بخشد و از آتش جهنم دو برابر آن چه که در ماه رمضان و شب قدر، و شب [عید] فطر آزاد می کند، آزاد می نماید، و یک درهم در آن روز [انفاق کردن] به برادران عارف [شیعه] برابر با هزار درهم است، پس در این روز بر برادرانت تفضّل کرده و هر زن و مرد مؤمنی را شاد کن.»

3- برآورده شدن حاجات

از آثار و برکات دیگر زیارت امیر مؤمنان علیه السلام، مستجاب شدن دعاها و برآورده شدن حاجات است. در این زمینه روایاتی وارد شده است، از جمله امام صادق علیه السلام به «صفوان» فرمود: «یَا صَفْوَانُ تَعَاهَدْ هَذِهِ الزِّیَارَة(َ۲۹)وَ ادْعُ بِهَذَا الدُّعَاءِ وَ زُرْهُمَا بِهَذِهِ الزِّیَارَةِ فَإِنِّی ضَامِنٌ عَلَى اللَّهِ لِکُلِّ مَنْ زَارَهُمَا بِهَذِهِ الزِّیَارَةِ وَ دَعَا بِهَذَا الدُّعَاءِ مِنْ قُرْبٍ أَوْ بُعْدٍ أَنَّ زِیَارَتَهُ مَقْبُولَةٌ وَ أَنَّ سَعْیَهُ مَشْکُورٌ وَ سَلَامَهُ وَاصِلٌ غَیْرُ مَحْجُوبٍ وَ حَاجَتَهُ مَقْضِیَّةٌ مِنَ اللَّهِ بَالِغاً مَا بَلَغَتْ وَ أَنَّ اللَّهَ یُجِیبُه ؛۳۰ :

ای صفوان! بر این زیارت مداومت کن و این دعا را بخوان، و آن دو (امیر مؤمنان و حسین علیه السلام) را به این زیارت، زیارت کن! به راستی من ضامنم نزد خدا برای هر کسی که آن دو را به این کیفیت زیارت کند، و این دعا را بخواند، از دور یا نزدیک، زیارتش قبول و تلاشش پذیرفته شود و سلامش بدون حجاب برسد، و حاجتش از طرف خدا، هر چه زیاد باشد، برآورده شود، و خداوند جواب او را می دهد.»

4- پاداشهای گوناگون و فراوان

در برخی احادیث به مجموعه ای از آثار و برکات اشاره شده است که بیان آنها در یک جا صفای خاصی دارد، تا این که تقطیع شود و هر پاداشی جداگانه بیان گردد.

«شیخ طوسی» با اسنادش از امام صادق علیه السلام نقل کرده است که آن حضرت فرمود : «مَنْ زَارَ قَبْرَ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ علیه السلام عَارِفاً بِحَقِّهِ غَیْرَ مُتَجَبِّرٍ وَ لَا مُتَکَبِّرٍ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ أَجْرَ مِائَةِ أَلْفِ شَهِیدٍ وَ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ وَ بُعِثَ مِنَ الْآمِنِینَ وَ هُوِّنَ عَلَیْهِ الْحِسَابُ وَ اسْتَقْبَلَتْهُ الْمَلَائِکَةُ فَإِذَا انْصَرَفَ شَیَّعَتْهُ إِلَى مَنْزِلِهِ فَإِنْ مَرِضَ عَادُوهُ وَ إِنْ مَاتَ شَیَّعُوهُ بِالِاسْتِغْفَارِ إِلَى قَبْرِهِ؛۳۱ : کسی که قبر امیرمؤمنان علیه السلام را با آگاهی به حقش و بدون ستمگری و تکبر زیارت کند، خداوند پاداش صد هزار شهید را به او می دهد و گناهان گذشته و آینده او را می بخشد و [در روز قیامت] در امنیت محشور می شود و حسابرسی او آسان است و ملائکه از او استقبال می کنند. وقتی به منزلش برمی گردد، او را مشایعت و همراهی می کنند، سپس اگر بیمار شود، عیادتش می کنند، و اگر از دنیا برود، با استغفار او را تا قبر همراهی می کنند.»

«صفوان جمال» می گوید : همراه امام صادق علیه السلام به سمت کوفه می رفتیم، حضرت فرمود: توقف کن «فَهَذَا قَبْرُ جَدِّی أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ علیه السلام فَأَنَخْتُهَا ثُمَّ نَزَلَ فَاغْتَسَلَ وَ غَیَّرَ ثَوْبَهُ وَ تَحَفَّى وَ قَالَ لِیَ افْعَلْ کَمَا أَفْعَلُ ثُمَّ أَخَذَ نَحْوَ الذَّکَوَاتِ ثُمَّ قَالَ لِی قَصِّرْ خُطَاکَ وَ أَلْقِ ذَقَنَکَ إِلَى الْأَرْضِ یُکْتَبُ لَکَ بِکُلِّ خُطْوَةٍ مِائَةُ أَلْفِ حَسَنَةٍ وَ تُمْحَى عَنْکَ مِائَةُ أَلْفِ سَیِّئَةٍ وَ تُرْفَعُ لَکَ مِائَةُ أَلْفِ دَرَجَةٍ وَ تُقْضَى لَکَ مِائَةُ أَلْفِ حَاجَةٍ وَ یُکْتَبُ لَکَ ثَوَابُ کُلِّ صِدِّیقٍ وَ شَهِیدٍ مَاتَ أَوْ قُتِلَ ثُمَّ مَشَى وَ مَشَیْتُ ؛۳۲ : پس این قبر جدّم امیرمؤمنان علیه السلام است، من شتر را خوابانیدم و به زیر آمدند و غسل کردند و جامۀ خود را تغییر دادند و فرمودند آن چه من می کنم تو هم بکن و بعد از آن به جانب تلهای نجف روانه شدند و فرمودند: گامهایت را کوتاه بردار، و شانه ها را پایین بیانداز! به راستی برای هر گامی که برمی داری، صد هزار حسنه برای تو نوشته می شود، و صد هزار گناهت محو می گردد، و درجه ات صد هزار مرتبه بالا می رود و صد هزار حاجتت برآورده شده و ثواب تمام صدیقین و شهدا برایت نوشته می شود. سپس امام علیه السلام راه رفت و من هم رفتم.»

«ثُمَّ قَامَ فَصَلَّى عِنْدَ الرَّأْسِ رَکَعَاتٍ وَ قَالَ یَا صَفْوَانُ مَنْ زَارَ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام بِهَذِهِ الزِّیَارَةِ وَ صَلَّى بِهَذِهِ الصَّلَاةِ رَجَعَ إِلَى أَهْلِهِ مَغْفُوراً ذَنْبُهُ مَشْکُوراً سَعْیُهُ وَ یُکْتَبُ لَهُ ثَوَابُ کُلِّ مَنْ زَارَهُ مِنَ الْمَلَائِکَةِ قُلْتُ ثَوَابُ کُلِّ مَنْ یَزُورُهُ مِنَ الْمَلَائِکَةِ قَالَ یَزُورُهُ فِی کُلِّ لَیْلَةٍ سَبْعُونَ قَبِیلَةً قُلْتُ کَمِ الْقَبِیلَةُ قَالَ مِائَةُ أَلْف ؛۳۳ : و آنگاه حضرت ایستاد و چند رکعت نماز بالای سر (امیرمؤمنان) خواند! و فرمود: ای صفوان! کسی که امیرمؤمنان علیه السلام را با این زیارت نامه زیارت کند و این نماز را انجام دهد، به سوی اهلش برمی گردد، در حالی که گناهش بخشیده و تلاشش پذیرفته شده و ثواب زیارت تمامی ملائک که او را زیارت کرده اند، برای او نوشته می شود. گفتم ثواب هر کسی از ملائکه که او را زیارت کند؟ فرمود: در هر شب هفتاد قبیله (از ملک) او را زیارت می کنند. عرض کردم: قبیله چه مقدار است؟ فرمود: صد هزار».

به راستی اگر یک قلم از قلمهای پاداش فوق بر زیارت امیرمؤمنان علیه السلام مترتب باشد، جا دارد که انسان سر از پا نشناخته، به زیارت بشتابد، و حقا ترک زیارت آن حضرت ـ با تمکّن و قدرت ـ جفایی بر خویش است وجا دارد که حضرت صادق علیه السلام بفرماید: «مَنْ تَرَکَ زِیَارَتَ اَمِیرِالْمُؤمِنِینَ علیه السلام لَمْ یَنْظُرِ اللهُ اِلَیْهِ؛ کسی که با تمکن و قدرت زیارت امیرالمؤمنین علیه السلام را ترک کند، خداوند به او نظر رحمت نمی کند.»

پی نوشت :

۱)کامل الزیارات، ‌ابن قولویه جرحانی، دارالفکر، بیروت، ج ۱، باب ۱، ح ۱؛‌ وسائل الشیعة، ج ۱۴، ص۳۳۰، باب ۲، ح ۱۹٫

۲) بحار الانوار، علامه مجلسی، مؤسسة الوفاء، بیروت، ۱۴۰۳ ق، ج۱۰۰، ص۱۴۲، ح ۲۴ ـ ۲۲٫

۳)تلخیص الجبیر، ابن حجر عسقلانی، دار معرفة، بیروت، ۱۳۸۴ ق، ج ۲، ص ۲۶۶، ش ۱۰۷۵٫

۴)حفه، الاحوذی، محمد عبد الرحمن مبارک کفوری، دار احیاء التراث، بیروت، ج ۱، ص۳۳۱٫

۵) بحار الانوار، ج ۱۰۰، ص ۱۳۹، ح ۲٫

۶) سنن دار قطنی، علی بن عمر الدار قطنی، دار الفکر، بیروت، ۱۴۱۴ ق، ج ۲، ص ۲۱۷، ش۲۶۶۹٫

۷) المعجم الکبیر، سلیمان طبرانی، دار احیاء التراث،‌ بیروت، دوم،‌ ۱۳۹۷ ق، ج ۱۲، ص ۲۲۵، ش ۱۳۱۴۹٫

۸) کامل الزیارات، ج ۱۳، باب ۲، ح ۱۱٫

۹) شعب الایمان، ج ۳، ص ۴۹۰، ش ۴۱۵۸، و کنز العمال، ج ۱۲، ص ۲۷۲، ش ۳۵۰۰۷٫

۱۰) الغدیر، علامه امینی، بنیاد بعثت، تهران، ۱۳۶۹ش، ج ۵، ص ۱۰۸، ح ۲۲٫

۱۱)الکافی، کلینی، انتشارات اسلامیه، تهران، چاپ دوم، ۱۳۶۲ ش، ج ۴، ص ۵۷۹، ح ۲٫

۱۲) میزان الاعتدال،‌ ج ۴، ص ۲۶۵، ش ۹۰۹۵، و موسوعه، ج ۴، ص ۸۸، و ج ۱، ص ۴۹٫

۱۳) شعب الایمان، ج ۳، ص ۴۹۰، ش ۴۱۵۸، و موسوعه، ج ۴، ص ۸۸٫

۱۴) الکافی، کلینی، ج ۴، ص ۵۴۸، ح ۴، ترجمه آن گذشت.

۱۵) تفسیر ابن کثیر، دارالکتب العلمیه، بیروت، ۱۴۱۹ ق، ج ۱، ص ۷۷۳٫

۱۶) کامل الزیارات، ص ۱۵۶، باب ۶۴، ح۱٫

۱۷) تهذیب الاحکام، شیخ طوسی، دارالکتب الاسلامیه، تهران، ۱۳۶۵ ش، چاپ چهارم، ج ۶، ص ۱۰۷، ح۵٫

۱۸) همان.

۱۹) کنز العمال، ج ۵، ص ۱۳۵، ش ۱۲۳۷۰٫

۲۰) کافی، ج ۴، ص ۵۸۵٫

۲۱) همان، ص ۵۴۸٫

۲۲) خصال، شیخ صدوق، النشر الاسلامی، قم، ۱۴۰۳ق، ج ۲، ص ۶۱۶٫

۲۳) وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی، نشر آل البیت، قم، ۱۴۰۹ ق، چاپ اول، ج ۱۴، ص۳۷۹، ح ۱٫

۲۴) همان، ‌ج۱۴، ص ۳۷۶، باب مزار، ح ۳؛ و بحار الانوار، ج۱۰۰، ص ۲۶۰، ح ۱۰٫

۲۵) تهذیب الاحکام، ج ۶، ص ۲۰، ح ۳، و وسائل الشیعه، ج ۱۴، ص ۳۸۰، باب فرار، ح ۱، و بحار الانوار، ج ۱۰۰، ص ۲۶۰، ح ۱۱٫

۲۶) تهذیب الاحکام، ج ۶، ص ۲۱، و وسائل الشیعه، ج ۱۴، ص ۳۸۱، باب ۲۵ فرار، ح ۱، و بحار الانوار، ج ۱۰۰، ص ۲۶۰، ح ۱۱٫

۲۷) بحار الانوار، ج ۱۰۰، ص ۲۵۹، ح ۶، و الکامل، ابن اثیر، ص ۳۹، باب ۱۰، ح ۳، و موسوعه، ج ۲، ص ۴۰٫

۲۸) تهذیب الاحکام، ج ۶، ص ۲۴، ح ۹، و وسائل الشیعه، ج ۱۴، ص ۳۸۸، باب ۲۸ فرار، ح ۱، و بحار الانوار، ج ۱۰۰، ص ۳۵۸، ح ۳، وص ۳۵۹، ح ۳ و ۴، و موسوعه، ج ۲، ص ۵۳ ـ ۵۲٫

۲۹) المزار الکبیر، محمد بن جعفر المشهدی، مؤسسه النشر الاسلامی، قم، ص ۲۷۵٫

۳۰) مصباح المتهجد، کفعمی، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت، ص ۷۷۷، و بحار الانوار، ج ۱۰۰، ص ۳۰۵، ح ۲۳، و موسوعه، ج ۲، ص۱۲۸ ـ ۱۱۷٫

۳۱)مالی، شیخ طوسی، مکتبة الداوری، قم، ج ۱، ص ۲۱۸، و وسائل الشیعه، ج ۱۴، ص ۳۷۵، باب ۲۳ فرار، ح ۱، و بحار الانوار، ج ۱۰۰، ص۲۵۷، ح ۱٫

۳۲) متن زیارت در:‌ مزار کبیر، مشهدی، ص۳۲۰ ـ ۳۱۷، و بحار الانوار، ج ۱۰۰، ص۲۷۹، ح ۱۵٫

33)المزار الکبیر، مشهدی، ص ۲۱۷، بحار الانوار، ج ۱۰۰، ص ۲۷۹، ح ۱۵، و وسائل الشیعه، ج۱۴، ص ۳۹۲، باب ۲۹ فرار،‌ح ۷٫

منبع : ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان شماره۱۴۸

** با تشكر از ارسال كننده : جناب آقاي محمد تبريك **