به طور مثال، " آیت الله مصباح یزدی در اسفند سال گذشته، در ديدار با جمعي از طلاب و مسئولان مدرسه علميه رشد، در پاسخ به سؤالي مبني بر اينكه امام(ره) چرا جمهوري اسلامي را مطرح كرد، نه حكومت اسلامي را، اظهار داشت: از آنجا كه واقعه انقلاب در اين جهان اتفاق مي‌افتد و جهان مي‌خواهد بداند چه حكومتي در ايران قرار است بر سركار بيايد، امام از ادبيات سياسي روز استفاده كرده و منطقي را اتخاذ كردند كه مورد توافق و فهم ديگران باشد.
 

مصباح یزدی تصریح کرد: امروز در ادبيات سياسي دو نوع حكومت سلطنتي و جمهوري وجود دارد و نوع سومي ذكر نشده است، لذا امام(ره) وقتي قرار است با كساني سخن بگويند كه حكومت را منحصر در دو نوع مي‌دانند،بايد به گونه‌اي سخن مي‌گفتند كه آنها هم متوجه شوند و لذا لفظ جمهوري را به كار بردند."

متن کامل این بخش از سخنان مهم رهبر معظم انقلاب که خط بطلانی بر برخی نظریات انحرافی است، در ادامه می آید:
مساله این نیست در کشور ما، که نظام پادشاهی برود به جای او نظام پادشاهی یا شبه پادشاهی دیگری بنشیند. مساله این است که آن خصوصیاتی که نظام پادشاهی داشت، این خصوصیات باید ریشه کن می شد و امام بزرگوار ریشه کن کرد. سخنان امام، رهنمودهای امام، رفتار امام همه در این جهت است.

در بنای آن نظم مدنی و سیاسی، دو نکته اساسی وجود دارد که این دو نکته به هم پیوند خورده است. به یک معنا، دو روی یک حقیقت است. یکی، عبارت است از سپردن کار کشور به مردم از طریق مردمسالاری و از طریق انتخابات این یک، و دوم اینکه این حرکت که خود از اسلام سرچشمه گرفته بود و هر آنچه ناشی از حرکت مردمسالاری و سپردن کار به مردم است، باید در چارچوب شریعت اسلامی باشد. این دو بخش است یا با یک نگاه دو بُعد از یک حقیقت است.

گمان نکنند افرادی که امام بزرگوار ما، انتخابات را از فرهنگ غربی گرفت، آن را قاطی کرد با تفکر اسلامی و شریعت اسلامی، نه؛ اگر انتخابات و مردمسالاری و تکیه به آرای مردم جزو دین نمی بود و از شریعت اسلامی استفاده نمی شد، امام هیچ تقیدی نداشت، آن آدم صریح و قاطع، مطلب را بیان می کرد و این جزو دین است. لذا شریعت اسلامی چارچوب است در همه قانون گذاری ها و اجراها و عزل و نصب ها و رفتارهای عمومی که تابع این نظم سیاسی و مدنی است، باید شریعت اسلامی رعایت بشود و گردش کار در این نظام به وسیله مردمسالاری است.

یعنی آحاد مردم نماینده مجلس را انتخاب می کنند، رییس جمهور را انتخاب می کنند، وزرا را با واسطه انتخاب می کنند، خبرگان را انتخاب می کنند، رهبری را با واسطه انتخاب می کنند، کار دست مردم است. این پایه اصلی حرکت امام بزرگوار است، این بنای عظیمی که این بزرگوار گذاشت، این بنا، متکی به این دو پایه است.

التزام به شریعت اسلامی روح و حقیقت نظام اسلامی است؛ این را توجه داشته باشند. شریعت اسلامی اگر اجرا بشود در جامعه به طور کامل، هم آزادی های عمومی و مدنی را تامین می کند، آزادی افراد را، آزادی فردی را. هم آزادی ملت را که اسمش استقلال است، تضمین می کند. استقلال یعنی آزادی در ابعاد یک ملت که وابسته به کسی و جایی نباشد. یک ملت آزاد یعنی ملتی که تحت نفوذ و سیطره مخالفین خود یا دشمنان خود یا بیگانگان به هر صورت قرار ندارد. اسلام این را تضمین می کند، عدالت را در جامعه تضمین می کند شریعت اسلامی، معنویت را هم تضمین می کند؛ این چهار تا عنصر اصلی است: آزادی، استقلال، عدالت ، معنویت.

اگر شریعت اسلامی بر جامعه حاکم شد این پدیده های اساسی در نظم جامعه اسلامی خود را نشان می دهند، بنابراین، امام بزرگوار ما شریعت اسلامی را که روح جمهوری اسلامی است، مورد تکیه قرار داده است. مردمسالاری دینی هم یک وسیله و ابزار است که آن هم متخذ از شریعت است آن را هم مورد تکیه قرار داده است.

هیچ قدرت و غلبه ای در مکتب امام که از تقلب و از اعمال زور حاصل شده باشد، مورد قبول نیست. در نظام اسلامی، قهر و غلبه معنا ندارد. قدرت معنا دارد، اقتدار معنا دارد اما اقتدار برخاسته از اختیار مردم، انتخاب مردم؛ آن اقتداری که ناشی از زور و غلبه و سلاح باشد، در اسلام و در شریعت اسلامی و در مکتب امام معنا ندارد. آن قدرتی که از انتخاب مردم به وجود آمد، این محترم است. در مقابل آن نباید کسی سینه سپر بکند، در مقابل او کسی نباید قهر و غلبه ای به کار ببرد که اگر یک چنین کاری کرد، اسم کار او فتنه است.