از مراقبات در این ماه آن است که سالک راهرو معنی ماه حرام را بداند و حق او را بشناسد تا در حرکات و سکنات و قلب خویش مراقب آن باشد و بداند که این ماه موسم عبادت است و طلبکاران علم راست که جهت عبادت را بر جهت تحصیل علم افزون تر نمایند هر چند تحصیل علم نیز از افضل عبادات است .

نخستین شب این ماه از چهار شبی است که استحباب احیاء در آن تأکید گردیده و در رؤیت ماه شب اول آن دعایی روایت شده و سزاوار است که در دعای مأثوره در این باب التفات کند و در این دعا ماه شعبان و ماه رمضان را به یاد آورد و از خدا بخواهد که در آن دو ماه نیز اهلیت برای عبادت پیدا کند و در اوقات دعاها زیاد به یاد آن دو ماه باشد تا استعداد دخول در آن ها را به وسیله ی دعا تکمیل نماید و مستحب است که بعد از نماز عشا دعایی که سید در اقبال روایت نموده بخواند

پس از آن رسول خدا(ص) فرمود: «قسم به کسی که جانم به دست اوست، این نماز را هیچ مرد و زنی از بندگان خدا نمی گذارد مگر این که خدا گناهان او را می آمرزد؛ هرچند آن گناهان به اندازه ی کف دریا و عدد ریگ ها و وزن کوه ها و شماره ی برگ درختان باشد و روز قیامت هفتصد نفر از اهل بیت خودش را که مستوجب آتش باشند، شفاعت می کند و چون شب اول نزول به قبرش شود، خداوند ثواب این نماز را به صورت نیکو و چهره ی باز و زبان خوش برای او برانگیزد و گوید: «ای دوست من! مژده باد که تو از سختی نجات یافتی، وی به او گوید: تو کیستی؟ که من نیکوتر از تو ندیدم و بویی از بوی تو پاکیزه تر نشنیدم. گوید: ای حبیب خدا! من ثواب آن نمازی هستم که تو در فلان شب و در فلان ماه گذاردی. من در این شب آمدم تا حق تو را ادا کنم و مونس تنهایی تو باشم و رفع وحشت تو را نمایم و چون نفخ صور شود، در عرصه ی قیامت بر سر تو سایه افکنم و تو هرگز از خیر مولای خودت تهی دست نخواهی ماند.

نمازهای مستحبی

در کتاب اقبال نمازهایی در این شب روایت نموده که من سبک تر آن ها را برای کسانی که مانند خود، ضعیف و ناتوان می باشند ذکر می نماید و آن نمازی است که در اقبال از روضة العابدین روایت نموده که گوید: «از رسول خدا(ص) روایت است که اگر کسی نماز مغرب شب اول رجب را بگذارد و پس از آن بیست رکعت نماز کند و در هر رکعت سوره ی حمد و قل هو اللّه را یک مرتبه بخواند و سلام دهد و بین هر دو رکعت سلام بدهد، می دانید ثواب آن چیست؟ گفتند: خدا و رسولش داناترند. فرمود: روح الامین این نماز را به من آموخت و رسول خدا صلی الله علیه و آله آستین هر دو دست خود را بالا زد و گفت: جان خودش و خاندانش و مالش و فرزندانش محفوظ گردد از شکنجه ی قبر در پناه باشد و مثل برق جهنده از صراط بدون حساب بگذرد.

احیای قلب

انسان باید قلب خود را مراقب نماید تا به یاد خدا و حضور در برابر او زنده گرداند و به آنچه در مراسم بندگی است دل را خشنود سازد، چه مقصود از احیاء شب ها احیا قلب در آن ها است و زندگی قلب هم همانا به ذکر و فکر است و دل غافل مانند مرده است و مشغول به آن چه رضای خدا در آن نیست از مکروهات خدایی از مرده پست تر است و آن کس که در این شب ها به کارهای حرام اشتغال یا بد از حال آن کس که در غیر آن شب ها اشتغال به آن دارد، سخت تر است و شاید که منجر به بدفرجامی او نیز بشود.

پس ای نفس بکوش که از طبقه ی غافلان نشوی و با این که می پنداری شب زنده داری کرده ای در گروه رستگاران داخل شده ای به این اعمال از زیانکارترین مردم نباشی و در عِداد آن کسانی که گمان غلط می برند که کار نیکو کرده اند، محسوب نشوی و به گمانم که تو از گناهان پنهان مانند تأخیر در توبه از پاره ای معاصی خالی نباشی. پس شتاب در توبه واجب فوری است و ترک آن حرام و لااقّل آن که تزکیه ی نفس از پاره ای اخلاق واجب عینی است و ترک توبه و اشتغال به عبادات مستحبه نیز حرام می باشد و مانند آن ها.

لیلة الرغائب از نخستین شب جمعه ماه رجب غفلت نکنید، چه آن شب را ملایکه شب رغائب نماند و آن چنان است که چون ثلث شب بگذرد، در آسمان ها و زمین ملکی باقی نمی ماند مگر این که در کعبه و حول آن جمع می شوند و خداوند به آن ها خطاب فرموده گوید: ای ملائکه من! هر چه می خواهید از من بخواهید. آن ها می گویند: پروردگارا! حاجت ما این است که روزه داران ماه رجب را بیامرزی. خدای تبارک و تعالی می فرماید: چنین کردم.

مناسب آن است که هر کس این خبر را بشنود در این شب، بر ملائکه درود بسیار فرستد تا تکلیف این تحیّت را به قدر مقدور ادا کرده باشد.

اولین پنج شنبه ی ماه

سپس رسول خدا(ص) فرمود: نیت کسی که اولین پنج شنبه ماه را روزه بگیرد و بین عشا و نیمه ی شب دوازده رکعت نماز بگذارد و بین هر دو رکعت سلام دهد و در هر رکعت یک مرتبه سوره ی حمد و سه مرتبه سوره «انا انزلنا» و دوازده مرتبه سوره قل هواللّه احد بخواند و چون از نماز فارغ شود، هفتاد مرتبه بر من صلوات فرستد و بگوید «اَللهمَ صَلِّ عَلی مُحَمدِ النّبی الاُمّیِّ وَ عَلی آله» سپس به سجده رود و در سجود هفتاد مرتبه بگوید: «سُبُّوحٌ قُدُّسٌ، ربُ الملائکةِ و الرّوحِ» پس سر بردارد و بگوید «رَبِّ اغْفِرْ وَ ارْحَمْ وَ تَجاوَزْ عَمّا تَعلَمُ اِنَّکِ اَنْتَ الْعَلیُّ الأَعْظَمُ».

باز سجده ی دیگر برود و در سجود خود همان را که در سجده ی اول گفت، بگوید و پس از آن حاجت خود را از خدا بخواهد، همانا برآورده می شود.

ان شاءاللّه