آيت‌الله العظمي سيد محمد هادي حسيني ميلاني از مراجع تقليد در هفتم محرم 1313 ه‍.ق (9/4/1274 ش) در خاندان بزرگ علمي در نجف به دنيا آمد. پدرش آيت‌الله سيد جعفر ميلاني شاگرد و داماد آيت‌الله محمد حسن ممقاني بود.

 آيت‌الله ميلاني در سنين كودكي پدرش را از دست داد. ايشان تا 12 سالگي مقدمات معارف ديني را نزد ميرزا ابراهيم همداني و ملا حسن تبريزي و ديگران خواند. دوره سطح را نزد شيخ ابراهيم سالياني، سيد جعفر اردبيلي، حاج ميرزا علي ايرواني و شيخ ابوالقاسم ممقاني فرا گرفت. آن‌گاه به درس خارج و فقه و اصول آيات عظام شريعت اصفهاني، نائيني، محمد حسين اصفهاني و آقاي ضياء‌الدين عراقي حاضر گرديد و به مرتبه اجتهاد نايل آمد. هم‌چنين فلسفه و كلام را از محضر محمد حسين اصفهاني و شيخ جواد بلاغي آموخت.

از جمله مشايخ اجازه روايت آيت‌الله ميلاني، آيات سيد حسن صدر، سيد عبدالحسين شرف‌الدين، شيخ عباس قمي و آقا بزرگ تهراني مي‌باشند. ايشان سال‌هاي متمادي در حوزه‌هاي علميه نجف و كربلا به تدريس پرداخت. در 1373 ه‍.ق (1333 ش) به قصد زيارت مرقد حضرت امام رضا (ع) به مشهد سفر كرد و بر اثر درخواست مردم و روحانيان خراساني در اين شهر اقامت گزيد و حوزه درس خود را داير كرد و تا زمان رحلت هزاران نفر از طلاب علوم ديني از محضر ايشان بهره‌مند شدند و به تدريج به مرتبه مرجعيت رسيد.

 مبارزه سياسي آيت‌الله ميلاني با مخالفت با لوايح شش‌گانه شروع شد و در ماجراي قيام 15 خرداد به اوج خود رسيد. ايشان با انتشار اعلامية تندي رژيم را سبب كشتار مردم در روز 15 خرداد 1342 دانست و دستگيري حضرت امام (ره) را مورد انتقاد قرار داد و به رغم محدوديت‌هايي كه رژيم براي ايشان ايجاد كرده بود جهت آزادي امام (ره) به تهران سفر كرد سفر آيت‌الله ميلاني و ديگر مراجع و علماي بزرگ به تهران در اعتراض به حبس و حصر حضرت آيت‌الله خميني موجي از شور و مبارزه را عليه رژيم ايجاد نموده بود.

شاه كه اين حوادث و جريانات را معلول حضور مراجع و علما در تهران مي‌ديد دستور داد آقايان را با زور سرنيزه مجبور به بازگشت به شهرهايشان بكنند. پس از صدور فرمان، دژخيمان شاه و مأموران ساواك در پانزده مهر ماه 1342 يعني چهار ماه پس از اقامت علماء در تهران، آنان را مجبور به ترك تهران كردند؛ حتي بعضي از مراجع را تحت‌الحفظ به شهرستانشان منتقل كردند.

 مرحوم آيت‌الله ميلاني از جمله مراجعي بود كه او را با زور سرنيزه از خانه خارج كردند و همراه با مأموران شاه به مشهد مقدس فرستادند. آيت‌الله ميلاني در همان روز ورودشان ـ 15/7/42 ـ به مشهد بيانيه‌اي صادر كردند و در آن نوشتند: «... همان‌طوري كه اطلاع داريد پس از آن كه متوليان ظلم و جنايت برخلاف تمام قوانين انساني خانه‌ام را در تهران محاصره كردند و مرا در خانه زنداني ساختند، روز هيجدهم اين ماه (ربيع‌الثاني) به طور ناگهاني مجبورم نمودند تا تهران را ترك كنم و حتي يك روز مهلت توقف ندادند تا با زندانيان حكومت جور، حضرت مستطاب آيت‌الله خميني و آيت‌الله قمي ملاقات و توديع نمايم ...»

آيت‌الله ميلاني سرانجام پس از پنج ماه بيماري روز جمعه 17 مرداد 1354 در مشهد دارفاني را وداع گفت و به سراي باقي شتافت.

منبع : پایگاههای انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک – مساجد – مسجد ارک تهران ، صفحه  206 ، مرکز بررسی اسناد تاریخی ، چاپ اول سال۱۳۹۰

(استفاده از این مطلب بدون ذکر نشانی سایت جایز نیست)