ماه اوّل محرم است که آغاز سال قمری است و آنرا از این جهت محرّم نامیده اند که در اثنای آن جنگ و غارت حرام بود.

ماه دوّم صفر است و صفر را از این جهت صفر نامیده اند که در این ماه بازارهایی در یمن به پا می شد که آنرا صفری و از آن جا آذوقه می گرفتند و هر که به بازار نمی رسید از گرسنگی هلاک می شد. و نیز صفر را از آن جهت صفر گفته اند که در اثنای این ماه شهرها از مردم خالی می شد که مردم آن جا برای جنگ بیرون می رفتند و معنی را از “صِفر” به معنی “خالی” گرفته اند.

پس از صفر، ربیع الاول و ربیع الثانی است که احتمالاً عرب به خاطر این که در این وقت مواجه با بهار و رویش گیاهان و شکفتن شکوفه ها بوده اند به این نام نامیده اند پس از ربیع، ماه جمادی الاوّل و جمادی الثانی است و از آن جهت که در وقت نام گذاری این دو ماه آب یخ می بسته است زیرا {اعرابی که تازه می خواستند برای ماهها نام گذاری کنند} نمی دانستند که زمان گرما و سرما {در گردش سال و ماه قمری} تغییر می یابد.

ماه هفتم رجب است و رجب را از آن روز رجب گفته اند که از آن بیمناک بودند و رجب به معنی بیم داشتن است.

بعد از رجب شعبان است و این ماه را از آن جهت شعبان نامیده اند که در این ماه {اعراب} منشعب {جدا از هم} می شده بر سر آبهای خویش و به جستجوی غارت می رفته اند. شعبان و انشعاب از یک ریشه اند.

بعد از شعبان “رمضان” است و رمضان، به مناسبت آن که در وقت تسمیه ماهها زمین از شدّت گرما تفدیده بود و “رمضا” به معنی شدّت گرماست. از آن جا که رمضان یکی از ماههایی است که در قرآن توسط خداوند ذکر شده است، روا نیست که بگوییم رمضان، بلکه باید گفت “ماه رمضان”.

بعد از رمضان شوّال است و شوّال به مناسبت آن که در اثنای آن شتر به ماده اش توجه می کند ، شوال نامیده اند.

بعد از شوّال ذو القعده است و ذو القعده را به مناسبت آن که در اثنای آن {اعراب} از جنگ و غارت فرو می نشستند به این نام نامیده اند. قعده از قعود به معنای نشستن است.

آخرین ماه قمری ذو الحجّه است و این ماه را به مناسبت این که حج در اثنای آن انجام می شد، این گونه نامیده اند.۲

 لازم به توضیح است درباره علت نام گذاری توضیحات شرعی و اسلامی نیز وجود دارد که برای کسب اطّلاعات بیشتر می توان به کتابهای مفاتیح الجنان، المراقبات میرزا جواد ملکی و هدایة الانام محدّث قمی مراجعه کرد.

 ———————————————–

۱ . ابوالفضل نبئی، تقویم و تقویم نگاری در تاریخ، مشهد، آستان قدس، ۱۳۶۶، ص ۱۳۵ ـ ۱۳۶٫

۲ . مسعودی، مروج الذهب، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، انتشارات علمی فرهنگی، ۱۳۷۴، ج ۱، ص ۵۵۶ ـ ۵۵۷٫

*با تشکر از ارسال کننده : جناب آقای علمدار *