هفتمين امام شيعه اماميّه، حضرت موسى بن جعفر عليه السّلام است كه مسلمانان، به ويژه شيعيان، او را به دليل حلم و بردبارىاش در برابر معاندان و فرونشاندن غيظ و خشم خويش در مقابل
دشمنان «1» لقب كاظم دادهاند. تولّد آن حضرت به سال 128- و در منابع اندكى 129- در ابواء- كه منطقهاى است ميان مكه و مدينه- از مادرى با نام حميده بربريه، «2» بوده است. ماه تولد در هيچ منبعى نيامده و تنها به سال اكتفا شده است. «3» شهادت ايشان در بيست و پنجم رجب «4» سال 183 در بغداد، در زندان حاكم ستمگر عباسى، هارون الرشيد، صورت گرفته است. برخى روز شهادت را پنجم و برخى ششم ماه رجب دانستهاند. «5»
امام كاظم عليه السّلام پس از شهادت پدر بزرگوارش در سال 148، رهبرى شيعيان را بر عهده گرفت و عمر شريف خود را در مدينه و بغداد گذراند. در ميان شخصيّتهاى
______________________________
(1). المناقب، ابن شهر آشوب، ج 2، ص 382؛ الارشاد، ص 279؛ عمدة الطالب، ص 196؛ الصواعق المحرقه، ص 203
(2). از امام باقر عليه السلام نقل شده كه فرمودند: حميدة فى الدنيا، محمودة فى الآخرة. الكافى، ج 1، ث 477، حديث 1.
(3). تواريخ النبى و الال، ص 35
(4). عيون اخبار الرضا، ج 1، ص 104؛ مصباح المتهجد، ص 566
(5). الكافى، ج 1، ص 476؛ عيون اخبار الرضا، ج 1، ص 99
------------------------------------------------------------------------
علوى موجود در عصر آن حضرت، كسى را توان برابرى با وى نبوده و از نظر علم و تقوا و زهد و عبادت سرآمد روزگار خويش به شمار مىآمد.
شيخ مفيد درباره آن حضرت مىگويد:
كان أبو الحسن موسى عليه السّلام أعبد أهل زمانه و أفقههم و أسخاهم كفّا و أكرمهم نفسا. «1»
ابو الحسن موسى عليه السّلام پرستندهترين و سخىترين و با شخصيّتترين اهل زمان خود بود.
شيخ طبرسى مىنويسد:
كان عليه السّلام أحفظ النّاس لكتاب اللّه ... و كان النّاس بالمدينة يسمّونه زين المجتهدين. «2»
آن حضرت حافظترين مردم نسبت به كتاب خدا بود ... و مردم مدينه او را زينت كوشندگان در عبادت خدا مىناميدند.
ابن ابى الحديد درباره آن حضرت چنين مىنويسد:
جمع من الفقه و الدّين و النّسك و الحلم و الصّبر. «3»
فقاهت، ديانت، عبادت و بردبارى و شكيبائى، همه در آن حضرت جمع بود.
يعقوبى، مورّخ شهير، درباره وى مىنويسد:
و كان موسى بن جعفر من أشدّ النّاس عبادة. «4»
موسى بن جعفر عليه السّلام عابدترين مردم زمان خود بوده است.
در شذرات الذّهب آمده است: كان صالحا عابدا جوادا حليما كبير القدر.
آن حضرت از صالحان، عابدان، سخاوتمندان و بردباران بود و شخصيّتى بس بزرگ داشت. همانجا از قول ابو حاتم نقل مىكند كه گفت: ثقة امام من أئمّة المسلمين «5» آن حضرت مورد وثوق و امامى از ائمه مسلمين است.
يافعى مىگويد: كان صالحا عابدا جوادا حليما و كان سخيّا. «6»
يحيى بن حسن بن جعفر، نسبشناس مشهور، درباره آن حضرت چنين
______________________________
(1). الارشاد، ص 277
(2). اعلام الورى، ص 298
(3). شرح نهج البلاغه، ج 15، ص 273
(4). تاريخ اليعقوبى ج 2، ص 414
(5). شذرات الذهب ج 1، 304
(6). مرآت الجنان ج 10، ص 394
----------------------------------------------------------------------
نوشته است:
كان موسى بن جعفر يدعى العبد الصّالح من عبادته و اجتهاده. «1»
موسى بن جعفر عليه السّلام به علت عبادت و اجتهادش، عبد صالح خوانده مىشد.
اين جملات، نمونههايى است از آنچه مورّخان و محدّثان شيعه و سنّى، آن حضرت را با آن توصيف كردهاند. استاد عطاردى جملات زيادى از اين قبيل را در كتاب گرانبهاى خود مسند الامام الكاظم فراهم آورده است.
آنچه از سجاياى امام، بيش از همه قابل توجه بوده، كرم و سخاوت آن حضرت است كه ضرب المثل بوده است. ابن عنبه در اين باره مىنويسد:
و فى كمّه صرر من الدّراهم فيعطى من لقيه و من ارد برّه و كان يضرب المثل بصرّة موسى. «2»
همواره نزد او كيسههايى از زر بود و به هر كسى كه مىرسيد و يا به هر كسى كه به احسان آن حضرت چشم داشت از آنها مىبخشيد، به طورى كه كيسههاى زر او ضرب المثل شده بود.
سخاوت امام حتّى شامل كسانى مىشد كه به آزار و اذيّت او مىپرداختند. در اين زمينه ابن خلّكان از قول خطيب، چنين آورده است.
و كان سخيّا كريما و كان يبلغه عن الرّجل أنّه يؤذيه فيبعث اليه بصرّة فيها ألف دينار و كان يصرّ الصّرر ثلاث مائة دينار و اربع مائة دينار و مأتى دينار ثمّ يقسّمها بالمدينة «3» فكانت صرر موسى مثلا. «4»
او چنان بزرگوار و سخاوتمند بود كه وقتى به وى اطلاع مىدادند فردى در صدد اذيت شماست، كيسه زرى كه حاوى هزار دينار بود برايش مىفرستاد. او هميشه زرها را در كيسههاى سيصد و چهار صد و دويست دينارى مىگذاشت و ميان اهل مدينه تقسيم مىكرد و كيسههاى زر وى معروف بود.
ابو الفرج اصفهانى درباره بخشش آن حضرت به كسانى كه به آزار او
______________________________
(1). تهذيب التهذيب ج 1، ص 339
(2). عمدة الطالب، ص 196
(3). تاريخ بغداد ج 13، ص 27؛ وفيات الاعيان ج 5، ص 308
(4). همان
--------------------------------------------------------------------------
مىپرداختند، روايت مفصلى آورده است كه آدمى را به شگفتى وامىدارد. «1»
ذهبى، رجالى مشهور درباره امام كاظم عليه السّلام مىنويسد:
و قد كان موسى من أجواد الحكماء و من العبّاد الاتقياء. «2»
موسى بن جعفر از سخاوتمندان حكما و از بندگان پرهيزكار خداوند بود.
از جمله خصائص ديگر آن حضرت زهد و عبادت وى بود. حضرتش سالهاى متمادى در زندان به سر برده و در تمام اين مدت به عبادت خدا مشغول بود؛ به طورى كه بسيارى از زندانبانان او تحت تأثير قرار گرفته و از نگهدارى امام در آن شرايط سخت خوددارى مىكردند. «3»
هارون درباره آن حضرت به ربيع گفت: امّا انّ هذا من رهبان بنى هاشم؛ اين مرد از راهبان بنى هاشم است. ربيع مىگويد: به هارون گفتم: پس چرا او را زندانى كردهاى؟ هارون پاسخ داد: هيهات لا بدّ من ذلك؛ چارهاى جز اين نيست. «4»
ابن وردى از مورّخان قرن هفتم، روايت مستندى درباره كثرت عبادت آن حضرت آورده است. «5»
مناسب است اين نقل را هم بيفزاييم كه امام صادق عليه السّلام سخت به فرزندش موسى علاقهمند بود. لذا از آن حضرت سؤال شد: ما بلغ من حبك لموسى؟ قال: وددت أن ليس لى ولد غيره كيلا يشركه فى حبّى احد، شما چه اندازه موسى را دوست داريد؟
حضرت فرمود: دوست داشتم جز موسى فرزندى نداشتم تا هيچ شريكى در دوستى من نسبت به او وجود نداشت. «6»
به دليل همين سجاياى پاك اخلاقى بود كه آن حضرت نزد مردم، محبوبيّت فراوانى داشت و درباره او به كرامات فراوانى قائل بودند. ابن الجوزى در اين زمينه روايتى آورده كه ابن حجر هيتمى نيز آن را روايت كرده؛ مضمون روايت اين است:
شقيق بلخى در سال 149 در سفر حج به امام برخورد و چندين بار كوشيد مطلبى از آن حضرت بپرسد كه هر بار امام با خواندن آيهاى ما فى الضمير او را بر ملا كرد. «7»
______________________________
(1). مقاتل الطالبيين، ص 332
(2). ميزان الاعتدال ج 4، ص 204
(3). مقاتل الطالبيين، ص 332
(4). عيون اخبار الرضا ج 1، ص 31
(5). تتمة المختصر ج 1، ص 210؛ مسند الامام الكاظم ج 2، ص 42؛ زهر الآداب ج 1، ص 133؛ الارشاد، ص 281
(6). نثر الدر، ج 1، ص 356
(7). صفة الصفوة ج 2، ص 103؛ الصواعق المحرقه، ص 204
--------------------------------------------------------
منبع : حيات فكرى و سياسى ائمه، رسول جعفريان ، صفحه 373 تا 379
* استفاده بدون ذكر نشاني سايت ممنوع است *
