سفیر و نماینده دائم ایران در وین، با اشاره به بدعهدی اعضای غربی برجام، تصریح کرد که سیاست فشار برای اجرای یک‌سویه تعهدهای هسته‌ای ایران نتیجه معکوس دارد و اقدام‌های جبرانی ایران در این توافق، با رفع موثر و قابل راستی‌آزمایی تحریم‌ها کنار گذاشته خواهد شد.
محسن نذیری اصل در نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با موضوع "راستی‌آزمایی و نظارت در جمهوری اسلامی ایران در پرتو قطعنامه 2231 شورای امنیت"، گفت: ما در شرایطی گرد هم آمده‌ایم که تنش‌ها در روابط بین‌الملل همچنان ادامه دارد و اصول اساسی سازمان ملل که برای حفظ و ارتقای حقوق بین‌الملل طراحی شده‌اند، بر اثر اقدام‌های یک‌جانبه تضعیف شده‌اند؛ استاندارد‌های عدم اشاعه که طی چند دهه گذشته برای تامین امنیت تمامی کشور‌ها ایجاد شده‌اند، اکنون به‌شدت تحت‌الشعاع سیاست‌ها، اقدام‌ها و بی‌عملی برخی کشور‌های دارنده سلاح هسته‌ای قرار گرفته‌اند.
وی ادامه داد: در قرن بیست‌ویکم، از آژانس انتظار می‌رود که در کنار اهداف مندرج در اساسنامه خود، به ترویج استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای بدون تبعیض کمک کند؛ کشور‌های عضو باید در بهره‌گیری و کاربرد انرژی هسته‌ای، براساس نیازهایشان، مورد حمایت قرار گیرند؛ حقوق و تعهدهای کشور‌های عضو معاهده عدم اشاعه (NPT) را نمی‌توان از یکدیگر جدا کرد و آژانس باید تمامی تلاش‌های لازم را برای تقویت عدم اشاعه در تمامی ابعاد آن به کار گیرد.
سفیر ایران اظهارداشت: کشور‌های عضو متعهد هستند که اهداف عدم اشاعه را با پایبندی کامل به مواد I، II و III معاهده عدم اشاعه (NPT) دنبال کنند؛ از این رو، انتظار می‌رود که حقوق مسلم و غیرقابل انکار کشور‌های عضو، تحت تاثیر هیچ تصمیمی ازسوی نهاد‌های سازمان ملل، ازجمله این نهاد که با هدف خدمت به رفاه تمامی ملت‌ها از طریق استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای ایجاد شده است، خدشه‌دار نشود.
وی تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران، براساس اصول مستحکم ایدئولوژیک و راهبردی خود، به‌طور قاطع سلاح‌های کشتار جمعی (WMD) به‌ویژه سلاح‌های هسته‌ای را به‌عنوان ابزار‌هایی منسوخ، غیرانسانی و مضر برای صلح و امنیت بین‌المللی رد می‌کند؛ ایران، با الهام از تعالیم والای اسلامی و براساس فتوای مقام معظم رهبری که تمامی سلاح‌های کشتار جمعی، به‌ویژه سلاح‌های هسته‌ای را «حرام» اعلام کرده‌اند، همواره سیاست منع دستیابی، تولید، انباشت یا استفاده از سلاح‌های هسته‌ای را دنبال کرده است.
سفیر ایران در وین در ادامه گفت: رویکرد کلی ما نسبت به عدم اشاعه و تعهد قاطع ما در این زمینه کاملا شناخته‌شده است؛ در همین راستا، ایران با گروه 1+5 وارد تعامل شد تا به توافق برجام دست یابد، توافقی که سال‌ها مذاکره برای دستیابی به آن انجام شد.
نذیری افزود: برجام بر پایه تعهدهای متقابل میان ایران و گروه 1+5 استوار است، به‌گونه‌ای که از یک‌سو، ماهیت کاملا صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران تضمین شود و ازسوی دیگر، تمامی مفاد قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل شامل 1696، 1737، 1747، 1803، 1835، 1929، 2224 به همراه کلیه تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل و همچنین تمامی تحریم‌های هسته‌ای اعمال‌شده ازسوی آمریکا، اتحادیه اروپا و کشور‌های عضو آن، به‌طور کامل لغو شوند؛ بر این اساس، این درک وجود داشت که رفع تحریم‌های هسته‌ای و اقدام‌های محدودکننده ازسوی تروئیکا، اتحادیه اروپا و آمریکا، منجر به عادی‌سازی روابط تجاری و اقتصادی با ایران خواهد شد.
وی اضافه کرد: علاوه بر این، در مقدمه قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل تصریح شده که اجرای موفقیت‌آمیز برجام باید به یک تغییر اساسی در تعاملات با ایران منجر شود؛ همچنین در این قطعنامه تاکید شده که "برجام به توسعه و تسهیل تعاملات و همکاری‌های اقتصادی و تجاری عادی با ایران کمک می‌کند".
سفیر ایران با بیان اینکه ایران تمامی تعهدهای خود را براساس توافق انجام‌شده اجرا کرد و انتظار داشت که از تمامی مزایای مقرر در برجام بهره‌مند شود افزود: برجام قرار بود در خدمت منافع همه طرف‌ها باشد، ازجمله عادی‌سازی روابط تجاری و اقتصادی با ایران؛ اما نتیجه چه شد؟
وی افزود: از همان ابتدا، حتی پیش از خروج از برجام، آمریکا به‌طور بدخواهانه‌ای تلاش کرد تا از عادی‌سازی روابط تجاری و اقتصادی با ایران جلوگیری کند و ایران را از مزایای اقتصادی مورد انتظار در برجام محروم سازد.
نذیری تصریح کرد: خروج آمریکا از برجام نقض آشکار قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل بود؛ دیگر طرف‌های باقی‌مانده در برجام از ایران خواستند که چند هفته صبر کند تا آنان خسارت‌های وارده ناشی از خروج آمریکا و اعمال مجدد تحریم‌ها را جبران کنند؛ پس از خروج آمریکا، جمهوری اسلامی ایران بیش از یک سال از حق خود برای توسل به سازوکار حل اختلاف و توقف اجرای تعهدهایش خودداری کرد تا به دیپلماسی فرصت داده شود.
وی افزود: ایران با حسن نیت از اجرای این اقدام‌های جبرانی خودداری کرد تا طرف‌های اروپایی برجام بتوانند به تعهدهای خود عمل کنند؛ بویژه، درکمیسیون مشترک وزرای برجام در 6 ژوئیه 2018 میلادی (15 تیر 1397)، وزرای حاضر به‌صراحت تاکید کردند که "رفع تحریم‌ها، ازجمله مزایای اقتصادی ناشی از آن، بخش اساسی برجام است."
سفیر ایران یادآوری کرد: ایران در برابر خروج غیرقانونی و یک‌جانبه آمریکا و همچنین نقض‌های مکرر و مستمر برجام توسط تروئیکا و اتحادیه اروپا، خویشتنداری قابل‌توجهی نشان داد؛ متاسفانه، خویشتنداری، صبر و پایبندی یک‌جانبه ایران به توافق نه‌تنها وضعیت را بهبود نبخشید، بلکه آمریکا و تروئیکا و اتحادیه اروپا نیز به تعهدهای خود عمل نکردند؛ در نتیجه ایران به‌طور کامل از منافع ناشی از لغو تحریم‌های برجام محروم شد؛ بر این اساس، ایران پس از طی تمامی فرآیند‌های رسمی پیش‌بینی‌شده در برجام، تصمیم گرفت اجرای بخشی از تعهدهای خود را براساس حقوق مندرج در بند‌های 26 و 36 برجام متوقف کند.
وی افزود: در این شرایط، مایه تاسف است که تروئیکا، اتحادیه اروپا و آمریکا به‌طور سیستماتیک تلاش کردند تا روایت نادرستی از این مسئله ارائه دهند؛ نقض‌های آمریکا پیش از خروج از برجام، خروج رسمی این کشور از توافق، و سپس نقض برجام و قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل توسط آمریکا، تروئیکا و اتحادیه اروپا، موجب شد که ایران از حقوق خود طبق بند‌های مذکور استفاده کند.
نذیری در ادامه تصریح کرد: قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل برای لغو تحریم‌ها تصویب شد، نه برای تمدید تحریم‌های اعمال‌شده تحت قطعنامه‌های پیشین که دیگر اعتبار ندارند؛ این قطعنامه به‌صراحت به‌عنوان یک قطعنامه تحریمی طراحی و تدوین نشده است؛ هرگونه اقدام علیه قطعنامه 2231 و جدول زمانی مشخص‌شده در آن، پیامد‌های جدی به همراه خواهد داشت.
وی هشدار داد: تحریم‌های اخیر اعمال‌شده علیه ایران توسط تروئیکا و اتحادیه اروپا، نمونه دیگری از نقض آشکار برجام و قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل توسط این کشور‌ها است؛ اقدام‌های تحریمی جدید تروئیکا و اتحادیه اروپا غیرقانونی است؛ به‌عنوان نمونه، افزودن ایران‌ایر و شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران (IRSL) به فهرست تحریم‌های بریتانیا/اتحادیه اروپا، نقض آشکار بند 26 برجام است، که براساس آن، اتحادیه اروپا متعهد شده است «از اعمال مجدد یا بازگرداندن تحریم‌هایی که طبق این برجام لغو کرده است، خودداری کند».
سفیر ایران اضافه کرد: ایجاد یک رژیم تحریمی جدید، نقض صریح برجام و قطعنامه 2231 شورای امنیت است،چراکه این سیاستها به‌طور هدفمند در جهت اخلال در روابط اقتصادی و تجاری ایران طراحی شده‌اند؛ تحریم‌ها و اقدام‌های محدودکننده نه‌تنها تجارت عادی با ایران را به‌صورت تبعیض‌آمیز مختل و اجرای موفقیت‌آمیز برجام را تضعیف می‌کنند، بلکه کشور‌های ثالث را نیز مجبور به نقض قطعنامه 2231 می‌کنند.
نماینده ایران در آژانس یادآور شد: طبق مفاد قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل، تمامی کشور‌ها موظف به رعایت مفاد این قطعنامه و اجرای کامل فرآیند لغو تحریم‌ها هستند؛ با اعمال این اقدام‌ها، تروئیکا و اتحادیه اروپا به‌وضوح این قطعنامه را نقض کرده است؛ بنابراین، تروئیکا و اتحادیه اروپا آشکارا درخواست‌ها برای پایبندی به جدول زمانی مشخص‌شده در برجام و این قطعنامه را نادیده گرفته‌اند.
وی تصریح کرد: تصمیم تروئیکا برای خودداری از اجرای تعهدهای خود درباره لغو تحریم‌ها، که طبق برجام در «روز انتقالی» باید انجام می‌شد، اقدامی غیرقانونی و نمونه‌ای دیگر از نقض آشکار تعهدهای آن‌ها در برجام و قطعنامه 2231 است؛ برنامه موشکی ایران، همان‌طور که به‌طور رسمی توسط دبیرخانه سازمان ملل اعلام شده است، دیگر مشمول محدودیت‌های شورای امنیت نیست.
نذیری افزود: از آنجا که تروئیکا ناقض قطعنامه 2231 و برجام هستند، از نظر حقوقی و اخلاقی در جایگاهی نیستند که بتوانند در واکنش به اقدام‌های محدود و مشروع ایران که به‌طور صریح در برجام به رسمیت شناخته شده است، مکانیسم حل اختلاف را فعال کنند؛ تروئیکا نمی‌توانند همان مسیر حقوقی را علیه ایران دنبال کنند؛ این اقدام برخلاف هدف مکانیسم حل اختلاف در برجام و همچنین برخلاف اصول کلی حقوق بین‌الملل در میان کشور‌های متمدن است.
سفیر ایران گفت:با درنظر گرفتن موارد فوق و با توجه به اینکه ادعای تروئیکا در راستای حفظ اهداف و مقاصد برجام و قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل نیست، توسل به مکانیسم حل اختلاف و هرگونه پیگیری بیهوده در این زمینه،از نظر حقوقی بی‌اساس،ناعادلانه و غیرقانونی است و بشدت مردود خواهد شد.
وی گفت: با نزدیک شدن به «روز خاتمه» برجام، تمامی تلاش‌ها باید در راستای اجرای قطعنامه 2231 شورای امنیت صورت گیرد تا آنچه جامعه بین‌المللی طی سال‌ها برای آن سرمایه‌گذاری کرده است، به‌سادگی نادیده گرفته نشود؛ این مسئولیت ماست که این دستاورد را حفظ کنیم؛ ما از تمامی کشور‌های عضو می‌خواهیم که مفاد قطعنامه 2231 را به‌طور کامل اجرا کنند، ازجمله جدول زمانی مشخص‌شده در آن.
وی افزود: کشور‌های عضو باید به تعهدهای خود پایبند باشند تا در جهت حل‌وفصل صلح‌آمیز این موضوع بسیار مهم گام بردارند؛ تجربه نشان داده است که سیاست فشار که ازسوی برخی طرف‌ها دنبال شده است، نه‌تنها نتیجه‌بخش نیست، بلکه نتیجه معکوس خواهد داشت.
نذیری با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران به تعهدهای خود پایبند است و به‌عنوان یک کشور مستقل، سیاست‌ها و اولویت‌های ملی خود را در جهت دستیابی به رفاه و ارتقای سطح زندگی ملت بزرگ خود دنبال خواهد کرد، افزود: ایران آماده است که اقدام‌های جبرانی قانونی خود را متوقف کند، مشروط بر اینکه تحریم‌ها و اقدام‌های محدودکننده آمریکا، تروئیکا و اتحادیه اروپا به‌طور موثر و قابل راستی آزمایی رفع شود و تمامی طرف‌های برجام اجرای کامل و موثر تعهدهای خود را از سر بگیرند.
کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس هم در بیانیه‌ای و در واکنش به اظهارات اخیر مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تاکید کرد: رفتار آژانس و اظهارات خود را براساس قوانین آژانس و صرفاً در حوزه فنی تنظیم کرده و از اظهارات سیاسی پرهیز کنید.
*گروسی: ایران با دورزدن تحریم‌ها رشد عظیمی در برنامه هسته‌ای خود داشته است
در همین ارتباط، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت:تحریم‌ها کارکردی ندارند. ایران بوضوح آنها را دور می‌زند. رافائل گروسی در گفتگو با شبکه خبری بلومبرگ افزو: تحریم‌ها کارکردی ندارند. ایران به‌وضوح آن‌ها را دور می‌زند.
رافائل گروسی افزود: تحریم‌های غرب علیه برنامه هسته‌ای ایران بی‌اثر هستند و این کشور با یافتن راه‌هایی برای دورزدن آن‌ها، رشد عظیمی در برنامه هسته‌ای خود داشته است. گروسی توضیح داد که ایران 5 مدل جدید سانتریفیوژ در اختیار دارد که از زمان خروج دولت قبلی ترامپ از برجام، آنها را ساخته است.
بلومبرگ با اشاره به اینکه سازمان بین‌المللی انرژی اتمی در آن زمان به پایبندی ایران به تعهداتش در برجام اذعان داشت، به نقل از گروسی می‌نویسد: از آن زمان، برنامه هسته‌ای ایران سرعت بیشتری گرفته است.
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در اواخر فوریه مدعی شد که ایران ذخایر اورانیوم غنی‌شده خود در سطح نزدیک به درجه تسلیحاتی را طی سه ماه، 50 درصد افزایش داده است و «تبدیل این ماده به سوخت مورد نیاز برای یک کلاهک جنگی فقط چند روز زمان می‌برد.»
این درحالی است که به اذعان بلومبرگ، بازرسان آژانس روزانه در ایران فعالیت می‌کنند و می‌گویند که می‌توانند هرگونه انحراف احتمالی در استفاده از اورانیوم را قبل از تبدیل آن به سلاح تشخیص دهند.
گروسی مدعی است پس از کش‌وقوس‌های فراوان ازسوی آمریکا، جناح‌های مختلفی در ایران اکنون درحال بحث بر سر این هستند که آیا ایران باید برای تضمین امنیت خود به سلاح بازدارنده هسته‌ای دست پیدا کند یا نه. این درحالیست که ایران همواره هرگونه قصد برای ساخت هر نوعی از سلاح هسته‌ای را تکذیب کرده‌ است.
با این حال، بلومبرگ می‌نویسد: ایران تنها کشوری نیست که چنین نگرانی‌هایی دارد... در جهانی که روزبه‌روز ناامن‌تر می‌شود، کشورهای بیشتری از خود می‌پرسند که آیا آنها نیز به یک بازدارنده هسته‌ای نیاز دارند یا خیر.چند سال پیش، بحث درباره سلاح‌های هسته‌ای یک تابو بود، اما اکنون این گفت‌وگوها در برخی کشورها درحال انجام است و این یعنی فرسایش مداوم هنجارها.
به گزارش بلومبرگ، کارشناسان کنترل تسلیحات می‌گویند ترجیح دولت ترامپ برای استفاده از تهدید و اجبار اقتصادی به‌جای چندجانبه‌گرایی و دیپلماسی، می‌تواند ناامنی جهانی را تشدید کند و کشورهای بیشتری را به سمت دستیابی به سلاح هسته‌ای سوق دهد. در سال‌های اخیر، مقامات در آلمان، ژاپن، لهستان، عربستان و کره جنوبی همگی به‌طور علنی درباره داشتن یک بازدارنده هسته‌ای بحث کرده‌اند.