عربستان بر سر دوراهي سرنوشت‌سازي قرار دارد
امير موسوي: ماموريت عراقچي موفقت‌آميز بود؛ پادشاهي‌هاي خليج‌فارس با اسراييل هم‌صدا نمي‌شوند
حديث روشني
در پي تشديد تنش‌هاي منطقه‌اي و بحران‌هاي چندگانه در خاورميانه، سفر اخير عباس عراقچي، وزير خارجه ايران به عربستان‌سعودي و قطر توجهات زيادي را به خود جلب كرده است. اين سفر در زماني انجام شده كه روابط تهران و رياض، پس از سال‌ها تنش و رقابت اكنون به مرحله‌اي جديد وارد شده و اين گمانه‌زني را تقويت كرده كه تلاش‌ها براي برقراري آتش‌بس ميان حزب‌الله و اسراييل با الهام از سير جديد مناسبات تهران و رياض مي‌تواند نتيجه‌بخش باشد.ناظران مي‌گويند، هدف از سفر رييس دستگاه ديپلماسي به رياض كاهش تنش‌ها و ايجاد فضايي براي گفت‌وگو با سعودي‌ها در شرايطي است كه نگراني‌ها از جنگ‌هاي منطقه‌اي و فعاليت‌هاي نظامي اسراييل به‌شدت افزايش يافته است. عربستان‌سعودي به عنوان يكي از بازيگران كليدي خليج‌فارس و همچنين متحد سنتي ايالات‌متحده، همواره با نگراني فعل و انفعال‌هاي منطقه‌اي ايران در قبال تحولات منطقه را رصد كرده است، اما توافقي كه در مارس 2023 ميان تهران و رياض اجرايي شد، زمينه را براي كاهش تنش‌ها و ايجاد كانال‌هاي ديپلماتيك فراهم كرد. سفر اخير عراقچي مي‌تواند به عنوان گامي مثبت در جهت تقويت اين روابط و كاهش تنش‌هاي موجود تلقي شود.
به ادعاي برخي ناظران سفر وزير امور خارجه كشورمان به عربستان مي‌تواند زمينه‌ساز رايزني‌هاي غيرمستقيم ميان ايران و اسراييل در مورد آتش‌بس باشد، چراكه به ادعاي اين گروه از تحليلگران رياض مي‌تواند به عنوان يك ميانجي عمل كرده و نقشي كليدي در كاهش تنش‌ها را ايفا كند، به‌‌ويژه كه سعودي‌ها در گذشته اعلام كرده‌اند كه قصد ندارند در درگيري‌هاي مستقيم اسراييل با ايران شراكتي داشته باشند و به دنبال حفظ ثباتي پايدار در منطقه هستند. در همين راستا نشريه نيويورك تايمز با انتشار يادداشتي در اين باره مدعي شد، تهران و رياض تجربه رقابت‌هاي طولاني‌مدت را دارند اما در مارس 2023 درنتيجه تلاش‌هاي كشورهاي عمان و عراق و درنهايت چين به توافق جديدي دست يافتند كه تا حدودي سطح تنش‌ها را در خليج‌فارس كاهش داد و از طرفي روابط ديپلماتيك را به سطوحي بالاتر مانند ديدار وزراي امور خارجه طرفين رساند. اين نشريه در ادامه يادداشت خود آورده است كه مواضع ديگر رهبران متحد ايالات‌متحده، بازيگراني چون بحرين و امارات متحده عربي كه هر دو به تازگي روابط ديپلماتيك با اسراييل برقرار كرده‌اند نيز به روشني نشان مي‌دهد كه پادشاهي‌هاي حاشيه خليج‌فارس نمي‌خواهند در زمين اسراييل بازي كنند و تلاش دارند تا بي‌طرفي منفعلانه‌شان را ادامه دهند.
گاردين از زاويه‌اي ديگر سفر وزير امور خارجه كشورمان به عربستان را تحليل كرده و مذاكرات تهران و رياض را گامي مهم براي كاهش سطح درگيري‌ها در منطقه و برقراري آتش‌بس ميان حزب‌الله و اسراييل تلقي كرده است. اين نشريه بريتانيايي در ادامه مدعي شده است كه عربستان همزمان به دنبال دخالت ايالات‌متحده در تحولات كنوني منطقه از طريق دادن هشدار در باب وقوع جنگي فراگير به اسراييل و از تلاش براي كاهش نفوذ ايران در لبنان است؛ بنابراين سفر عالي‌ترين مقام دستگاه ديپلماسي ايران به رياض آن هم در برهه كنوني مي‌تواند مقدمه‌سازي براي پذيرش آتش‌بس از جانب حزب‌الله و جلوگيري از تبديل لبنان به يك غزه ديگر شود. اين درحالي است كه نجيب ميقاتي، نخست‌وزير لبنان پيش از اين بر هرم‌هاي ديپلماتيك براي پايان به درگيري‌ها و عملياتي شدن قطعنامه 1701 سازمان ملل تاكيد كرده بود. در اين ميان شوراي روابط خارجي اروپا با انتشار مقاله‌اي آورده، اگرچه توافق مارس 2023 منجر به حل بحران‌هايي ميان دو كشور در بلندمدت نشده اما توانسته تاحدودي مانع از تشديد بحران‌هاي منطقه شود؛ تنش‌هايي كه دير زماني است تهران و رياض را در مقابل يكديگر قرار داده. گفتني است بعد از عمليات توفان‌الاقصي، رياض به منظور مديريت تنش‌ها از طريق نزديك شدن به ايران مانور داده و به اهرم‌هايي متوسل شده است.
در اين ميان گروهي از ناظران با اشاره به بهره‌برداري احتمالي رياض از مناقشات ميان تهران و واشنگتن مدعي‌اند كه عربستان شايد قادر به تحت فشار گذاشتن ايالات‌متحده به منظور كاستن از فشارهاي ايران نباشد اما مي‌تواند به عنوان ميانجيگر از اين موقعيت نهايت بهره‌برداري را داشته باشد. اين ادعا درباره عربستان درحالي مطرح شده كه دامنه تنش‌ها در منطقه به‌شدت در حال گسترش است و همين مقوله خود تهديدي جدي عليه منافع رياض بالاخص طرح توسعه اقتصادي اين بازيگر قلمداد مي‌شود. شوراي روابط خارجي اروپا به نقل از يك مقام سابق ايراني مدعي شد «در تهران اين تصور وجود دارد كه كشورهاي شوراي همكاري خليج‌فارس بدون حمايت واشنگتن هيچ كاري در مورد ايران انجام نخواهند داد.» در توضيح چرايي توقف همكاري‌هاي سياسي و اقتصادي ايران و عربستان اين ادعا نيز مطرح است كه رياض تمايلي به لغو تحريم‌هاي اعمالي ايالات‌متحده عليه تهران ندارد. علاوه بر اين سعودي‌ها همچنان در تلاش هستند تا در ازاي تضمين‌هاي امنيتي امريكا، به توافقي براي عادي‌سازي روابط با اسراييل دست يابند.
حال به نظر مي‌رسد عباس عراقچي با علم به وجود شكاف‌هاي عميق در روابط ايران و عربستان، رياض را به عنوان مقصد يكي از سفرهاي مهم خود انتخاب كرده است. اما در باب اين سفر دو ادعا مطرح است؛ به باور برخي ناظران رياض حامل پيامي از سوي واشنگتن براي تهران بوده، گزاره‌اي كه خلاف روند سنتي معمول است، چراكه تا پيش از اين قطر و عمان نقش ميانجي را ايفا مي‌كردند. اما گروهي ديگر از زاويه‌اي متفاوت اين سفر را بررسي كرده و در اين باره مي‌گويند، ايران و عربستان به عنوان دو بازيگر اصلي منطقه در مديريت تنش‌ها نقشي برجسته دارند و از همين رو مي‌توانند هم‌صدا باهم به كاهش تنش‌ها كمك كنند، هر چند رقابت‌هاي پنهان دو بازيگر و واگرايي حاصل از آن مي‌تواند تلاش‌هاي ديپلماتيك را بي‌اثر كند. با اين همه آن‌گونه كه تحليلگران خاورميانه باور دارند، آنچه كه در پس زمينه ديدار مقام‌هاي ايران و عربستان برجسته شده، شكاف‌هاي ژئواستراتژيك و ژئوپليتيكي است كه همچنان ميان تهران و رياض به قوت خود باقي است. از كريدور خاورميانه‌اي بايدن تحت عنوان «آي مك» گرفته تا مذاكرات عادي‌سازي روابط تل‌آويو-رياض و تهديدات بالقوه مقاومت بالاخص حوثي‌ها در يمن و نيز حزب‌الله در لبنان عليه منافع پادشاهي. در همين راستا روزنامه اعتماد با حسن بهشتي‌پور، كارشناس مسائل بين‌الملل و امير موسوي، ديپلمات پيشين و تحليلگر مسائل خاورميانه گفت‌وگو داشته است. به باور بهشتي‌پور، شرايط ملتهب منطقه بالاخص تنش‌ها در لبنان مي‌تواند براي پادشاهي فرصت‌ساز شود با اين همه رياض مي‌داند كه هم‌صدايي با اسراييل عليه ايران پرهزينه خواهد بود. امير موسوي نيز ضمن تاييد گزاره فوق بر اين باور است كه تهران به خوبي به بازيگران عرب حاشيه خليج‌فارس هزينه هم‌صدايي احتمالي با اسراييل را يادآوري كرده و همين مقوله موجب شده تا اين گروه از بازيگران بر سر دوراهي تعيين‌كننده‌اي قرار بگيرند. در ادامه مشروح اين گفت‌وگو آمده است.
بهشتي‌پور: عربستان بر سر دوراهي سرنوشت‌سازي قرار دارد
بهشتي‌پور به بهانه تور سفرهاي منطقه‌اي وزير امور خارجه كشورمان و سفر عباس عراقچي به عربستان، پيش از پاسخ به معناي سفر وزير خارجه ايران به پادشاهي به نقش‌آفريني رياض در معادلات سياست داخلي لبنان اشاره كرد و ضمن تاكيد بر پايگاه عربستان در ميانه اهل سنت عربستان و تاثير اين مقوله بر تعيين نخست‌وزيري آينده اين كشور گفت: در شرايط كنوني به واسطه متغيرهاي مختلف چون شكاف‌هاي داخلي، لبنان نتوانسته كابينه‌اي تعريف كند؛ كابينه‌اي كه تعريف آن منوط است به انتخاب رييس‌جمهوري و نخست‌وزيري سني. طبيعتا براي تحقق اين گزاره ساختار سياسي لبنان نيازمند آن است كه پارلمان لبنان و نيروهاي موثر و فعال در اين كشور بتوانند به توافق در اين باره دست يابند. بهشتي‌پور در ادامه خاطرنشان كرد: در شرايط كنوني ايالات‌متحده نيز بسان عربستان بر تشكيل كابينه كه مستلزم انتخاب رييس‌جمهوري و پس از آن نخست‌وزير مي‌باشد، تاكيد دارد. از همين رو در وهله اول بايد گفت كه رياض و واشنگتن بيش از هرچيز خواهان خروج لبنان از بن‌بست حاكم مي‌باشند، بالاخص آنكه در شرايط كنوني نخست‌وزير كفالت امور لبنان را برعهده گرفته تا مادامي كه رييس‌جمهور جديد انتخاب شود، از همين رو به باور بهشتي‌پور بخشي از مذاكرات آقاي عراقچي با عربستان مي‌تواند درباره آينده لبنان بعد از شهادت سيدحسن نصرالله و اقدامات اخير اسراييل در جنوب بيروت باشد. اين تحليلگر مسائل بين‌الملل در ادامه خاطرنشان كرد: واقعيتي كه وجود دارد اين است كه عربستان از عقب‌نشيني احتمالي حزب‌الله استقبال مي‌كند اما حزب‌الله حذف شدني نيست، چراكه جنبشي پايدار است كه هم از لحاظ تشكيلاتي پايدار است و از لحاظ حزبي نيز توانسته در پارلمان و همچنين در ساختار سياسي و ارتش لبنان نماينده و نقش پررنگي داشته باشد. همچنين اين جريان در حوزه‌هاي امنيتي و سياسي و اجتماعي و فرهنگي و اقتصادي نيز نقشي تاثيرگذار ايفا مي‌كند. به باور اين تحليلگر مسائل سياست خارجي، ذكر اين نكته اهميت دارد كه حذف فرماندهان ارشد حزب‌الله اين جنبش را راديكال‌تر كرده است. بهشتي‌پور در پاسخ به اين سوال «اعتماد» كه آيا رويكرد رياض در ارتباط با حزب‌الله در تضاد با استراتژي كلي ايران و مقاومت قرار دارد، گفت: بله اين تضاد وجود دارد، با اين همه آنچه در اين ميان قابل تأمل است، انتخاب پادشاهي است، اينكه در شرايط كنوني همكاري و هم‌صدايي با اسراييل را برگزيند و در مسير حذف اعضاي حزب‌الله گام برمي‌دارد يا همكاري با ايران جهت يافتن راه‌حلي سياسي براي آينده لبنان را انتخاب خواهد كرد. علاوه بر اين بايد ديد كه رياض در مسير استقرار صلح و امنيت و نيز مقابله با توسعه‌طلبي‌هاي يكه‌تازانه اسراييل نقش‌آفريني خواهد كرد يا خير. بنابراين آن‌گونه كه اين تحليلگر مسائل بين‌الملل خاطرنشان كرده، يك بخش مذاكرات ميان هيات ايراني و رهبران عربستان به ساختار سياسي لبنان مرتبط مي‌شود و بخشي ديگر به فعل وانفعال‌هاي منطقه‌اي اين بازيگر. بهشتي‌پور در ادامه خاطرنشان كرد: بخش ديگري از رايزني مقام‌هاي ايراني و عربستاني درباره آينده خاورميانه است، دو طرف تلاش دارند به اين پرسش پاسخ دهند، نظم و معادلات منطقه به چه سمت و سويي خواهد رفت؟ آيا عربستان از صلح ابراهيم و فرآيند عادي‌سازي روابط اعراب با اسراييل فاصله خواهد گرفت يا نه؟ به باور بهشتي‌پور، در نقشه ادعايي نتانياهو در سازمان ملل دو خط ترسيم شده بود كه به ادعاي نخست‌وزير اسراييل يك خط مرتبط با طرح صلح ابراهيم است و ديگري خط نكبت. به عبارتي ديگر موضعگيري نتانياهو نشان مي‌دهد كه اسراييل اميدوار است تا در آينده زمينه براي عادي‌سازي روابط رياض و تل‌آويو هموار گشته و دو بازيگر بدين طريق بتوانند تعامل‌هاي مشترك بيشتري داشته باشند. بهشتي‌پور در ادامه خاطرنشان كرد: طبيعتا در شرايط كنوني ايران تلاش مي‌كند از اجراي چنين پلني جلوگيري كند، بالاخص آنكه به واسطه عادي‌سازي روابط ميان ايران و عربستان و همچنين تعاملات تهران با امارات و تا حدودي با بحرين اين اميدواري به وجود آمده كه كشورمان بتواند با گسترش روابط خود با عربستان‌سعودي مانع از جذب بيشتر اين كشور به سمت سياست‌هاي امريكا و اسراييل شود. حال اينكه تا چه ميزان فعل و انفعال‌هاي تهران باتوجه به معادلات منطقه‌اي امكان‌پذير است، خود سوال مهمي است. اما قطعا اقدامات ديپلماتيك اخير دستگاه ديپلماسي در اين زمينه به درستي در حال انجام است. بهشتي‌پور به «اعتماد» گفت: نبايد به اين بهانه كه طرف مقابل يعني رياض تابع و متحد امريكا است در باب مواضع اين بازيگر رويكردي منفعلانه داشته باشيم. بهشتي‌پور در ادامه و در پاسخ به اين سوال كه آيا هم‌صدايي با ايران در مقطع كنوني در راستاي منافع رياض قابل تبيين است يا خير، گفت: در اين باره مثال مي‌زنم. به خاطر داريد كه با آغاز جنگ روسيه و اوكراين، جو بايدن، رييس‌جمهوري ايالات‌متحده به رياض سفر داشت و از پادشاهي خواست تا توليد و صادرات نفت خود را افزايش دهد؛ تقاضايي كه پادشاهي بدان توجهي نكرد و در برابر شاهد بوديم كه رياض با مسكو در اوپك پلاس هم‌صدا شد و علي‌رغم عطش غرب براي نفت و انرژي، كاهش توليد نفت را در برنامه‌هاي خود قرار داد. اين تحليلگر مسائل بين‌الملل در ادامه گفت: دنياي سياست اين‌گونه است و مطلق‌انگاري را بايد كنار بگذاريم و در عرصه ديپلماسي تلاش داشته باشيم. آقاي عراقچي نيز دقيقا
در راستاي بازتعريف همكاري‌ها در سطح منطقه تلاش مي‌كند. در عين حال وزير خارجه در جريان اين سفر با بازيگران عرب حجت را تمام كرد بدين معنا كه تيم ديپلماسي ايران به واسطه سفرهاي اخير و رايزني‌ها در سطوح بالا تلاش كرد تا تنش‌ها را با توسل به ديپلماسي حل و فصل كند.
بهشتي‌پور در پاسخ به ديگر سوال «اعتماد» در اين رابطه كه آيا وزنه تقابل منافع ايران و عربستان به ويژه تهديد بالقوه مقاومت براي رياض، مي‌تواند همكاري طرفين را به منظور برقراري صلح در منطقه تحت تاثير قرار دهد يا خير، گفت: ما در شرايط فعلي به همكاري و تفاهم با عربستان نياز داريم، بالاخص در ارتباط با يمن كه سال‌ها ميدان رويارويي تهران و رياض بود. به گفته بهشتي‌پور، بعد از توافق 2023 حملات حوثي‌ها به مواضع عربستان به طرز چشمگيري كاهش يافته است. عربستان نيز نيروهاي خود را از يمن خارج كرده و حالا در يمن نه جنگ برقرار است و نه صلح. از همين رو سعودي‌ها براي اينكه بتوانند با يمني‌ها براي تداوم صلح به توافق دست يابند، به ايران و فعل و انفعال‌هاي تهران نياز دارند، از همين رو مي‌توان گفت ايران و يمن و عربستان و امارات مي‌توانند همكاري منطقه‌اي در سطح خليج‌فارس را گسترش داده و تعميق بخشند. اين توافق نه به زيان چين است و نه تعارضي با منافع امريكا دارد. اين اسراييل است كه احساس خطر مي‌كند. بنابراين بايد فارغ از اختلاف‌ها و شكاف‌هاي احتمالي ابتكار صلح با عربستان را با وجود تمام اختلاف‌نظر‌ها به پيش ببريم.
بهشتي‌پور در پاسخ به سوال پاياني «اعتماد» در اين رابطه كه رايزني‌هاي فعلي در منطقه مي‌تواند بر مواضع كشورهاي عرب در صورت تحركات احتمالي اسراييل تاثير بگذارد يا خير و اينكه پادشاهي‌هاي خليج‌فارس در صورت رويارويي ايران و اسراييل چه استراتژي‌اي را دنبال خواهند كرد، گفت: كشورهاي عربي از رويارويي احتمالي ايران و اسراييل مشروط به اينكه دامنگير خودشان نشود، استقبال خواهند كرد. به عبارتي معتقدند كه از هر طرف كشته شود به نفع ما است. اما ايران نيز در اين زمينه هشدارهايي داده است مبني بر اينكه اگر هر كدام از بازيگران عرب به تل‌آويو اجازه دهند از حريم هوايي‌شان عليه ايران استفاده شود بايد در اين زمينه پاسخگو باشد. به گفته بهشتي‌پور، صرف ايراد اين عبارات موجب شده تا بسياري از بازيگران عرب به ايالات‌متحده صراحتا اعلام كنند كه به اسراييل اجازه نخواهند داد تا از حريم هوايي‌شان عليه ايران استفاده كند. طبيعتا جنگنده‌هاي اسراييلي براي هدف قرار دادن مواضع ايران بايد در مسير سوخت‌گيري كنند، خواه در عراق يا عربستان يا در جمهوري آذربايجان يا در جغرافيايي كه در همسايگي ايران قرار دارد، حال اينكه ايران اعلام كرده است كه به چنين كنشي پاسخ خواهد داد، مي‌تواند تاحدودي رويكرد اين گروه از بازيگران را تحت تاثير قرار دهد. روشن است كشوري كه با دشمن ايران وارد همكاري شود هدف ايران قرار خواهد گرفت. بهشتي‌پور در پاسخ به اين سوال كه آيا موضعگيري تهران معادلات را پيچيده‌تر و دامنه تنش‌ها را گسترده‌تر خواهد كرد يا خير، تاكيد كرد: بله تنش‌ها تشديد مي‌شود، اما اين شرايط اجتناب‌ناپذير است، چراكه راه ديگري براي كنترل تنش‌ها وجود ندارد. ايران را در شرايطي خاص قرار داده‌اند. ما در زمينه تحركات ديپلماتيك براي برقراري صلح و امنيت در منطقه در تلاش هستيم. به لحاظ نظامي نيز نمي‌توان منفعلانه عمل كرد. به واقع ايران در منگنه‌اي قرار گرفته و همزمان تلاش دارد تا با توسل به رويكرد مسالمت‌آميز از تنش‌ها فاصله بگيرد.
امير موسوي: ماموريت عراقچي موفقت‌آميز بود؛ پادشاهي‌هاي خليج‌فارس با اسراييل هم‌صدا نمي‌شوند
امير موسوي، ديپلمات پيشين و كارشناس ارشد مسائل منطقه در پاسخ به سوال «اعتماد» در اين رابطه كه چرا عربستان، بازيگري كه در خفا با ايران به واسطه مقوله‌هاي متفاوت رقابت دارد، به عنوان مقصد يكي از سفرهاي منطقه‌اي عباس عراقچي انتخاب شده، گفت: طبيعي است كه ايران و عربستان به واسطه درك متفاوت از متغيرهاي منطقه‌اي از منظر استراتژيك با يكديگر اختلاف‌هاي جدي دارند. با اين همه اقدام جالب‌توجه آقاي عراقچي در اين زمينه اين بود كه رييس دستگاه ديپلماسي كشورمان تلاش كرد تا به رهبري اين بازيگر يادآور شود كه فارغ از اختلاف‌ها، اگر رياض در مسير تحقق صلح با تهران هم‌صدا شود، منافع بيشتري را از آن خود خواهد كرد. همچنين احتمالا آقاي عراقچي در نشست مشترك اين موضوع را تبيين كرده كه تداوم رويكرد منفعلانه پادشاهي كه گاهي به نفع رژيم صهيونيستي بوده، مي‌تواند در آينده براي اين بازيگر چالش‌ساز باشد.
امير موسوي در ادامه اين گفت‌وگو خاطرنشان كرد: در نشست اخير، وزير خارجه ايران با همتاي سعودي خود و همچنين وليعهد عربستان در باب طيف مختلفي از مسائل مرتبط با خليج‌فارس، يمن و منطقه گفت‌وگو و رايزني داشتند، بالاخص آنكه اجراي طرح2030 محمد بن سلمان، وليعهد رياض نيز تحت‌تاثير متغيرهاي منطقه‌اي قرار خواهد گرفت و در صورت ادامه تنش‌ها در منطقه اين طرح ممكن است متوقف شده يا در مسير اجرايش چالش‌هايي جدي ايجاد شود. اين ديپلمات پيشين در ادامه خاطرنشان كرد: اسراييل تلاش دارد تا به پادشاهي‌هاي خليج‌فارس اين ايده را تحميل كند كه در صورت تضعيف مقاومت در عراق، سوريه، يمن و ايران، اين گروه از بازيگران قادرند قدرت مانور خود را گسترش دهند،به همين دليل من تصور مي‌كنم مطالبات جمهوري اسلامي ايران از طريق جناب آقاي عراقچي مطرح شد و همزمان منافع اين گروه از بازيگران در صورت پايان شرايط كنوني براي آنها تشريح شده است. ايشان احتمالا توانسته اين پيام را مخابره كند كه اگر اقدامات اخير اسراييل از مناطق كنوني فراتر رود و به ايران برسد آن زمان كل منطقه دچار بحران خواهد شد، چراكه نه حماس نابودشدني است و نه حزب‌الله و اين را تجربه تحولات سال‌هاي اخير ثابت كرده است. لذا به اعتقاد من مذاكرات اخيري كه صورت گرفته قطعا فوايدي خواهد داشت. با توجه به اينكه روابط بسيار خوبي بين تهران و رياض برقرار شده است جمهوري اسلامي ايران مي‌تواند از طريق مذاكره آرامش را به منطقه برگرداند. البته من احتمال مي‌دهم كه شايد اين موضوع نيز به طرف‌هاي سعودي و قطري يادآوري شده كه اگر احيانا تنش‌ها فراتر برود و منافع استراتژيك جمهوري اسلامي ايران هدف قرار بگيرد شرايط سختي نه فقط براي ايران و محور مقاومت بلكه براي همه بازيگران منطقه ايجاد مي‌شود. طبيعتا براي پادشاهي‌هاي خليج‌فارس مهم است كه بدانند قدرت و توان نظامي و بازدارندگي ايران چه ميزان است. نبايد برخي كشورها اين تصور را داشته باشند كه در شرايط ملتهب كنوني اگر از خطوط قرمز عبور كنند در امان مي‌مانند. به نظر مي‌رسد آقاي عراقچي پاسخ خوبي هم دريافت كرده است. حداقل در رابطه با عدم همكاري با رژيم صهيونيستي.
سفير اسبق ايران در الجزاير در پاسخ به اين سوال «اعتماد» كه آيا مي‌توان با در نظر گرفتن شكاف‌هاي موجود ميان تهران و رياض به همكاري طرفين در مديريت شرايط كنوني اميدوار بود، گفت: فرصت صدروزه‌اي از طرف كشورهاي عربي به نتانياهو داده شد تا هر اقدامي را مي‌خواهد انجام دهد و جنگ را تمام كند. اما شاهد بوديم نتانياهو در اين بازه زماني نتوانست طرح خود را اجرايي كند و شكست خورد. اين تحليلگر در ادامه خاطرنشان كرد: اسراييل به واسطه تمامي امكاناتي كه دراختيار داشت هر جنايتي بود انجام داد؛ بيمارستان‌‌ها، مدارس و حتي مراكز سازمان ملل را بمباران كرد. مجامع بين‌المللي هم سكوت كردند و امريكا هم رويكرد اسراييل را توجيه و از آن حمايت كرد و نام آن را دفاع از خود مي‌گذاشت، از همين رو شاهد هستيم كه امروز لبنان نيز به سناريوي مشابه غزه دچار شده است لذا اكنون طرف‌هاي مختلف مي‌بينند كه اسراييل كاري جز جنايت نمي‌تواند بكند، زيرا اسراييل نه اسرا را آزاد كرد و نه حماس و حزب‌الله را از بين برد و نه آوارگان صهيونيستي را به مناطق خودشان برگرداند. از طرفي حدود يك ميليون نفر مي‌خواهند از حيفا كوچ كنند و به جاي امن‌تري بروند. در حال حاضر دادگاه‌هاي بين‌المللي تحركاتي را عليه نتانياهو آغاز كرده‌اند. من تصور مي‌كنم براي جمهوري اسلامي ايران فرصت خوبي است كه به بازيگران عرب اين حقيقت را يادآور شود كه نتانياهو بايد به اين جنايات پاسخ بدهد و در اين زمينه گروه مقاومت منفعل نخواهد ماند. اعتقاد دارم توقف خشونت‌ها و تنش‌ها در راستاي منافع عربستان و قطر است، چراكه اين كشورها جامعه مدني ضعيفي دارند؛ جامعه‌اي كه با كوچك‌ترين تحركي به‌هم مي‌ريزد. شاهد بوديم هواپيماي بدون سرنشين حوثي‌ها، آرامكو را هدف قرار داد، نيمي از فعاليت تاسيسات نفتي عربستان تعطيل شد و عربستان ميلياردها دلار زيان متحمل شد. بنابراين اگر شرايط پرتنش شود و منافع جمهوري اسلامي ايران به خطر بيفتد، مثلا سكوهاي نفتي ايران يا پايگاه‌هاي هسته‌اي، دفاعي و نيروگاه‌هاي برق هدف قرار بگيرند منافع امريكا و صهيونيست‌ها در منطقه هدف موشك‌هاي ايراني قرار خواهند گرفت و شرايط براي همه سخت مي‌شود. پيام‌هاي روشني به اعراب رسيده است، چراكه اين كشورها طي يك سال فلسطيني‌هايي كه به هر حال عرب و مسلمان هستند را رها كردند. بنابراين اين سفر مهم بود، ولي كافي نيست. بايد تحركات بيشتري صورت بگيرد. لذا نياز هست كه جمهوري اسلامي تحركات ديپلماتيك خود را افزايش دهد . به بازيگران حاشيه خليج‌فارس يادآوري كند كه در صورت انفعال يا هم‌صدايي با تل‌آويو درگير چه سناريوهايي خواهند شد. امير موسوي در ادامه خاطرنشان كرد: امريكا در طول اين سال‌ها ثابت كرد كه نمي‌تواند از طرفداران و هم‌پيمانانش در منطقه حمايت كند. اكنون وضعيت اسراييل به اين صورت است و به ويژه عمليات وعده صادق 2 نشان داد كه امريكايي‌هايي نتوانستند از اين بازيگر حراست كنند. كشتي‌هاي جنگي امريكا مستقر در اطراف اراضي اشغالي نتوانستند حوثي‌هاي يمن را متوقف كنند، بنابراين آقاي عراقچي راهكارهاي خوبي ارايه كرد كه اگر واقعا مورد تأمل قرار بگيرد، مي‌بايست براي اجرايش كميته مشتركي تشكيل شود، رفت و آمدها افزايش يابد و طرف‌هاي سعودي به ايران دعوت شوند. لذا مي‌توان از نزديكي ميان ايران و عربستان براي كاهش تنش فرصت‌سازي كرد، چراكه كشورهاي حوزه خليج‌فارس بيشتر دنبال تضمين هستند و مي‌خواهند مطمئن شوند كه اگر ايران تحركي انجام داد چگونه حمايت مي‌شوند. احتمالا در نشست آقاي عراقچي و رهبران اين گروه از بازيگران به گزينه‌هاي حمايتي ارايه شده توسط تهران نيز اشاره شده است. جزييات اين موارد احتمالا در مباحث ويژه‌اي مطرح شده است، بنابراين تنش‌هاي حاكم هم مي‌تواند براي اين پادشاهي‌هاي خليج‌فارس مشكل‌ساز باشد و هم مفيد؛ اگر با تهران هم‌صدا شوند، طبيعتا امتيازهايي دارد. به باورم اين سفرها فرصت‌ساز است، جمهوري اسلامي ايران نبايد اعراب را رها كند. وزارت خارجه بايد فعال‌تر شود، سفارتخانه‌هاي ما بايد فعال‌تر شوند و فرستاده‌هاي ويژه رييس‌جمهور و نظام بايد تعامل خود را با منطقه افزايش داده و ميدان را براي غربي‌ها و صهيونيست‌ها خالي نكنند.
اين ديپلمات پيشين در اين خصوص كه آيا اساسا پيامي از طريق عربستان از سمت امريكا براي ايران ارسال شده است يا خير و چرا با وجود عمان و قطر، عربستان براي انتقال پيام انتخاب شده است، گفت: به اين دليل كه امريكا تلاش مضاعف مي‌كند از عربستان به عنوان وزنه سنگين در منطقه و دنيا استفاده كند. واشنگتن به اين باور رسيده كه اراده عربستان حفظ روابط با ايران است. امريكايي‌ها تلاش كردند كه به نوعي از شرايط عربستان استفاده كنند. طبق اطلاعي كه بنده دارم عربستان هرگونه همكاري عليه جمهوري اسلامي ايران را رد كرده است. من فكر مي‌كنم اين يك پيروزي و موفقيتي براي ديپلماسي جمهوري ايران است. در هرصورت عربستان چالش‌هاي زيادي با ايران داشته و دارد و دشمنان ايران نيز از عربستان در جهت تضعيف نظام جمهوري اسلامي ايران استفاده كرده‌اند. من فكر مي‌كنم اگر پيگيري‌هاي جدي انجام شود، مسائل طور ديگري رقم خواهد خورد. موسوي در پاسخ به سوال پاياني «اعتماد» در باب مواضع احتمالي اعراب در صورت رويارويي احتمالي ايران و اسراييل گفت: متاسفانه ورود ضربه بزرگ به ايران مورد رضايت اعراب خواهد بود و به سمت سازش مي‌روند، اما در هرصورت نگران منافع‌شان هم هستند. لذا حتي اين گروه از بازيگران به خاطر منافع استراتژيك خودشان نبايد با اسراييلي‌ها و امريكايي‌ها همكاري كنند و حتي تلاش‌هايي هم داشته باشند كه تنش‌ها از شرايط فعلي فراتر نرود، چراكه تمام منطقه به آشوب كشيده مي‌شود. جمهوري اسلامي ايران اين قدرت را دارد كه پاسخ همه‌جانبه بدهد. باتوجه به اينكه قوي‌ترين ائتلاف در منطقه ائتلاف محور مقاومت است، بنابراين تداوم شرايط فعلي و تشديد تنش‌ها براي اين كشورها هزينه‌بر خواهد بود. از طرفي اقتصاد منطقه و دنيا هم تحمل اين هزينه‌ها را ندارد. مساله بعدي شرايط تنگه هرمز و تكنولوژي‌هاي موجود در منطقه است ازجمله آ‌ب‌شيرين‌كن‌هاي اين گروه از بازيگران در خليج‌فارس. به بياني بهتر هر خطري متوجه خليج‌فارس شود اين كشورها نه‌تنها با مشكلاتي چون بنزين، نفت و... روبه‌رو خواهند شد، بلكه با چالش‌هاي آبي نيز روبه‌رو مي‌شوند. طبيعتا ايران حمايت از مقاومت را متوقف نمي‌كند و مقاومت نيز نابود نخواهد شد. اكنون 11 روز است كه اسراييلي‌ها نتوانستند در جنوب لبنان يك متر جلوتر بيايند. صهيونيست‌ها اكنون درقبال ايران دو راه دارند؛ يا حمله مستقيم انجام بدهند كه هزينه آن براي اين بازيگر، متحدان و هم‌‌پيمانان‌شان خيلي بالاست يا دست به عمليات تخريبي بزنند. مورد دوم بيشتر محتمل است، چراكه تحقق گزاره دوم، ممكن است موجب شود تا ايران پاسخ ندهد يا پاسخش تعديل شود.درنهايت معتقدم تلاش‌ها و تحركات ديپلماتيك اخير علاوه بر تحكيم دوستي به نوعي اعلام هشدار نيز بوده است. البته ديدار دوجانبه آقاي پزشكيان و آقاي پوتين در عشق‌آباد بسيار حائز اهميت است، چراكه بسياري از مسائل مورد بررسي طرفين قرار خواهد گرفت.
*اعتماد
