آرمان امروز – رضا پورحسین :  چهاردهمین دولت پس از انقلاب در ایران از چند روز پیش رسما شکل گرفت. دولتی که با شعار وفاق ملی روی کار آمد تا به نزاع های سیاسی داخلی خاتمه دهد و کشور را با وجود موانع بسیار زیاد در مسیر توسعه قرار دهد. توسعه ای که بی شک با اتکای مطلق به درون امکان پذیر نیست و باید در همکاری با سایر کشورها شکل گیرد. رویه ای که در سال های اخیر جنبه عملیاتی پیدا نکرد و صرفا به چند دیدار میان مقامات دیپلماتیک و سران کشورهای منطقه بدون داشتن نتیجه ای ملموس، ختم شد. شاهد این امر وجود اختلافات گسترده میان ایران با کشورهای منطقه از جمله کویت، عربستان، اردن و امارات متحده عربی است که هر کدام در خصوص مسائلی با ایران به شکل جدی اختلاف نظر دارند و هر از گاهی نیز با جمع کردن کشورهای شرق و غرب علیه ایران بیانیه ای صادر می کنند. در چنین شرایطی آن چه در ذهن متبادر می شود این است که آیا دولت چهاردهم می تواند شعار وفاق ملی خود را رنگ و بویی بین المللی به آن ببخشد و در مسیر وفاق منطقه ای نیز در خاورمیانه گام بردارد.
دکتر مهدی ذاکریان، استاد روابط بین الملل و تحلیلگر ارشد مسائل سیاسی در گفت و گوی اختصاصی با روزنامه «آرمان امروز» در این رابطه معتقد است وفاق آن گونه که از سوی رئیس جمهوری در هفته های اخیر مطرح شده با معنای آن در علم سیاست و روابط بین الملل متفاوت است. بی شک اگر منظور از وفاق، همگرایی است، یک مبحث خوب در روابط بین الملل می تواند باشد. به رغم وجود اختلافات، اگر کشورهای منطقه در تصمیم گیری و اقدام هم سویی داشته باشند، یک رویکرد مثبت خواهد بود. اگر منظور از وفاق، وحدت و اتحاد است، مشخصا در این مقطع زمانی در منطقه خاورمیانه ممکن نیست. وحدت و اتحاد زمانی در عرصه روابط بین الملل می تواند شکل گیرد که اختلافی میان طرفین وجود نداشته باشد یا حداقل مهم ترین اختلافات رفع شده باشد. در چنین شرایطی می توان به سمت هماهنگی و پس از آن همکاری گام برداشت.
وی افزود همکاری ها هستند که همگرایی را ایجاد می کنند. مقوله ای که نیاز اولیه اتحاد و وحدت است. وفاق به معنای همگرایی می تواند منطبق با اصطلاح رایج در روابط بین الملل باشد که بر اساس آن کشورها با اتکا به پیشینه مثبت مشترک خود، زمینه های همکاری و کارکرد مشترک اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی را فراهم کنند. در چنین شرایطی کشورها می توانند ذیل یک سازمان یا اجتماع بین المللی قرار گیرند تا تحت نظر آن مرجع عالی، همگرایی در مسائل سیاسی، اقتصادی و پولی را در دستور کار قرار دهند.
ذاکریان با اشاره به یک نمونه تاریخی، ادامه داد نمونه ای از این شکل همکاری، جامعه زغال و فولاد اروپا بود که به یک همگرایی در تولید، توزیع و فروش فولاد و زغال سنگ منتج شد. این رویه با حضور ۶ کشور آغاز و در نهایت به بازار مشترک اروپا و اتحادیه اروپای امروزی تبدیل شد. در چنین مجموعه هایی نیز همواره اختلاف وجود داشته است. فرانسه و آلمان به عنوان بنیان گزاران جامعه زغال و فولاد، همواره اختلاف داشتند اما آن ها بر اشتراک خود یعنی تولید زغال سنگ و فولاد تمرکز کردند. این اشتراک و همکاری در ادامه به حوزه های انرژی، هسته ای و مسائل اقتصادی نیز توسعه یافت تا جایی که اتحادیه اروپای امروزی با یورو و شنگن شکل گرفت. وی در توضیح رویکرد دولت چهاردهم و مطرح شدن مقوله وفاق در آن، افزود آن چه امروز رئیس جمهوری مطرح کرده تحت عنوان وفاق بیشتر با این مقصود است که باید نزاع های سیاسی را کنار گذاشت و روی منافع ملی تمرکز کرد. این استاد روابط بین الملل خاطرنشان کرد امروز در کابینه و تیم دکتر پزشکیان، افراد متخصصی همچون ظریف، عراقچی و طیب نیا حضور دارند که مسلط به مباحث روابط بین الملل و علم سیاست و اقتصاد هستند. این چهره ها سه ضلع یک مثلث هستند که می توانند زمینه های وفاق را به معنای تئوریک و برمبنای دانش سیاسی و روابط بین الملل، در منطقه اجرا کنند.
ذاکریان تصریح کرد در این میان نکته اساسی این است که نباید برداشت اشتباه داشت و نباید وفاق منطقه ای را به سمت مسائل سیاسی کلان سوق داد. باید موضوعات کم تر حائز اهمیت منطقه ای را که میان همگان مورد توافق است در ابتدا مدنظر قرار داد. هم سویی و همگرایی در چنین شرایطی ممکن می شود. خاورمیانه فاصله زیادی با آن چه امروز در اتحادیه اروپا می بینیم، دارد. اتحادیه اروپا از دل هم سویی و همگرایی به وحدت رسید اما آن وحدت در حال حاضر در خاورمیانه قابل تحقق نیست و صرفا می توان حداقل به سمت هم سویی و و در ایده آل ترین حالت به سمت همگرایی گام برداشت.
وی افزود در چنین شرایطی باید به بازیگرهای مهم منطقه ای نگاهی ویژه داشت. مشخصا عربستان، ترکیه و مصر به عنوان مهم ترین کشورها در منطقه خاورمیانه در وهله اول به دنبال منافع ملی خود هستند و به همین علت نمی توان انتظار داشت که همگرایی در کوتاه یا میان مدت با این کشورها به وجود آید. با این وجود در برخی مسائل میان ایران و این کشورها همسویی وجود دارد. برای مثال تمامی کشورهای نام برده، کشتار غیرنظامیان در غزه را محکوم کرده اند. این محکومیت یک همسویی منطقه ای در خصوص یک مساله خاص است. بنابراین می توان پیرامون این مساله همکاری داشت.
ذاکریان ادامه داد در چنین شرایطی نباید دچار توهم شویم زیرا مسائل داخلی جنسی متفاوت از مسائل بین المللی دارند. در داخل با اعطای مسئولیت ۳ وزارتخانه به یک نگاه خاص می توان به دستاوردهایی رسید اما در نظام بین الملل نمی توان خارج از چهارچوب منشور ملل متحد حرکت کرد.
وی در‌گفت و گوی اختصاصی با روزنامه آرمان امروز، با ذکر یک مثال گفت برای مثال تجاوز یک کشور به خاک کشور دیگر از نگاه همگان محکوم است مگر این که کشوری سران بی عقل داشته باشد و این تجاوز را محکوم نکند. بنابراین دولت چهاردهم در این شرایط باید در ابتدا به دنبال مسائل فرعی اما مهم باشد که مورد تفاهم کشورهای منطقه است و در این حوزه همسویی و همکاری ایجاد کند. وی افزود توسعه گردشگری، برقراری روابط فرهنگی، ایجاد روابط حسنه دیپلماتیک با تمامی کشورهای منطقه و همکاری در حوزه امنیت منطقه خلیج فارس از جمله موضوعاتی هستند که در حال حاضر قابلیت همکاری را دارند و می توان همسویی در این موضوعات میان تمام کشورهای منطقه ایجاد کرد.
ذاکریان به روزنامه «آرمان امروز» گفت در حال حاضر نمی توان انتظار داشت که پول واحد مشترک یا سیاست خارجی متحد در منطقه شکل گیرد. لذا همگرایی در این مقطع زمانی دست یافتنی نیست اما می توان همسویی با سایر کشورها را دنبال و به نتایج مطلوبی نیز رسید.
ذاکریان تاکید کرد درست است که رئیس جمهوری وفاق را با معنای تئوریک آن به کار نمی برد اما می تواند این گفتمان سرآغازی برای کاهش مشکلات در داخل و حل بعضی معضلات در عرصه روابط بین الملل باشد. لذا پارادایم وفاق ملی باید از صحنه داخلی به منطقه ای و بین المللی گذر کند. با همان تعریف ابتدایی که رئیس جمهوری از آن ارائه می دهد؛ یعنی دعوا نکردن با دیگران. این تعریف مشخصا به شکل تخصصی ارائه نمی شود اما گفتن این که با هیچ کشوری دعوا نداریم، می تواند در عرصه بین المللی مورد توجه قرار گیرد.
این استاد روابط بین الملل در قسمت پایانی مصاحبه خود با روزنامه «آرمان امروز»، گفت در مجمع عمومی سازمان ملل که در روزهای آتی احتمالا با حضور رئیس جمهوری و یا وزیر خارجه ایران برگزار می شود، می توان این مقوله را مطرح و با سایر کشورها نیز به اشتراک گذاشت تا همگان بدانند که سیاست ایران اجتناب از تخاصم و درگیری است و تلاش می کند تا با همکاری منطقه ای و بین المللی، سطح رفاه مردم خود و منطقه را افزایش دهد. حرکتی که می تواند در آینده جنبه جهانی نیز پیدا کند.