طبق ادبیات بین‌المللی بازار کار، هرگاه نرخ بیکاری جوانان بیش از ۲ برابر نرخ بیکاری کل جمعیت باشد آن کشور با معضلی به نام بحران بیکاری مواجه است.
به گزارش بورس نیوز، تازه‌ترین گزارش تحلیلی-آماری مرکز آمار ایران نشان می‌دهد یکی مهم‌ترین دلایل کاهش نرخ بیکاری به محدوده ۷ درصد ناشی از کاهش نرخ مشارکت در بازار کار و افزایش جمعیت غیر فعال بوده است.
تحلیل داده‌های مرکز آمار همچنین نمایشگر یک تصویر بحرانی در بازار کار جوانان ۱۵ تا ۲۴ ساله و همچنین فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌هاست. طبق این داده‌ها نرخ بیکاری جوانان به ۲۱ درصد رسیده و سهم فارغ‌التحصیلان دانشگاهی از آمار بیکاران از ۴۲ درصد فراتر رفته است.
به تازگی مرکز آمار ایران با انتشار گزارشی با استناد به نتایج طرح آمارگیری نیروی‌کار در پاییز ١٤٠٢ اعلام کرده بود: بررسی نرخ بیکاری افراد ١٥ ساله و بیشتر نشان می‌دهد ٧،٦ درصد از جمعیت فعال (شاغل و بیکار)، بیکار بوده‌اند. بررسی روند تغییرات نرخ بیکاری حاکی از آن است که این شاخص، نسبت به پاییز ١٤٠١معادل ٠.٦ درصد کاهش یافته است، اما حالا تحلیل دفتر جمعیت، نیروی کار و اقتصاد خانوار مرکز آمار ایران از واقعیت‌های جالب توجهی پرده بر می‌دارد.
آیا نرخ بیکاری تنها شاخص تحلیلی بازار کار است؟
در گزارش تحلیلی دفتر جمعیت، نیروی کار و اقتصاد خانوار مرکز آمار ایران با اشاره به کاهش به نرخ بیکاری در پاییز امسال تاکید شده، هرچند در نگاه اولیه نظر می‌رسد، کاهش نرخ بیکاری علامت خوبی از بهبود شرایط بازار کار است؛ ولی بررسی دیگر آمار‌ها و مشاهده سایر شاخص‌ها این خوش‌بینی را تایید نمی‌کند، زیرا باید بررسی کرد چه جریاناتی موجب کاهش نرخ بیکاری شده‌اند و چه اتفاقاتی در جمعیت‌های بازار کار رخ داده است.
بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد برای رصد بازار کار در ایران، عموما تنها به شاخص بیکاری و نرخ مربوط به آن توجه ویژه‌ای می‌شود. در حالی که چنین رویکردی موجب شده تصویری واقعی از بازار کار ایران به دست نیاید و در عین حال، سیاستگذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها مسیر درستی را در پیش نگیرد.
متخصصان و اندیشمندان بازار کار معتقدند در تحلیل وضع بازار کار باید شاخص‌های دیگری به صورت هم‌وزن با شاخص نرخ بیکاری مورد توجه و بررسی قرار گیرد. زیرا شاخص نرخ بیکاری هیچ‌گاه به تنهایی نمی‌تواند بیانگر واقعی وضع بازار کار باشد. این موضوعی است که سازمان بین‌المللی کار نیز بر آن صحه گذاشته و تاکید میکند برای بررسی بازار کار باید مجموعه‌ای از شاخص‌ها را در کنار هم دید.
از جمله شاخص‌های مهمی که برای ارزیابی بازار کار می‌بایست از آن‌ها بهره برد، نرخ مشارکت اقتصادی، نسبت وضع شغلی، اشتغال بر حسب بخش‌های فعالیت اقتصادی، نرخ بیکاری جوانان، سهم اشتغال ناقص و نظایر آن است. همچنین اطلاع از نحوه جابه‌جایی‌ها و جریان‌های وضع فعالیت بین شاغلان، بیکاران و غیرفعالان نیز به رصد درست وضع بازار کار کمک شایان توجهی خواهد کرد.
نمایش بحران در آمار نرخ بیکاری جوانان
یکی دیگر از مشکلات بازار کار ایران کاهش روند جذب جوانان، در این بازار است. این واقعیت در نتایج و داده‌های مرکز آمار ایران نیز خود را نشان داده است. براساس نتایج طرح آمارگیری نیروی کار در پاییز ۱۴۰۱، نرخ بیکاری جوانان ۲۴-۱۵ ساله برابر با ۲۰.۶ درصد بوده است یعنی از هر ۱۰۰ نفر جمعیت جوان ۲۴-۱۵ ساله ایرانی ۲۱ نفر بیکار هستند و نتوانسته‌اند شغلی برای خود بیابند، نکته نگران‌کننده آن است که این شاخص نسبت به پاییز ۱۴۰۱ به میزان ۴.۱ درصد افزایش یافته است.
طبق ادبیات بین‌المللی بازار کار، هر گاه نرخ بیکاری جوانان ۲۴-۱۵ ساله بیش از ۲ برابر نرخ بیکاری کل جمعیت باشد آن کشور با معضلی به نام بحران بیکاری مواجه است.
بحران تازه؛ سهم ۴۲ درصدی تحصیل‌کردگان در آمار بیکاری
گزارش تحلیلی دفتر جمعیت، نیروی کار و اقتصاد خانوار مرکز آمار ایران تاکید دارد؛ افزایش سهم بیکاران فارغ‌التحصیلان آموزش عالی معضل جدیدی که بازار کار ایران با آن مواجه شده است. طبق این تحلیل، نوعی ناهماهنگی بین نیروی کار و ساختار بازار کار ایران مشاهده می‌شود که ناشی از برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم‌گیری‌های نادرست درحوزه بازار کار و آموزش عالی و افزایش دانشگاه‌هاست. دغدغه‌ای که هرچند در برخی سال‌ها موجب شد فشار ورودی به بازار کار کم شود، اما به مرور زمان و با توجه به پایان تحصیلات دانشگاهی این گروه، حالا فشار بر بازار کار مضاعف شده و به‌رغم افزایش افراد دارای تحصیلات دانشگاهی بازار کار در جذب این افراد ناتوان مانده، درحالی‌که در مقابل کارگران ساده در یافتن شغل مشکل چندانی ندارند و حتی در برخی از مناطق با کمبود کارگر ساده مواجه هستیم. این مسئله موجب شده نرخ بیکاری در میان تحصیلکرده‌ها به طرز قابل توجهی افزایش یابد. با نگاهی به نتایج طرح آمارگیری نیروی‌کار این موارد تایید می‌شود.
طبق داده‌های مرکز آمار ایران، در پاییز ۱۴۰۲ به‌رغم کاهش نرخ بیکاری جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر ۴۲.۸ درصد از بیکاران دارای تحصیلات عالی هستند، این شاخص نسبت به پاییز پارسال ۴ دهم درصد افزایش یافته است. این مسئله وقتی به تفکیک جنس بررسی شود، موضوع حادتر می‌شود. در حوزه بیکاری تحصیل‌کردگان شکاف جنسیتی قابل ملاحظه‌ای مشاهده می‌شود به نحوی که ۲۹.۶ درصد از مردان بیکارتحصیل‌کرده هستند در حالی که این شاخص برای زنان برابر ۷۰.۴ درصد است بعبارت دیگر مردان تحصیلکرده از اقبال بهتری در جذب به بازار کار برخوردارند.
نگاهی به شاخص پویایی بازار کار ایران
نسبت اشتغال هم یکی از شاخص‌هایی است که جایگاه مهمی در بررسی روند بازار کار کشور‌ها داراست. این نسبت میزان پویایی بازار کار را نشان می‌دهد. این شاخص بیان میکند چه سهمی از جمعیت در سن کار شاغل هستند. بررسی نسبت اشتغال جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر در پاییز ۱۴۰۲، بیانگر آن است که فقط ۳۸.۳ درصد از جمعیت در سن کار شاغل بوده‌اند. یعنی از هر ۱۰۰ نفر جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر در ایران، فقط ۳۸ نفر
شاغل بوده‌اند. این شاخص در بین مردان بیشتر از زنان و در نقاط روستایی بیشتر از نقاط شهری بوده است.
۹ درصد شاغلان و ۲۱ درصد بیکاران، غیر فعال شدند
برای ارایه تصویر بهتری از بازار کار ایران بررسی آمار‌های جریان و ماتریس انتقال نیروی کار بسیار مفید است. این ماتریس گویای آن است که چه بخشی از جمعیت به لحاظ بازار کاری شرایطش ثابت نمانده و چه بخشی تغییر کرده است. طبق تحلیل‌های انجام شده روی داده‌های مرکز آمار ایران مشاهده می‌شود ۸۸.۲ در صد از جمعیت شاغلی که در پاییز ۱۴۰۱ بر سر کار خود بوده‌اند در پاییز ۱۴۰۲ نیز هم‌چنان شاغل بوده‌اند، اما در این میان ۲.۷ درصد از این شاغلان در پاییز امسال بیکار شده و ۹.۱ درصد آن به کل از بازار کار رسمی خارج و غیرفعال شده‌اند.
این بررسی تحلیلی-آماری نشان می‌دهد، در پاییز امسال فقط ۴۲.۵ درصد از بیکاران پاییز پارسال شغلی یافته‌اند و ۳۶.۷ درصد از جمعیت بیکار پارسال هم‌چنان در پاییز امسال نیز بیکار مانده‌اند، اما نکته نگران کننده آن است که از بین خیل جمعیت بیکاران ۲۰.۸ درصد آنان ناامید از یافتن شغل به طور کل از بازار کار خارج و غیرفعال شده‌اند.
نگاهی به رکورد‌های نرخ مشارکت در بازار کار ایران
نرخ مشارکت اقتصادی یا نرخ فعالیتجمعیت ۱۵ ساله و بیشتر گویای آن‌است که چه سهمی از افراد در سن کار از نظر اقتصادی فعال هستند و در بازار کار فعالیت می‌کنند. نتایج بررسی‌های مرکز آمار ایران در پاییز ۱۴۰۲ از بازار کار نشان می‌دهد ۴۱.۵ درصد از جمعیت در سن کار ایران یعنی ۱۵ ساله و بیشتر، از نظر اقتصادی فعال بوده‌اند؛ به این معنی که در گروه شاغلان یا بیکاران قرار گرفته‌اند. نتایج این گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد نرخ مشارکت اقتصادی در بین مردان و ۶۸.۶ و در زنان ۱۴.۴ درصد است.
بررسی روند تغییرات نرخ مشارکت اقتصادی در بازار کار نشان می‌دهد این شاخص، نسبت به پاییز پارسال نیم درصد افزایش یافته است.
نگاهی به سوابق موجود نشان می‌دهد از بهار ۱۳۸۴ تا پاییز امسال بالاترین نرخ مشارکت اقتصادی با ۴۷.۷ درصد بین تمامی فصول در فصل پاییز
۱۳۸۴ رخ داده و پایین‌ترین نرخ مشارکت در بین فصول مشابه پاییز با ۳۹.۴ درصد مربوط به پاییز ۱۳۹۰ است. ضمن این‌که در بین تمامی فصول
از سال ۱۳۸۴ تاکنون پایین‌ترین نرخ مشارکت با ۳۸.۷ درصد مربوط به زمستان ۱۳۹۲ است.
نرخ مشارکت پایین زنان در بازار کار
همان طور که اشاره شد، گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد، نرخ مشارکت اقتصادی در بین مردان و ۶۸.۶ و در زنان ۱۴.۴ درصد است. اگر از منظر دیگری به این شاخص نگاه شود، متوجه می‌شویم در مقایسه با بازار کار کشور‌های دیگر یکی از معضلات بازار کار ایران پایین بودن نرخ مشارکت اقتصادی زنان است که با نرخ متوسط جهانی زنان تفاوت قابل ملاحظه‌ای دارد. با این حال نرخ فعالیت اقتصادی مردان ایرانی با متوسط جهانی آن هم‌خوانی دارد و تفاوت محسوسی ندارد. این آمار نشان می‌دهد یکی از مشکلات بازار کار ایران کم رنگ بودن حضور زنان در این حوزه است
