«برای ما بسیار ضروری است که افق‌ها را درنوردیم و از افقی بسیار فراتر از زادگاه، کشور و منطقه به مسائل نگاه کنیم. لازمه هم افق شدن با دیگران این است که از چهارچوب‌های تنگ خود فراتر رویم و دریغ که این میراث ارزشمند بهشتی اسیر کوچکی‌ها و حصارهایی شد که بعدها به آن بستند.»
دکتر سید محمدرضا حسینی بهشتی گفت: مرحوم بهشتی در طول عمر نه چندان طولانی ۵۳ ساله، با حدود ۳۳ جمع در ارتباط بود، یا در پایه گذاری‌شان مشارکت داشته، یا از آنها حمایت کرده و یا مستقیما در مدیریت آنها نقش ایفا کرده است. این کارنامه جالبی است. گاهی حتی مورد انتقاد قرار می‌گرفتند که چرا اکنون که وقت عمل است، طرح مباحث نظری را دنبال می‌کنید!؟ در حالی که مرحوم بهشتی در هم تنیدگی و ضرورت توجه عمیق به هر دوی آنها را به خوبی لمس کرده بود.
به گزارش جماران دکتر سید محمدرضا حسینی بهشتی که در مراسم چهل و سومین سالگرد شهادت آیت الله بهشتی در موسسه مطالعات دین و اقتصاد با عنوان عمل عملگرایی و عمل زدگی از دیدگاه شهید بهشتی سخن می‌گفت، اظهار داشت: دستاوردهای اندیشه ورزانی که در ساحت نظر، صاحب قولی هستند با ارزش است و نمی‌خواهم بگویم همه دستاوردهای نظری باید بلافاصله و بدون واسطه با عمل مستقیم گره بخورد، اما در مجموعه نگاه به افق زندگی، کوشش نظری هنگامی می‌تواند ثمربخش باشد که بتواند در عرصه عمل پا بگذارد. از این جهت کسانی که از این ویژگی برخوردار باشند که از یک سو در افق نظری حرکت کنند و از سوی دیگر ما را به عرصه عمل نزدیک کنند، افراد نادری هستند. این مسئله مختص به جامعه ما نیست؛ اما در جامعه ما چهره خود را بارزتر نشان می‌دهد.
وی با بیان اینکه شهید بهشتی در زمینه نوشته‌های مکتوب وسواس زیادی داشت و به همین دلیل آثار محدودی به قلم ایشان وجود دارد، گفت: قرار گرفتن سه نوشته از مرحوم بهشتی در کنار هم، تصویری از اندیشه ایشان درخصوص فعالیت در عرصه عمل و نظر نشان می‌دهد. نوشته اول کتاب «مراحل اساسی یک نهضت» است که مربوط به سال‌هایی است که ایشان در آلمان بودند و در عین اینکه مشغول تحصیل بودند، فعالیت‌هایی را در عرصه سیاسی و مبارزاتی انجام می‌دادند. موضوعات با افقی طرح می‌شود که نشان می‌دهد فردی که با بنیان‌های عمیق نظری حرکت می‌کند در عرصه عمل چگونه به مسائل نگاه می‌کند.
فرزند شهید بهشتی ادامه داد: نوشته دوم با عنوان «سه گونه اسلام» منتشر شده و به کسانی می‌پردازد که پیش از نهضت، در دوران نهضت و پس از آن به اسلام پیوسته‌اند و ویژگی‌های هر کدام از این سه دسته و چهره جامعه پس از استقرار اسلام را با نظر به مسائل اجتماعی به تصویر می‌کشند. کتاب سوم کتاب «تقیه» است که جزء معدود آثاریست که مستقیما به نگارش در آورده‌اند. این نوشته در فضای بعد از حوادث ۱۵ خرداد که دوره خفقان اجتماعی بعد از یک نهضت است، نگاشته شده و طرز نگاه به مسئله تقیه در این کتاب بسیار جالب است.
بهشتی ضمن مرور بخش‌هایی از کتاب تقیه خاطرنشان کرد: مرحوم بهشتی در عین اینکه مرد میدان نظر بود توجهی به سمت عمل خصوصا عمل اجتماعی داشت، در حالی که جای خالی این امر را در بسیاری از اندیشمندان شاهد هستیم. در واقع اندیشه ورزی شهید بهشتی در مجموع معطوف به عمل بود، اما اینگونه نیست که «التهاب نسبت به عمل» در آن وجود داشته است و برخی در این رابطه نقدهایی شتاب زده مطرح کرده‌اند.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه اندیشه‌ای که نتواند کارآمدی خود را در عرصه عمل نشان دهد، روشن نیست چگونه باید به محک زده شود، گفت: عمل و عملگرایی در شهید بهشتی در نقطه مقابل عمل گریزی است که در برخی اصحاب اندیشه دیده می‌شود؛ یا ورود به عرصه عمل را دون شان فرد نظر ورز می‌دانند یا اینکه به دلیل سرخوردگی‌ها در میدان‌های عملی به برج بلندی مانند برج نظر پناه می‌برند تا از آسیب‌ها و گزندهای عرصه عمل مصون بمانند. از این جهت نحوه برخورد آیت الله بهشتی با حوزه عمل در افق جامعه ما بسیار آموزنده است.
فرزند شهید بهشتی با بیان اینکه برای ما بسیار ضروری است که افق‌ها را درنوردیم و از افقی بسیار فراتر از زادگاه، کشور و منطقه به مسائل نگاه کنیم، تاکید کرد: لازمه هم افق شدن با دیگران این است که از چهارچوب‌های تنگ خود فراتر رویم و دریغ که این میراث ارزشمند بهشتی اسیر کوچکی‌ها و حصارهایی شد که بعدها به آن بستند.
وی اظهار داشت: حتی عملگریزی در میان «هم لباس‌های» شهید بهشتی هم جاری بود. این نگرش را داشتند که کسی که رو به عمل اجتماعی آورده شائبه و نقصی متوجهش شده، اما او برای اصلاح این نگرش تلاش کرد و الگویی شد برای اینکه می‌شود اهل نظر بود و در میدان عمل ورود کرد، به گونه‌ای که نظر عمل را راهبری کند.
این استاد دانشگاه یادآور شد: مرحوم بهشتی در طول عمر نه چندان طولانی ۵۳ ساله، با حدود ۳۳ جمع در ارتباط بود، یا در پایه گذاری‌شان مشارکت داشته، یا از آنها حمایت کرده و یا مستقیما در مدیریت آنها نقش ایفا کرده است. این کارنامه جالبی است. گاهی حتی مورد انتقاد قرار می‌گرفتند که چرا اکنون که وقت عمل است، طرح مباحث نظری را دنبال می‌کنید!؟ در حالی که مرحوم بهشتی در هم تنیدگی و ضرورت توجه عمیق به هر دوی آنها را به خوبی لمس کرده بود.
بهشتی با بیان اینکه یک اندیشه زمانی زنده می‌ماند که مورد نقد و بررسی قرار گیرد ابراز امیداوری کرد این نحوه مواجهه را بتوانیم با همه اندیشه ورزانمان داشته باشیم.
